یکشنبه/ 18 آذر / 1403
Search
Close this search box.
اعمال ماه ذی القعده

اعمال ماه ذی القعده

این ماه آغاز ماه‌های حرام است که حق‌تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده و سید ابن طاووس روایتی نقل کرده: که ذوالقعده به هنگام سختی شدید هنگام استجابت دعاست و برای روز یکشنبه این ماه نمازی با مزیت و برتری بسیار از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده است.

همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک؛ می خواهیم در این مطلب با اعمال ماه ذی القعده بیشتر آشنا شویم.

اعمال ماه ذی القعده

 

این ماه آغاز ماه‌های حرام است که حق‌تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده و سید ابن طاووس روایتی نقل کرده: که ذوالقعده به هنگام سختی شدید هنگام استجابت دعاست و برای روز یکشنبه این ماه نمازی با مزیت و برتری بسیار از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده؛
مختصر آن مزیت و برتری این است که هرکه آن را بخواند، توبه‌اش پذیرفته حق و گناهش آمرزیده می‌شود و طلبکاران او در قیامت از وی راضی گردند و با ایمان از دنیا برود و ایمانش از او گرفته نشود و قبرش گسترده و نورانی گردد و پدر و مادرش از او خوشنود شوند و آمرزش حق نصیب پدر و مادر و فرزندان و نژاد او گردد و روزی او توسعه یابد و فرشته مرگ در وقت مردن با او مدارا کند و جانش را به آسانی بستاند.
و کیفیت آن نماز چنین است:
که مکلف روز یکشنبه غسل کند و وضو بگیرد و چهار رکعت نماز بخواند، در هر رکعت سوره «حمد» را «یک مرتبه» و سوره «توحید» را «سه مرتبه» و سوره «فلق» را «یک مرتبه» و سوره «ناس» را «یک مرتبه» بخواند و پس از نماز «هفتاد مرتبه» استغفار کند و استغفار را با «لَاحَوْلَ وَلَا قُوَّهَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ؛ هیچ نیرو و توانى نیست جز به خداى بلندمرتبه بزرگ» پایان دهد، سپس بگوید:

 

یَا عَزِیزُ یَا غَفَّارُ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِناتِ فَإِنَّهُ لَایَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ.

ای توانا، ای آمرزنده، گناهان من و همه مردان و زنان مؤمن را بیامرز که گناهان را جز تو کسی نمی‌آمرزد.
روایت شده: هر که در یکی از ماه‌های حرام سه روز پی‌ در پی که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیرد، ثواب نهصد سال عبادت برای او نوشته شود.
شیخ بزرگوار علی بن ابراهیم قمی فرموده: در ماه‌های حرام گناه‌ها و حسنات دوچندان می‌شود.

 

اعمال ماه ذی القعده / فضیلت شب نیمه ماه ذی القعده

شب پانزدهم [که] شب مبارکی است، خداوند بر بندگان مؤمن خود نظر رحمت کند و چنان‌که در روایت نبوی آمده: کسی که در این شب به عبادت حق مشغول باشد، برای او پاداش صد نفر روزه‌داری است که پای‌بند مسجد بوده‌اند، آن هم روزه‌داری که خدا را به اندازه چشم‌ برهم‌زدنی معصیت نکرده باشد.

پس این شب را غنیمت بشمار و خود را به طاعت و عبادت و نماز و درخواست حاجات از خدا مشغول کن؛ روایت شده است: هر که در این شب حاجتی از خدا بخواهد حتماً به او عطا خواهد شد.

 

فضیلت زیارت امام رضا در روز بیست و سوم ماه ذی القعده

روز بیست‌ و سوم؛ سال دویست‌ و سه به قولی شهادت حضرت رضا (علیه‌السلام) اتفاق افتاده و زیارت آن حضرت از نزدیک و دور، مستحب است.

