تاثیر موسیقی بر گیاهان

تاثیر موسیقی بر گیاهان

موضوعی که سالها دغدغه بسیاری از گیاهشناسان است وجود احساس در گیاهان است.
در این مطلب به تاثیر موسیقی بر گیاهان و رشد آن ها می پردازیم. با تحلیلک همراه باشید.

کتاب “زندگی مخفی گیاهان” نوشته پیتر تامپکینس و کریستوفر برد در ۱۹۷۰، یکی از کتاب‌های پرفروش زمان خود بوده و در تمام کتاب به این موضوع پرداخته که گیاهان نه تنها احساسات دارند بلکه حس شهودی و ادراک نیز دارند.

آن‌ها تمام آزمایش‌های ممکن را با گیاهان انجام دادند؛ از پخش موسیقی گرفته تا گفتگو با آن‌ها، اما چندی بعد یافته‌های آن‌ها زیر سوال رفت و بی اعتبار شد.

اکنون پس از گذشت حدود ۵۰ سال از آن زمان هنوز هیچ مدرک علمی وجود ندارد که بگوید گیاهان احساسات دارند.

اما بیایید کمی به عقب برگردیم زیرا نکته اساسی این است که ما توانایی داشتن احساسات را از طریق هوش توضیح می‌دهیم و از آنجایی که گیاهان مغز یا سیستم عصبی ندارند (که هر دو برای داشتن هوش الزامی است) اینطور به نظر می‌رسد که گیاهان توانایی درک احساسات را ندارند. اما پس چطور است که گیاهان به سمت نور می‌چرخند و به آن واکنش نشان می‌دهند؟ چطور برخی گیاهان نسبت به لمس شدن واکنش نشان می‌دهند و جمع می‌شوند؟ گیاهان گوشت‌خوار از کجا می‌فهمند حشره‌ای درون تله آن‌ها افتاده و آن را به دام می‌اندازند؟

شاید گیاهان احساسات نداشته باشند اما موجوداتی زنده هستند که توسط ابزاری به نام تنجش و گرایش (گرماگرایی، سرماگرایی، آب‌گرایی و…) به محرک‌های بیرونی پاسخ می‌دهند.

بیشتر بخوانید: معرفی ۸ گیاه مناسب سرویس بهداشتی و حمام

گیاهان می‌توانند آب، نور و جاذبه را حس کنند و حتی می‌توانند سیگنالی را به گیاهان دیگر بفرستند که آن‌ها را از خطرات موجود آگاه کنند.

مثلا اگر دوستتان به شما بگوید که برگ‌های فیکوس لیراتایش در حال ریختن است، دارد واکنش “گرایش” گیاه را برای شما تعریف می‌کند که معمولا دلیل آن تغییر در شرایط زندگی گیاه مانند نور یا آب است. گیاهی مانند فیکوس لیراتا بسیار حساس است و بلافاصله نسبت به تغییر شرایط محیطی واکنش نشان می‌دهد.

برای درک این مطلب بیایید همان فیکوس لیراتا را در نظر بگیریم و تصور کنیم که نور کافی به گیاه نمی‌رسد.

نور یک غذا برای گیاه است و تنها ماموریت گیاه در این دنیا این است که زنده بماند. زمانی که غذای کافی دریافت نمی‌کند برگ‌های خود را می‌ریزد تا بتواند همان غذای کم را مدیریت کند. گیاه در این زمان احساس خطر می‌کند و دستورالعمل‌های جدیدی برای حفظ بقای خود مشخص می‌کند. در این زمان گیاه با ریزش برگ‌های پایینی انرژی‌اش را برای رشد برگ‌های جدید متمرکز می‌کند.

مثال‌های دیگر برای واکنش “گرایش” خم شدن، پیچ خوردن یا خزیدن به سمت نور است.

مثلا گیاهی مانند “گل ساعتی” یک گیاه مهاجم است و ساقه‌های خود را به دور هرچیزی می‌پیچد تا بتواند به سمت نور حرکت کند. این گیاه ممکن است با بی‌رحمی روی سایر گیاهان را بپوشاند و آن‌ها را از نور محروم کند تا خودش به غذا برسد اما این گیاه چیزی به نام رحم یا بی‌رحمی را نمی‌شناسد و تنها یک هدف دارد و آن هم زنده بودن است. واکنش “تنجش” سریع‌تر از واکنش گرایش رخ می‌دهد و شما می‌توانید آن‌را در همان لحظه با چشم ببینید.

