مجله اینترنتی تحلیلک

پنجشنبه/ 9 فروردین / 1403
Search
Close this search box.

زندگینامه امام جعفر صادق (علیه السلام) رئیس مذهب شیعه

ابوعبدالله جعفر بن محمد، ششمین امام شیعیان که در بین آنان به امام صادق معروف است در 17 ریبع الاول سال 80 هجری و به نقل منابع دیگر، در سال 83 هجری و در مدینه به دنیا آمد؛ مادر آن حضرت فاطمه (ام‌فروه) دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر مى‌ باشد.

همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه امام جعفر صادق علیه السلام پیشوای ششم شیعیان و رئیس مذهب شیعه آشنا شویم.

زندگینامه امام جعفر صادق علیه السلام

ابوعبدالله جعفر بن محمد، ششمین امام شیعیان که در بین آنان به امام صادق معروف است، در ۱۷ ریبع الاول سال ۸۰ هجری و به نقل منابع دیگر، در سال ۸۳ هجری و در مدینه به دنیا آمد؛ مادر آن حضرت فاطمه (ام‌فروه) دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر است.

امام صادق علیه‌السلام مدت ۱۲ تا ۱۵ سال (بنابر اختلاف) با امام زین العابدین علیه‌السلام و بعد از شهادت جد بزرگوارش مدت ۱۹ سال با امام باقر علیه‌السلام زندگى کرد. آن حضرت در سال های پایانی حکومت عبدالملک بن مروان (۶۵ – ۸۶) به دنیا آمد و تا پیش از امامت آن حضرت پنج نفر دیگر از حاکمان بنی امیه بر سر کار آمدند.

در سال ۱۱۴ قمری امام باقر علیه السلام به شهادت رسید و امامت به آن حضرت منتقل شد. مطابق با ارشاد شیخ مفید، امام باقر علیه السلام آن حضرت را آشکارا و علنی به امامت منصوب نمود. هشام بن سالم از آن حضرت نقل کرده است که چون هنگام رحلت پدرم شد، فرمود پسرم جعفر به تو سفارش می کنم که نسبت به اصحاب من خوش رفتار باشى. عرض کردم چنان در پیشرفت و تعلیم و تربیت آنها می کوشم که هر کدام از برجسته‌ترین افراد جامعه شوند و احتیاجى به دانش دیگران نداشته باشند.

امام صادق

امامت امام جعفر صادق علیه السلام ۳۴ سال به طول انجامید، که ۱۸ سال در دوره اموى و ۱۶ سال در دوره عباسى بوده است.

در دوران امامت امام صادق علیه السّلام حوادث سیاسی مهمی رخ داد که از جمله آن ها جنبش علویان (قیام زید بن علی در سال ۱۲۲ و قیام محمد بن عبدالله بن حسن و برادرش ابراهیم در سال های ۱۴۵ و ۱۴۶ هجری) و جنبش عباسیان بود که به دنبال آن حکومت اموی سقوط کرده و عباسیان روی کار آمدند. جدایی عباسیان و علویان نیز که زمینه‌های آن قبل از به حکومت رسیدن آل عباس آماده شده بود، از جمله حوادثی است که در زمان آن حضرت به وقوع پیوست.

امام جعفر صادق علیه السلام در دوران امویان

هشام بن عبدالملک پس از سرکوبی قیام زید بن علی بن حسین، دشمنى با آل على را آشکارتر کرد و به کارگزارانش دستور داد تا بر علویان سخت بگیرند و نام آنان را از دیوان حذف کنند و زندان ها را از آنان انباشته سازند. اما همین رفتارهای خصمانه امویان با شیعیان و پایداری شیعیان بر اعتقاداتشان از سوی دیگر، توده مردم را نسبت به بنی امیّه بدبین می کرد و بر احساس و آگاهى مردم نسبت به آل محمد صلی الله علیه و آله می افزود.

در پرتو آن جلسات و اجتماعات مخفى، به قصد قیام عمومى و بر انداختن امویان و انتقال خلافت به آل على، تشکیل گردید. پراکنده شدن مبلغان اندیشه انقلاب و پیدایى اختلافات درونى دولت اموى را آشفته کرد و ناتوانى به پیکر آن دولت راه یافت و عوامل ویرانى و نابودى بر آن چیره شد.

اما با این وجود، امام به علت کمبود یاران واقعی و مخلص، صلاح را در این می دید که به صورت مستقیم در قیام های بر ضد حکومت شرکت نکند و در عوض در فرصت به دست آمده پایه های علمی مکتب شیعه را تقویت نماید و هویت فقهی و اعتقادی مذهب امامیه را روشن سازد، به گونه ای که مذهب شیعه به خاطر فعالیت های علمی امام صادق علیه السلام با نام مذهب جعفری شناخته شد.

