همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب با زندگینامه امام رضا علیه السلام در خدمتتان هستیم.

زندگینامه امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه السلام فرزند امام کاظم علیه السلام و حضرت نجمه ام البنین سلام الله علیها در سال ۱۴۸ ه.ق در مدینه دیده به جهان گشود. امام رضا علیه السلام در شمار کسانی است که خداوند در آیه تطهیر فرموده است آنان را از هر عیب و نقصی پیراسته‌ام. از این رو، او نیز همانند دیگر امامان علیهم السلام سرشتی قدسی و منزّه داشت و از رذیلت‌های اخلاقی دور بود.

مشهور است که برجستگی‌های اخلاقی امام رضا علیه السلام عبارت بوده‌اند از:

زهد و بندگی

امام رضا علیه السلام در بی‌رغبتی به دنیا و بندگی خدا، جهد فراوان داشت. در پیش چشم مردم، آراسته بود و در خلوت، ساده زیست و زاهد. زبان مبارکش همواره به تلاوت قرآن بود و روزه بسیار می‌گرفت و عبادتی فراوان داشت. امام رضا علیه السلام می فرمایند:

نخستین گام در عبادت پروردگار، شناخت خداست و اساس و پایه شناخت خدا، یگانه دانستن اوست.

فروتنی

در برابر مردم بسیار فروتن بود. هیچ‌گاه با کسی تندی نکرد و کلام کسی را نبُرید و پایش را هنگام نشستن پیش کسی دراز نکرد یا به دیوار تکیه نداد.

زندگینامه امام رضا علیه السلام

علم

دانش امام رضا علیه السلام همانند بقیه امامان، علم لَدُنّی بود. فضل و برتری علمی‌اش همواره در مناظراتی که با علما و بزرگان دیگر ادیان و فِرَق برگزار می‌شد، آشکار بود و هیچ کس نتوانست‌ نکته‌ای بدو آموزد یا خرده‌ای علمی از او گیرد.

مناظره امام رضا علیه السلام با جاثلیق نصرانی از مناظره های معروف ایشان در برخی موضوعات کلامی و اعتقادی است که در دربار مأمون عباسی شکل گرفت. در این مناظره که نسطاس رومی و رأس الجالوت هم حضور داشتند، علی بن موسی الرضا علیه السلام، تمام دعاوی خود را بر اساس کتاب مقدس مسیحیان مطرح فرمود و این امر موجب شگفتی حاضران و مسیحیان حاضر در مجلس شد. در این مناظره امام رضا علیه السلام با استناد به کتاب مقدس، به اثبات نبوت حضرت محمد صلی الله علیه و آله، تحریف انجیل، بشر بودن عیسی علیه السلام و… پرداخته است.

مناظره امام رضا علیه السلام با عمران صابی از مناظره‌های منسوب به ایشان در مسایلی کلامی همچون بی‌نیازی و قدرت خداوند و امتناع راه یافتن تغییر به ذات الهی با یکی از صابئین است.

امام رضا علیه السلام مناظرات دیگر هم داشتند که به این شرح است:

۱_ مناظره با رأس الجالوت (پیشواى بزرگ یهودیان)

۲_ مناظره با هربز اکبر

۳_ مناظره با سلیمان مروزى

۴_ مناظره با على بن محمد بن جهم

۵_ مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره

سخاوت

امام رضا علیه السلام همچون پدران پاک خویش در این صفت شهره دوست و دشمن بود. یک بار در روز عرفه همه دارایی خویش را بخشید. اصحاب با شگفتی تمام پرسیدند، آیا چنین بخششی روا است؟ فرمود: «نه تنها روا است که غنیمت است؛ غنیمتی برای کسب اجر و ثواب و کرامت.»

مردی بر امام رضا علیه السّلام وارد شده، سلام کرد و گفت: من یکی از دوست داران تو و پدرت هستم. از حج باز می گردم و هزینه راه تمام کرده ام و چیزی ندارم تا خود را به جایی (منزلی) برسانم. حال اگر هزینه بازگشت مرا تأمین کنی، بر من لطف کرده ای و چون به شهر خود برسم آن مبلغ را از طرف شما صدقه می دهم. امام علیه السّلام فرمود: خدایت رحمت کند، بنشین

آنگاه امام علیه السّلام به گفتگو با مردم پرداخت. هنگامی که مجلس از حاضران تهی شد و تنها امام علیه السّلام، «سلیمان بن جعفر» و «خیثمه» ماندند، حضرت از آن دو اجازه خواست و به اندرون رفت، سپس بیرون آمد و در را بست و از بالای در کیسه ای به سمت بیرون آورد و فرمود: مرد خراسانی کجاست؟

آن مرد برخاست، پاسخ داد. امام علیه السّلام به او فرمود: این دویست دینار را بگیر و هزینه راه کن و از سوی من صدقه نده (بلکه تمام آن از آن توست)

آن مرد که خود را غرقه کرم و عنایت و بزرگواری امام علیه السّلام می دید، شادمانه آن جا را ترک کرد. سلیمان به امام علیه السّلام گفت: فدایت گردم، عطیه ات بسیار بود و بر او مهربانی کردی، دیگر از چه رو چهره ات را از او پوشانده، خود با او روبرو نشدی؟

امام علیه السّلام در پاسخ فرمود: از آن رو خود را از دید او دور نگاه داشتم تا ذلت درخواست را در چهره او نبینم. آیا این حدیث پیامبر صلّی اللّه علیه و آله نشنیده ای که فرمود: نیکی و احسان پنهانی معادل هفتاد حج است و آن که گناه و بدی را فاش کند تنها و رانده شده باشد.