قالَ السیّد ابن‌طاووس فی الإقبال: وَرَأَیْتُ فی بعض تَصانیف أَصْحابنا العَجَم رضْوان اللّٰه عَلَیْهِمْ انّه یُسْتَحبّ أَنْ یُزار مولانا الرّضا عَلَیْهِ السَّلامُ یومَ ثالث و عِشرِین مِن ذی القعده مِنْ قُربٍ أَو بُعدٍ ببعض زیاراته المعروفه أَو بما یکون کالزّیاره من الرّوایه بذلک.
سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» گفته: که در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه غیر عرب (رضوان الله علیهم) دیدم که مستحب است مولایمان حضرت رضا (درود خدا بر او) در روز بیست‌ و سوم از ماه ذی‌القعده از نزدیک و دور زیارت شود، به بعضی از زیارت‌های معروف یا به آنچه همانند زیارت باشد از روایاتی که در این باب رسیده است.
شب بیست‌ و پنجم، شب دَحوُالاَرض است؛ یعنی پهن شدن زمین از زیر کعبه به روی آب و از شب‌های بسیار برجسته و برتر است که رحمت خدا در آن نازل می‌شود و برخاستن برای عبادت در آن پاداش بسیار دارد.
از حسن بن علی وَشّاء روایت شده که گفته: من کودک بودم که با پدرم در شب بیست‌ و پنجم ماه ذوالقعده، در خدمت حضرت رضا (علیه‌السلام) شام خوردیم، حضرت فرمود: امشب حضرت ابراهیم و حضرت عیسی متولّد شده‌اند و زمین از زیر کعبه پهن شده، پس هر که روزش را روزه بدارد، چنان است که شصت ماه روزه داشته باشد.
در روایت دیگر است که فرمود: در این روز حضرت قائم (عج) قیام خواهد کرد.

 

اعمال ماه ذی القعده

 

 

فضیلت و اعمال روز دحوالارض

روز بیست‌ و پنجم، روز دَحوُالاَرض است؛ یکی از آن چهار روزی است که در تمام سال به برتری و مزیت روزه گرفتن ممتاز است و در روایتی آمده: که روزه این روز همانند روزه هفتاد سال است و در روایت دیگر آمده: که جبران روزۀ هفتاد سال است و هر که این روز را روزه بگیرد و شب را به عبادت به پایان ببرد، برای او عبادت صد سال نوشته شود و برای روزه‌دار این روز، هر چه در میان زمین و آسمان است استغفار کند.

و این روزی است که رحمت خدا در آن پخش می‌شود و برای عبادت و اجتماع برای ذکر خدا در این روز پاداش بسیاری است و برای این روز جز روزه و عبادت و ذکر خدا و غسل دو عمل دیگر وارد است:

 

اوّل:

نمازی که در کتاب‌های علمای شیعه از اهل قم روایت شده و آن دو رکعت است در وقت بالا آمدن آفتاب تا پیش از گذشتن از وقت ظهر، در هر رکعت پس از سوره «حمد» «پنج مرتبه» سوره «وَ الشَّمس» خوانده شود و پس از سلام بگوید:

 

لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّهَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

 

هیچ نیرو و توانى نیست جز به خداى بلندمرتبه بزرگ.
آنگاه دعا کند و بخواند:

یَا مُقِیلَ الْعَثَراتِ أَقِلْنِى عَثْرَتِى، یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِى، یَا سامِعَ الْأَصْواتِ اسْمَعْ صَوْتِى وَارْحَمْنِى وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتِى وَمَا عِنْدِى یَا ذَا الْجَلالِ وَالْإِکْرامِ.

ای نادیده‌ گیرنده لغزش‌ها، لغزشم را نادیده‌گیر، ای اجابت کننده دعاها، دعایم را اجابت کن، ای شنوای صداها، صدایم را بشنو به من رحم کن و از بدی‌هایم و آنچه نزد من است درگذر، ای صاحب بزرگی و رأفت و محبت.