در جلسات درس امام صادق علیه السلام تا چهار هزار نفر هم شرکت مى ‌کردند. کسانى که در جلسات درس امام حضور مى‌یافتند، دانش طلبان و راویان حدیث بودند که معمولا از جاهاى دور به مجلس درس ایشان حاضر می شدند.

بیشتر بخوانید: چهل حدیث از امام صادق علیه السلام

زندگینامه امام جعفر صادق

امام جعفر صادق علیه السلام در دوره عباسیان

اولین خلیفه عباسی ابوالعباس سفاح بود. روزگار او روزگار انقلاب و شورش بود و مردم به سرکوب و تعقیب بازمانده‌هاى اُموى سرگرم بودند. همچنین سیاست دولت جوان و جدید چنین اقتضا داشت که سفاح با پسر عموهایش نرم و مهربان باشد و به خونخواهى از قاتلان امام حسین (علیه السلام) تظاهر کند. در این دوران امام صادق علیه السلام آزادی عمل خوبی برای تعلیم و تربیت شاگردان داشت.

در سال ۱۳۶ هجرى منصور دوانیقى دومین خلیفه عباسى به خلافت رسید و تا سال ۱۵۸ هجرى حکومت کرد. دوران منصور یکى از پر اختناق ‌ترین دوران‌ هاى تاریخ اسلام است. به طورى که حکومت ارعاب و ترور، نفس‌ هاى مردم را در سینه خفه کرده و وحشت، همه را فراگرفته بود. او براى استحکام پایه‌ هاى حکومت خود، افراد زیادى را به قتل رساند که ابومسلم خراسانى را مى‌ توان یکى از این افراد دانست.

مهمترین مسئله ‌اى که منصور را به رنج و زحمت مى‌ انداخت، وجود علویان که در راس آنان شخص امام جعفر صادق علیه‌السلام قرار داشت، بود. وى براى این که شخصیت و عظمت امام را بکاهد، شاگردان امام را رو در روى ایشان قرار مى‌ داد تا با آن حضرت به مباحثه برخیزند و امام را مغلوب کنند!

از روزى که منصور به حکومت رسید تا روز شهادت امام جعفرصادق علیه‌السلام که ۱۲ سال طول کشید، با وجودى که بین امام و منصور فاصله زیادى وجود داشت، زیرا امام در حجاز بودند و منصور در عراق مى‌ زیست ولى به انواع مختلف، امام را مورد آزار و اذیت خود قرار مى‌ داد و چندین بار امام را نزد خود فراخواند تا او را به شهادت برساند ولى موفق به انجام نیت شوم خود نشد.

منصور درباره امام صادق علیه‌ السلام تعبیر عجیبى دارد و مى‌ گوید: جعفر بن محمد مثل یک استخوان در گلوى من است؛ نه مى‌ توانم بیرونش بیاورم و نه مى‌ توانم آن را فرو برم. نه مى‌ توانم مدرکى از او به دست آورم و کلکش را بکنم و نه مى‌ توانم تحملش کنم.

نهضت علمی امام صادق علیه السلام

از سال ۱۲۹ هجرى تا ۱۳۲ هجرى که عباسیان روى کار آمدند؛ چون بنى‌ امیه رو به ضعف و سقوط مى‌ رفتند، فرصت این که امام را تحت فشار قرار دهند، نداشتند و از طرفى عباسیان نیز که شعار طرفدارى از خاندان پاک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و گرفتن انتقام خون به ناحق ریخته آنان را مى‌ دادند، به امام فشارى وارد نمى‌ آوردند.

از این رو، این دوران، براى امام دوران آرامش و آزادى بود و فرصت بسیار خوبى براى فعالیت‌ هاى علمى و فرهنگى به شمار مى‌ رفت، فرصتى که براى هیچ یک از امامان دیگر به غیر از امام باقر علیه‌السلام که اندکى از این فرصت براى ایشان به وجود آمد و فعالیت علمى را شروع کرده بود و همچنین براى امام رضا علیه‌السلام فراهم نگشت. ولى امام صادق علیه‎السلام هم عمر طولانى (حدود ۷۰ سال) داشتند و هم محیط و زمان براى ایشان مساعد بود.

امام با استفاده از این فرصت، نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را شروع نمودند و پایه های علمی مکتب شیعه را محکم کردند.

