شعر شیر خدا از اشعار زیبا و ماندگار محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار است.

اصل شعر شیر خدا یا شعر علی آن شیر خدا شاه عرب ۲۸ بیت دارد و ۱۰ بیت از آن در کتاب فارسی ششم دبستان آمده است. در این مطلب ابتدا معنی روان و آرایه های شعر شیر خدا در ده بیت منتخب آن را برای شما آورده ایم و در ادامه متن کامل شعر شیر خدا یا شعر علی آن شیر خدا شاه عرب را برای شما آورده ایم.

معنی شعر علی آن شیر خدا شاه عرب / معنی شعر شیر خدا

علی آن شیر خدا شاه عرب
اُلفتی داشته با این دل شب

حضرت علی در راه خدا مثل یک شیر شجاع مبارزه می‌کرد و برترین مرد قوم عرب بود؛ او با تاریکی شب خو گرفته بود و دوستی داشت. (اشاره به مناجات‌های حضرت علی در شب دارد.)

الفت: دوستی

آرایه ها: تشبیه علی به شیر / دل شب: تشخیص

شب ز اسرار علی آگاه است
دل شب مَحرَم سِرُالله است

تنها شب از رازهای دل حضرت علی (ع) باخبر است؛ تاریکی شب رازدار سرالله است. (سرالله به معنای راز خداوند، لقب حضرت علی است.)

اسرار: راز‌ها

محرم: رازدار

سرالله به معنای راز خداوند

آرایه ها: تشخیص (شخصیت بخشی به شب)

شب شنفته است مناجات علی
جوشش چشمه‌ی عشق ازلی

شب صدای دعا و مناجات علی (ع) با خدا را شنیده است که مانند چشمه‌ عشق از روز ابتدای خلقت در وجود او می‌جوشید.

ازلی: همیشگی

آرایه ها: واج آرایی در حرف «ش» / چشمه عشق: اضافه تشبیهی

کلماتی چو دُر آویزه‌ی گوش
مسجد کوفه هنوزش مدهوش

سخنان امام علی (ع) همانند مرواریدی ارزشمند هستند که هنوز در گوش مسجد کوفه مانده است و او را از خود بیخود می‌کند.

مدهوش: متحیر و سرگردان

آرایه ها: تشبیه کلمات به در / آویزه گوش کردن کنایه از به یاد سپردن و پند گرفتن

فجر تا سینه‌ی آفاق شکافت
چشم بیدار علی خفته نیافت

هیچ زمان نشد که خورشید از افق بالا بیاید و سینه آسمان را بشکافد و چشم حضرت علی (ع) را در خواب ببیند. (یعنی حضرت علی همیشه قبل از طلوع آفتاب بیدار می‌شد.)

آفاق: کرانه‌های آسمان

آرایه ها: شخصیت بخشی: (فجر همچون انسان می بیند – آفاق همچون انسان سینه ای دارد که شکافته شده) / تضاد: بیدار و خفته

ناشناسی که به تاریکی شب
می‌بَرَد شام یتیمان عرب

امام علی (ع) همان فرد ناشناس است که در شب‌های تاریک برای یتیمان شهر غذا می‌برد.

آرایه ها: تلمیح به یتیم نوازی حضرت علی علیه السلام / تناسب بین شب و تاریکی – شب و شام

عشق‌بازی که هم‌آغوش خطر
خُفت در خوابگه پیغمبر

او انسانی عاشق است که خطر را به جان خرید و شب به جای پیامبر در رختخواب او خوابید. (اشاره دارد به لَیلَهُ المَبیت که مشرکان قصد داشتند حضرت محمد (ص) را به قتل برسانند. حضرت علی در جای خواب پیامبر خوابید تا ایشان به مدینه هجرت کنند.)

آرایه ها: تلمیح به خوابیدن حضرت علی در بستر پیامبر و هجرت پیامبر / شخصیت بخشی به خطر (آغوش داشتن)

آن دَم صبح قیامت‌تأثیر
حلقه‌ی در، شد از او دامن‌گیر

در آن سحرگاه که اثرش مانند روز قیامت هولناک بود، حلقه در، به عبای حضرت علی (ع) آویخت و مانع از رفتن ایشان شد. (اشاره به روز ضربت خوردن امام علی (ع)، هنگام نماز صبح که به سمت مسجد کوفه می‌رفت.)

آرایه ها: جناس بین دم و در / شخصیت بخشی به در

دست در دامن مولا زد در
که علی بگذر و از ما مگذر

درِ خانه، دست به دامان مولای متقین شد که ای علی از تصمیم رفتن به مسجد صرف نظر بنما و از من عبور مکن.

آرایه ها: جناس تام بین در و در / واج آرایی حرف «د» / تضاد بین بگذر و مگذر / شخصیت بخشی به در / دست در دامن زدن کنایه از خواهش کردن

شب‌روان مست ولای تو علی
جانِ عالم به فدای تو علی

یا علی، پارسایان شب‌زنده‌دار سرگشته ولایت و دوستی تو هستند؛ جان همه جهانیان به قربان تو باد.

شبروان: عارفان

آرایه ها: شب‌روان کنایه از شب زنده داران خداشناس / شخصیت بخشی و جان بخشی به عالم (جان عالم)

شعر علی آن شیر خدا شاه عرب

علی آن شیر خدا شاه عرب
الفتی داشته با این دل شب

شب ز اسرار علی آگاه است
دل شب محرم سرّالله است

شب علی دید به نزدیکی دید
گرچه او نیز به تاریکی دید

شب شنفته ست مناجات علی
جوشش چشمه عشق ازلی

شاه را دیده به نوشینی خواب
روی بر سینه دیوار خراب

قلعه بانی که به قصر افلاک
سر دهد ناله زندانی خاک

اشکباری که چو شمع بیزار
می فشاند زر و می گرید زار

شعر علی آن شیر خدا شاه عرب

دردمندی که چو لب بگشاید
در و دیوار به زنهار آید

کلماتی چو در آویزه گوش
مسجد کوفه هنوزش مدهوش

فجر تا سینه آفاق شکافت
چشم بیدار علی خفته نیافت

روزه داری که به مهر اسحار
بشکند نان جوین افطار

ناشناسی که به تاریکی شب
می برد شام یتیمان عرب

پادشاهی که به شب برقع پوش
می کشد بار گدایان بر دوش

تا نشد پردگی آن سرّ جلی
نشد افشا که علی بود و علی

شاهبازی که به بال و پر راز
می کند در ابدیت پرواز

شهسواری که به برق شمشیر
در دل شب بشکافد دل شیر

عشق بازی که هم آغوش خطر
خفت در خوابگه پیغمبر

آن دم صبح قیامت تأثیر
حلقه در شد از او دامنگیر

دست در دامن مولا زد در
که علی بگذر و از ما مگذر

شال شه وا شد و دامن به گرو
زینبش دست به دامن که مرو

شال می بست و ندایی مبهم
که کمربند شهادت محکم

پیشوایی که ز شوق دیدار
می کند قاتل خود را بیدار

ماه محراب عبودیّت حق
سر به محراب عبادت منشق

می زند پس لب او کاسه شیر
می کند چشم اشارت به اسیر

چه اسیری که همان قاتل اوست
تو خدایی مگر ای دشمن دوست

در جهانی همه شور و همه شر
ها علیٌّ بشرٌ کیف بشر

کفن از گریه غسّال خجل
پیرهن از رخ وصّال خجل

شبروان مست ولای تو علی
جان عالم به فدای تو علی

بیشتر بخوانید:

مجله اینترنتی تحلیلک