بیایید ونوس مگس خوار را بررسی کنیم، گیاهی گوشت‌خوار که در باتلاق‌ها زندگی می‌کند.

این گیاه نمونه‌ای عالی از این موضوع است که یک گیاه چگونه به لمس شدن پاسخ می‌دهد تا زنده بماند و تولید مثل کند.

مشکلی که این گیاه دارد آن است که در باتلاق‌ها نیتروژن و فسفر کافی وجود ندارد بنابراین این گیاه تله‌ای را برای خود ساخته که بتواند طعمه‌های مغذی را شکار کند و زنده بماند.
ونوس مگس‌خوار یک باند فرود عالی به همراه نکتاری جذاب برای حشرات آماده کرده است.

بیشتر بخوانید: گیاه مناسب اتاق خواب

زمانی که حشره بر روی این باند فرود محدب می‌نشیند با پرزهای کوتاهی برخورد می‌کند که یک زمان شمار را فعال می‌کند. اگر حشره برای مدتی بی حرکت بماند این زمان شمار به اتمام می‌رسد و بوم! این باند فرود بسته می‌شود و حشره درون تله گیاه به دام می‌افتد.

آیا گیاهان درد را احساس می‌کنند؟

برای دانستن تاثیر موسیقی بر رشد گل و گیاهان ابتدا باید بدانیم آیا گیاهان احساس درد دارند یا خیر؟ از آنجایی که گیاهان گیرنده، سیستم اعصاب و مغز ندارند نمی‌توانند مانند سایر موجودات درد را حس کنند.

اینکه هویجی را از ریشه در بیاوریم، گیاهی را هرس کنیم یا سیبی را گاز بزنیم به آن معنی نیست که در حال شکنجه گیاه هستیم. با این وجود به نظر می‌رسد که بسیاری از گیاهان می‌توانند محرک‌ها و آسیب‌های جسمی را از راهی پیچیده‌تر از آن‌چه تصور می‌شد، درک کنند.

بعضی از گیاهان توانایی حسی فو‌ق‌العاده و واضحی دارند مثلا گیاه ونوس مگس‌خوار می‌تواند با کوچکترین احساس از حشره، تله خود را در کسری از ثانیه ببندد و حشره را به دام بیندازد یا برخی گیاهان دیگر می‌توانند هر گونه لمس شدن را تشخیص دهند و برگ‌های خود را جمع کنند که مانند یک مکانیزم دفاعی در برابر حیوانات گیاه خوار محسوب می‌شود.

علاوه بر این نوع گیاهان که توانایی حسی خود را به وضوح نشان می‌دهند تحقیقات نشان داده که سایر گیاهان نیز قادر به درک محرک‌های حسی در سطح سلولی هستند.

بیشتر بخوانید: گیاه مناسب اتاق نوزاد و کودک

گیاهی به نام رشادی گوشی موشی وجود دارد که معمولا در تحقیقات علمی کاربرد زیادی دارد. این گیاه زمانی که توسط کرم‌ها یا شته‌ها مورد حمله قرار می‌گیرد یک سینگال الکتریکی را بین برگ‌ها به جریان می‌اندازد تا یک ماده شیمایی برای محافظت از خود آزاد کند.

درست است که این واکنش توسط یک آسیب فیزیکی آغاز می‌شود اما ارسال سیگنال‌های الکتریکی را به معنای درد کشیدن گیاه نیست و نباید آن را معادل درد در انسان‌ها در نظر گرفت.

گیاهان توانایی فوق‌العاده‌ای در واکنش به نور، گرما، باد یا حتی نیش حشرات دارد اما موفقیت و شکست‌های آن‌ها در تکامل به این موجودات تشخیص حس درد و رنج کشیدن را نداده است.

موسیقی و گیاهان

شاید شما هم شنیده باشید که موسیقی باعث افزایش سرعت رشد گیاهان می‌شود.