 

دوّم:

 

خواندن دعایی که شیخ در کتاب «مصباح» فرموده: خواندن آن مستحب است:

اللّٰهُمَّ داحِىَ الکَعْبَهِ، وَفالِقَ الْحَبَّهِ، وَصارِفَ اللَّزْبَهِ ، وَکاشِفَ کُلِّ کُرْبَهٍ، أَسْأَلُکَ فِى هٰذَا الْیَوْمِ مِنْ أَیَّامِکَ الَّتِى أَعْظَمْتَ حَقَّها، وَأَقْدَمْتَ سَبْقَها، وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ وَدِیعَهً، وَ إِلَیْکَ ذَرِیعَهً، وَبِرَحْمَتِکَ الْوَسِیعَهِ، أَنْ تُصَلِّىَ عَلَىٰ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ الْمُنْتَجَبِ فِى الْمِیثاقِ الْقَرِیبِ یَوْمَ التَّلاقِ فاتِقِ کُلِّ رَتْقٍ، وَداعٍ إِلىٰ کُلِّ حَقٍّ، وَعَلَىٰ أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَطْهارِ، الْهُداهِ الْمَنارِ، دَعائِمِ الْجَبَّارِ، وَ وُلاهِ الْجَنَّهِ وَالنَّارِ، وَأَعْطِنا فِى یَوْمِنا هٰذَا مِنْ عَطائِکَ الْمَخْزُونِ غَیْرَ مَقْطُوعٍ وَلَا مَمْنُوعٍ ، تَجْمَعُ لَنا بِهِ التَّوْبَهَ، وَحُسْنَ الْأَوْبَهِ؛

 

خدایا؛ ای گستراننده کعبه و شکافنده دانه و برگردانندۀ سختی و برطرف کننده هر گرفتاری، از تو می‌خواهم در این روز از روزهایت که حقّش را بزرگ گرداندی و سبقتش را پیش انداختی و آن را نزد اهل ایمان امانت و به‌سوی خود وسیله قرار دادی و به رحمت گسترده‌ات که بر محمّد درود فرستی آن بنده برگزیده‌ات در پیمان نزدیک، روز دیدار، شکافنده هر امر بسته و دعوت کننده به‌حق و بر اهل‌بیت پاکش، آن راهنمایان و روشن‌کنندگان راه حق، ستون‌های قدرت و متولّیان بهشت و دوزخ و عطا کن به ما از عطای در خزانه‌ات که نه بریده شود و نه منع گردد تا به وسیله آن رجوع و بازگشت خوبی برای ما فراهم نمایی؛
یَا خَیْرَ مَدْعُوٍّ، وَأَکْرَمَ مَرْجُوٍّ، یَا کَفِىُّ یَا وَفِىُّ، یَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِیٌّ، الْطُفْ لِی بِلُطْفِکَ، وَأَسْعِدْنِى بِعَفْوِکَ، وَأَیِّدْنِى بِنَصْرِکَ، وَلَا تُنْسِنِى کَرِیمَ ذِکْرِکَ، بِوُلاهِ أَمْرِکَ، وَحَفَظَهِ سِرِّکَ، وَ احْفَظْنِى مِنْ شَوائِبِ الدَّهْرِ إِلىٰ یَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، وَأَشْهِدْنِى أَوْلِیاءَکَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِى، وَحُلُولِ رَمْسِى، وَانْقِطاعِ عَمَلِى، وَانْقِضاءِ أَجَلِى . اللّٰهُمَّ وَاذْکُرْنِى عَلَىٰ طُولِ الْبِلىٰ إِذا حَلَلْتُ بَیْنَ أَطْباقِ الثَّرىٰ، وَنَسِیَنِى النَّاسُونَ مِنَ الْوَرىٰ، وَأَحْلِلْنِى دارَ الْمُقامَهِ، وَبَوِّئْنِى مَنْزِلَ الْکَرامَهِ؛
‌ای بهترین خوانده شده و کریم‌ترین امید شده، ای کفایت کننده، ای بخشندۀ کامل، ای آن‌که مهربانی‌اش پنهانی است، به مهربانی‌ات به من مهربانی کن و به گذشتت خوشبختم نما و به یاری‌ات حمایتم کن و از یاد کریمانه‌ات فراموشم مکن به‌حق متولیان امرت و نگهبانان رازت و از گرفتاری‌های روزگار تا روز قیامت و برانگیخته شدن حفظم کن هنگام بیرون آمدن جانم و فرو رفتن در قبرم و تمام شدن کارم و سپری شدن عمرم، اولیایت را به بالینم حاضر کن، خدایا یادم کن، بر طول پوسیدگی، زمانی‌که در میان توده‌های خاک فرود آیم و فراموش‌کنندگان از مردم فراموشم کنند و در خانه اقامت فرودم آر و در منزل کرامت جایم ده؛