زندگینامه امام رضا علیه السلام

امام رضا علیه السلام پس از شهادت پدرش امام کاظم علیه السلام در سال ۱۸۳ ق حدود بیست سال امامت مسلمانان را بر عهده داشت که هفده سال آن را در مدینه و سه سال را در خراسان به سر برد و همچنین دوران امامت امام رضا علیه السلام با خلافت هارون الرشید (۱۰سال)، محمد امین (حدود ۵سال)، مأمون (۵ سال) همزمان شد.

از عهد امام رضا علیه السلام، عصر جدیدی از شکوفایی و بالندگی فرا روی شیعه پدیدار گشت و این به سبب کوشش‌ها و رنج‌های امامان پیشین بود. پدید آمدن پایگاه‌های عظیم مردمیِ شیعه‌گرا از پیامدهای این کوشش‌ها بود. شیعیان به نیرویی رسیده بودند که می‌توانستند حکومت را در دست گیرند. امّا این وضعیت، حاکمان عباسی را به هراس انداخت و به چاره‌جویی واداشت. واگذاری منصب ولایت‌ عهدی به امام رضا علیه السلام از چاره‌هایی‌ بود که برای گریز از خطر شیعه یافتند.

مدت امامت ایشان پیش از پذیرش ولایت عهدی، هفده سال بود که ده سال از این سال‌ها را در عصر هارون، پنج سال را در عصر امین و دو سال را در عهد مأمون و در مدینه سپری کرد. چون پدر گرامی‌اش به شهادت رسید، در مدینه بود و رسیدگی به امور شیعیان را آغاز کرد. شاگردان پدر را پیرامون خویش گرد آورد و به تعلیم معارف ناب دینی پرداخت. در این سال‌ها شیعیان بهره‌ها از او برگرفتند و هدایت‌ها یافتند و معارف دینی نشر و قوام و دوام پیدا کردند.

شخصیت ممتاز و برجسته امام در مدینه چنان جلوه می‌نمود که سراسر حجاز آن روزگار در همه مسایل مادی و معنوی خویش از او مدد می‌گرفت.

در راه خراسان

هجرت امام رضا علیه السلام از مدینه به مرو در سال ۲۰۰ یا ۲۰۱ ق بود. به گزارش یعقوبی مأمون، امام رضا علیه السلام را از مدینه به خراسان آورد و فرستاده وی جهت آوردن حضرت به خراسان، رجاء بن ابی‌ضحاک خویشاوند فضل بن سهل بود. حضرت را از راه بصره آوردند تا به مرو رسید.

به عقیده برخی، مأمون مسیر مشخصی برای سفر امام رضا علیه السلام به مرو انتخاب کرد تا آن حضرت از مراکز شیعه‌نشین عبور نکند، زیرا از اجتماع شیعیان بر گرد امام می‌ترسید. او دستور داد تا حضرت را از مسیر کوفه نیاورند بلکه از طریق بصره، خوزستان و فارس، به نیشابور بیاورند.

زندگینامه امام رضا علیه السلام

شهادت امام رضا علیه السلام

رویداد شهادت امام رضا علیه السلام به وسیله زهر در شهر طوس، در روایاتی از پیامبر یا ائمه اطهار علیهم السلام، سال ها پیش از آن حضرت پیش بینی شده بود. به عنوان نمونه شیخ صدوق به سند خود از نعمان بن سعد روایت کرده که گفت: امام علی بن ابیطالب علیه السلام فرمود:

سَیُقتَلُ رَجُلٌ مِن وُلِدی بِاَرض خُراسان بِالسَّمَّ ظُلماً اِسمُهُ اِسمِی وَ اِسمٌ اَبیهِ اِسمٌ اِبن عمران مُوسی الا فَمَن زارَهٌ فِی غُربَتهِ غَفَراللهُ ذُنوبَهٌ ما تقدّم منها و ما تَاَخَّر و لو کانَت مثل عَدَدِ النُّجومِ و قطر الامطار وَ وَرَقِ الاشجار. به زودی مردی از فرزندان من در سرزمین خراسان از روی ستم و جور به زهر کشته می شود اسم او اسم من، و اسم پدرش اسم موسی بن عمران است. بدانید هر کس او را در غربتش زیارت کند، خداوند ‎گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد و لو این که به تعداد ستارگان و قطرات باران و برگ درختان باشد.

امام رضا علیه السلام می فرمایند:

هیچ بنده‌‏اى حقیقت ایمان را به کمال نمی‌رساند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین‌شناسى، برنامه‌ریزی درست در زندگى، و شکیبایى در مصیبت ‏ها.

لا یسْتَکْمِلُ عَبْدٌ حَقِیقَهَ الإیمانِ حَتَّى تَکُونَ فیهِ خِصالٌ ثَلاثٌ: التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ وحُسْنُ التَّقْدیرِ فِی المَعیشَهِ، والصَّبرُ عَلَی الرَّزایا.

بحار الأنوار، جلد ۷۸، صفحه ۳۳۹، حدیث ۱

مجله اینترنتی تحلیلک