آیا واقعا موسیقی تاثیری بر سرعت رشد گیاهان دارد یا این تنها یک افسانه است؟
آیا اصلا گیاهان می‌توانند موسیقی را بشنوند؟
آیا موسیقی را دوست دارند؟

می‌خواهید باور کنید یا نه اما تحقیقات مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد موسیقی تاثیری مثبت در رشد و سلامت گیاه دارد.

در سال ۱۹۶۲ گیاه‌شناسی هندی آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی رابطه موسیقی و گیاهان انجام داد. او متوجه شد زمانی که گیاهان در معرض موسیقی قرار می‌گیرند ۲۰% بیشتر رشد می‌کنند. او همین آزمایشات را با محصولات کشاورزی مانند بادام زمینی، برنج و تنباکو انجام داد و موسیقی را با اسپیکرهای بزرگ در مزرعه پخش کرد و باز هم به نتایجی مشابه رسید.

بیشتر بخوانید: گیاه یشم / روش نگهداری و بررسی مشکلات آن

گلخانه‌ای در کلرودا نیز گیاهان مختلفی را با موسیقی‌های سبک‌های مختلف امتحان کرد و متوجه شد گیاهانی که در معرض موسیقی راک قرار می‌گیرند به سرعت خراب می‌شوند و در عرض چند هفته می‌میرند اما گیاهانی که در معرض موسیقی کلاسیک هستند شاداب‌تر می‌مانند.

محققی در ایلینوی به این نتایج مشکوک بود. به همین خاطر آزمایش خود را با گلخانه‌های کنترل شده آغاز کرد و برخلاف انتظارش متوجه شد که گیاهانی مانند سویا یا ذرت وقتی در معرض موسیقی قرار داشتند عملکرد بهتری را از خود ارائه دادند.

از سوی دیگر محققان دانشگاهی در کانادا دریافتند که بازده برداشت گندم زمانی که در معرض ارتعاشاتی با فرکانس بالا قرار می‌گیرد دو برابر می‌شود.

چگونگی تاثیر موسیقی بر رشد گل و گیاهان

شاید از خود بپرسید وقتی گیاهان حس شنوایی و گوش ندارند چطور از موسیقی تاثیر می‌گیرند؟

برای پاسخ به این پرسش بهتر است اول سیستم شنوایی در انسان را بررسی کنیم.

انتقال صدا توسط امواج صورت می‌گیرد. این امواج باید سوار بر چیزی شوند تا بتوانند حرکت کنند مثلا هوا یا آب. این امواج ذرات موجود در محیط را به ارتعاش در می‌آورد و با حرکت سرانجام به پرده گوش شما می‌رسد. این ارتعاشات تبدیل به سیگنال‌های الکتریکی می‌شوند تا توسط مغز تحلیل و در نهایت شنیده شود.

در گیاهان نیز به همین صورت است اما با این تفاوت که گیاهان تنها ارتعاشات ساطع شده از صدا را حس می‌کنند و نمی‌توانند آن را بشنوند.

این فرضیه که گیاهان می‌توانند صداها را تشخیص دهند در سال ۲۰۱۷ توسط دانشگاه استرالیای شرقی تقویت شد. آن‌ها دریافتند که گیاهان می‌توانند صدای ارتعاشات جریان آب را درون لوله‌ها یا خاک حس کنند و ریشه‌های خود را به آن سمت هدایت کنند.

چیزی که بر روی رشد گیاهان تاثیر می‌گذارد آوای موسیقی نیست بلکه ارتعاشاتی است از موسیقی به سمت گیاه می‌رسد. به زبان ساده این ارتعاشات باعث حرکت در سلول‌های گیاه می‌شود که گیاه را وادار به تولید مواد مغذی بیشتر می‌کنند.

اگر گیاهان به موسیقی راک واکنش خوبی نشان نمی‌دهند به خاطر این نیست که آن را دوست ندارند و طرفدار موسیقی سنتی هستند، بلکه به خاطر آن است که موسیقی راک ارتعاشات بالاتری را ایجاد می‌کند که برای رشد گیاه مناسب نیست.

پروتوپلاسم ماده زنده شفافی است که در تمام موجودات زنده (و البته گیاهان) وجود دارد که همیشه در حال حرکت است.