وَاجْعَلْنِى مِنْ مُرافِقِى أَوْلِیائِکَ وَأَهْلِ اجْتِبائِکَ وَاصْطِفائِکَ، وَبارِکْ لِى فِى لِقائِکَ، وَارْزُقْنِى حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِیئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسُوءِ الْخَطَلِ . اللّٰهُمَّ وَأَوْرِدْنِى حَوْضَ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَاسْقِنِى مِنْهُ مَشْرَباً رَوِیّاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ، وَلَا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ، وَلَا عَنْهُ أُذادُ، وَاجْعَلْهُ لِى خَیْرَ زادٍ، وَأَوْفىٰ مِیعادٍ یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهادُ . اللّٰهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَهَ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ وَبِحُقُوقِ أَوْلِیائِکَ الْمُسْتَأْثِرِینَ . اللّٰهُمَّ وَاقْصِمْ دَعائِمَهُمْ، وَأَهْلِکْ أَشْیاعَهُمْ وَعامِلَهُمْ، وَعَجِّلْ مَهالِکَهُمْ، وَاسْلُبْهُمْ مَمالِکَهُمْ، وَضَیِّقْ عَلَیْهِمْ مَسالِکَهُمْ، وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِکَهُمْ؛

و از دوستان اولیایت و برگزیدگان و خاصان درگاهت قرارم ده و ملاقاتت را بر من مبارک گردان و پیش از فرارسیدن پایان عمرم حُسن عمل روزی‌ام فرما، درحالی‌ که پاک از لغزش‌ها و گفتار بی‌پایه و منطق باشم. خدایا مرا به حوض پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) وارد کن و از آن به من بنوشان، نوشاندنی سیراب کننده، روان و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم و از ورود به آن طرد نگردم و از آن منع نشوم و آن را قرار ده برایم بهترین توشه و کامل‌ترین وعده‌گاه، روزی که گواهان به پا می‌خیزند. خدایا لعنت کن گردنکشان گذشته و آینده را، هم آنان‌که حقوق اولیایت را به ناحق به خود اختصاص دادند. خدایا پایه‌هایشان را بشکن و پیروان و عُمّالشان را نابود ساز، زمینه‌های هلاکتشان را به زودی فراهم کن و کشورهایشان را از دستشان بگیر و راه‌هایشان را بر آنان تنگ کن و بر آنان‌که با آنان سهیم و شریک‌اند لعنت فرست؛

اللّٰهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِیائِکَ، وَارْدُدْ عَلَیْهِمْ مَظالِمَهُمْ، وَأَظْهِرْ بِالْحَقِّ قائِمَهُمْ، وَاجْعَلْهُ لِدِینِکَ مُنْتَصِراً، وَبِأَمْرِکَ فِى أَعْدائِکَ مُؤْتَمِراً . اللّٰهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِکَهِ النَّصْرِ، وَبِما أَلْقَیْتَ إِلَیْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِى لَیْلَهِ الْقَدْرِ، مُنْتَقِماً لَکَ حَتّىٰ تَرْضىٰ، وَیَعُودَ دِینُکَ بِهِ وَعَلَىٰ یَدَیْهِ جَدِیداً غَضّاً، وَیَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضاً، وَیَرْفُضَ الْباطِلَ رَفْضاً . اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَعَلَىٰ جَمِیعِ آبائِهِ، وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَأُسْرَتِهِ، وَابْعَثْنا فِى کَرَّتِهِ، حَتّىٰ نَکُونَ فِى زَمانِهِ مِنْ أَعْوانِهِ . اللّٰهُمَّ أَدْرِکْ بِنا قِیامَهُ، وَأَشْهِدْنا أَیَّامَهُ وَصَلِّ عَلَیْهِ، وَارْدُدْ إِلَیْنا سَلامَهُ، وَالسَّلامُ عَلَیْهِ وَرَحْمَهُ اللّٰهِ وَبَرَکاتُهُ.

خدایا در گشایش کار دوستانت شتاب کن و حقوق تاراج‌ رفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را بر پایۀ حق آشکار کن و او را یاری‌کننده دینت بدار و درباره دشمنانت اطاعت‌کننده به فرمانت قرار ده. خدایا فرشتگان پیروزی را گرداگرد او بدار و به آن دستوری که در شب قدر به او القا کردی او را انتقام‌گیرنده خویش قرار ده تا جایی که خشنود شوی و دینت به وسیله او و به دست او به‌گونه‌ای نو تازه بازگردد و حق به‌طور کامل ناب شود و باطل به صورت همه جانبه به دور افکنده گردد. خدایا بر او و همه پدرانش درود فرست و ما را از هم‌نشینان و خاندانش قرار بده و در زمان بازگشتش ما را برانگیز تا در دوران او در شمار یارانش باشیم. خدایا رسیدن به قیامش را روزی ما کن و در روزگارش ما را حاضر کن و بر او درود فرست و سلام او را به ما برگردان، درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد.
میرداماد (ره) در رساله «اَربعه اَیام» خود، در بیان اعمال روز «دَحوُالاَرض» فرموده است: زیارت امام رضا (علیه‌السلام) در این روز برترین کارهای مستحب و مؤکدترین آداب است و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد، در نهایت تأکید بوده و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است.

 

اعمال روز آخر ماه ذی القعده

روز آخر ماه، سال دویست‌ و بیست بنا بر مشهور، امام جواد (علیه‌السلام) در بغداد به سبب زهری که معتصم عباسی به ایشان خوراند شهید شد و این حادثه تقریباً پس از گذشت دوسال‌ و نیم از مرگ مأمون عبّاسی اتفاق افتاد، چنان‌که خود آن جناب می‌فرمود: «اَلفَرَجُ بَعدَ المَأمونِ بِثَلاثینَ شَهرًا؛ گشایش کار، سی ماه پس از مأمون است.»

و این جمله نشان‌ دهنده این است که آن حضرت از بدی معاشرت مأمون در کمال رنج و ناراحتی بوده است که مرگ خود را فرج و گشایش تعبیر کرده است؛ چنان‌که پدر بزرگوارشان امام رضا (علیه‌السلام)، در زمان ولایتعهدی خویش چنین بوده است و در هر جمعه که از مسجد جامع باز می‌گشت، به همان حال که عرق ریزان و غبارآلوده بود، دست‌ها را به درگاه الهی بلند می‌کرد و می‌گفت: الهی اگر فرج و گشایش کار من در مرگ من است، پس همین ساعت در مرگ من شتاب ورز و پیوسته در غم‌واندوه بود تا از دنیا رحلت کرد.
امام جواد (علیه‌السلام) زمانی که وفات کرد از عمر شریفش بیست‌وچند سال و چند ماه گذشته بود، مرقد شریف ایشان در بقعه مبارکه کاظمیه در پشت سر جّد بزرگوارشان امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) قرار دارد.
مجله اینترنتی تحلیلک