آن حضرت در طول زندگی خود در مدینه زیست و تنها به قصد حج یا بنا به الزامات سیاسی، سفرهایی کوتاه به مکه و عراق داشتند. وی در مدینه که اصلی‌ترین مرکز نشر سنت نبوی در آن عصر بود، مجلس و به عبارتی دانشگاه پر رونقی داشت که جدا ساختن پیروان مذاهب و فرق مختلف در آن به سختی امکان‌پذیر بود.

گستره دانش حضرت از یک سو، و سعۀ صدر وی در تعامل با مذاهب گوناگون از سوی دیگر موجب شده بود تا طیف وسیعی از عالمان به عنوان طالب دانش جعفری به گرد آن حضرت درآیند. شاگردانی از خواص امامیه گرفته تا طیف های متنوع عامه، از متکلم و فقیه گرفته تا مقری و محدث بر گرد حضرت دیده می‌شدند و از اقصى نقاط ماوراء النهر تا مغرب در شمار شاگردان او حضور داشتند.

امام جعفر صادق علیه السلام

شیخ مفید اشاره دارد که بر اساس آنچه اصحاب حدیث احصا کرده‌اند، شمار شاگردان حضرت بالغ بر ۴ هزار نفر بوده است.

برخورد امام جعفر صادق علیه السلام با فرقه های دیگر

امام صادق علیه‌السلام در عصرى زیست که علاوه بر حوادث سیاسى، یک سلسله حوادث اجتماعى و پیچیدگى‌ ها و ابهام‌ هاى فکرى و روحى پیدا شده بود که اسلام را تهدید مى‌ کرد.

متکلمان

از بحث هاى داغ آن روز، بحث‌ هاى کلامى بود. متکلمین در اصول عقاید و مسائل اصولى همچون خدا، صفات خدا، آیات مربوط به خدا، درباره نبوت و حقیقت وحى، درباره شیطان، توحید، ثنویت، قضا و قدر، جبر و اختیار و… بحث مى‌ کردند. جبریه، مشبهه، تناسخیه و… از مکاتب کلامی آن عصر بودند.

زنادقه

از خطرناک‎ترین طبقه‌ هاى این عصر، ظهور زنادقه بود. زنادقه طبقه متجدد و تحصیل کرده آن عصر بودند که با زبان‌ هاى زنده آن روز سریانى، فارسى، هندى و… آشنا بودند. در راس این گروه افرادی از قبیل ابن ابى العوجاء، ابوشاکر دیصانى و حتى ابن مقفع قرار داشتند.

غالیان

جریان غالى از جهاتى براى تشیع خطرناک بود، زیرا نه تنها از درون سبب ایجاد آشفتگى در عقاید شیعه شده و آن را منزوى مى ‌کرد، بلکه شیعه را در نظر دیگران انسان هاى بى ‌قید و بند نسبت به فروعات دینى نشان داده و بدبینى همگانى را نسبت به شیعیان به وجود مى‌ آورد.

از جمله اقدامات امام، دور کردن شیعیان اصیل از غالیان منحرف بود. بدیهى است وجود ارتباط میان شیعه و غالیان با جاذبه‌هاى احتمالى موجود در غلات، مى‌توانست کسانى از شیعیان را به سوى غلو بکشاند، به ویژه که غالیان به دروغ خود را مرتبط با امامان علیهم السّلام معرفى کرده و در برابر تکذیب امامان، اظهار مى‌کردند که این تکذیب صرفا از روى تقیه است. این امر در فریب شیعیان ساده‌دل مؤثر بود.

در روایتى مستند از قول امام صادق علیه السّلام آمده که حضرت با اشاره به اصحاب ابو الخطاب و دیگر غالیان، به «مفضّل» فرمودند:

یا مفضّل! لا تقاعدوهم و لا تؤاکلوهم و لا تشاربوهم و لا تصافحوهم، اى مفضل! با غلات نشست و برخاست نکنید، با آنان هم غذا نباشید و همراهشان چیزى ننوشید و با آنان مصافحه نکنید.

امام جعفر صادق علیه السلام در سال ۱۴۸ هجرى به دستور منصور عباسى به وسیله انگور زهرآلود مسموم و به شهادت رسید. مدفن مطهر آن حضرت در قبرستان بقیع و در جوار ائمه بقیع قرار دارد.

امام ششم

امام جعفر صادق علیه السلام: همه خیر در خانه ای نهاده شده و کلیدش را زهد و بی رغبتی به دنیا قرار داده اند.

اصول کافی ، ج ۳ ، ص ۱۹۴

امیدواریم از مطالعه زندگینامه امام جعفر صادق علیه السلام لذت برده باشید.

 

مجله اینترنتی تحلیلک

0 0 رای ها
امتیازدهی به مقاله
اشتراک در
اطلاع از
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x