ارتعاشات صدا می‌تواند باعث افزایش سرعت حرکت در پروتوپلاسم گیاهان شود و این محرک می‌تواند بر روی عملکرد کلی سیستم گیاه تاثیر بگذارد مثلا باعث افزایش تولید مواد مغذی و در نهایت افزایش سرعت و سلامت رشد گیاه شود.

موسیقی‌های مختلف طول موج‌های مختلفی دارند و به طبع آن باعث ارتعاشات کمتر یا بیشتری می‌شوند. مثلا موسیقی راک صدای بلندتری دارد که در نتیجه ارتعاش بیشتری ایجاد می‌کند که طبق نظر برخی ممکن است باعث مرگ زودرس گیاه شود.

برای درک بهتر موضوع، تفاوت تاثیر یک نسیم ملایم و یک باد شدید را بر روی گیاه تصور کنید. البته در سوی دیگر این ماجرا محققان دانشگاه کالیفرنیا می‌گویند که نمی‌توان به این راحتی درباره تاثیر موسیقی بر رشد گیاهان تصمیم گرفت و باید در آزمایشات، تمام عوامل دیگر مانند خاک، نور یا آب را نیز به دقت کنترل کرد اما نکته جالبی که این محققان به آن اشاره می‌کنند این است که گیاهانی که در معرض موسیقی قرار دارند رشد بهتری دارند زیرا صاحبان آن‌ها بیشتر به آن‌ها اهمیت می‌دهند و توجه بیشتری را دریافت می‌کنند.

چه نوع موسیقی برای گیاه مناسب است؟

دکتر دومینیکوهس از دانشگاه ملبورن معتقد است که گیاهان از انرژی موسیقی لذت می‌برند و می‌تواند به رشد آن‌ها کمک کند. او برای انتخاب موسیقی مناسب برای گیاهان توصیه‌هایی دارد:

گیاهان وقتی در معرض موسیقی‌ای با فرکانس ۱۱۵ هرتز تا ۲۵۰ هرتز باشد سرزنده‌تر هستند. ارتعاشات ساطع شده از این نوع موسیقی مانند ارتعاشات صدای طبیعت است.

گیاهان دوست ندارند که بیش از یک الی سه ساعت در روز در معرض موسیقی باشند. موسیقی‌های جاز یا کلاسیک انتخاب اول تمام گیاهان است. برخی از صداها باعث می‌شوند که منافذ سطح گیاه برای مدت بیشتری باز بماند که باعث گردش هوای بیشتر و به طبع آن رشد بیشتر گیاه می‌شود.

بیشتر بخوانید: روش نگهداری گل مارانتا (گیاه نماز یا دعا)

آیا گیاهان از تعریف یا ناسزا تاثیر می‌پذیرند؟

ظاهرا همینطور است. IKEA تحقیقی در یکی از مدارس امارات متحده عربی انجام داد و نشان داد گیاهانی که از آن‌ها تمجید می‌شوند و کلمات محبت آمیز می‌شنوند رشد بهتری نسبت به گیاهانی دارند که کلمات توهین آمیز یا ناراحت کننده می‌شنوند.

این‌طور به نظر می‌رسد که کلمات محبت‌آمیز تاثیری همانند موسیقی‌های مناسب بر گیاه می‌گذارد و کلمات نامناسب یا توهین معمولا با لحنی بلند و ناخوشایند گفته می‌شوند که درست مانند موسیقی‌ای که با صدای بلند به گیاه استرس وارد می‌کند.

در دوران پاندمی با گیاه خود صحبت کنید

ویروس کرونا هنوز قصد رفتن ندارد و کماکان تاثیر خود را بر اقتصاد و روابط اجتماعی می‌گذارد. بعد از ورود این ویروس روابط اجتماعی و شغلی دستخوش تغییرات بزرگی شده است و ما مجبوریم تا فاصله اجتماعی را رعایت کنیم و بیشتر کارهای خود از داخل خانه انجام دهیم.

در طول این دوران قرنطینه می‌توانید تمرین کنید تا با گیاه خود صحبت کنید و با همدیگر به موسیقی گوش دهید. این‌کار نه تنها به رشد و سلامت گیاه کمک می‌کند بلکه باعث می‌شود تا بتوانید از پس نگرانی‌ها و استرس‌های خودتان نیز بر بیایید و آرامش را به شما برگرداند.

منبع: گلستان

مجله اینترنتی تحلیلک