دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی

درس ۳۶ دروس هیئت – تحصیل عرض بلد: این درس در بیان عبارت نقل شده از زیج بهادری در درس پیش و در یافتن عرض بلد است.

درس سی و دوم دروس هیئت – نحوه محاسبه عرض جغرافیایی (تحصیل عرض بلد): این درس نیز در تحصیل عرض بلد به تفضیلی بیش از پیش است. نخست باید مقدمه ای در تقسیم آفاق عنوان کنیم که خود ضابطه ای اصیل و مفید در مسائل هیوی است و آن این که در اصطلاح علم هیأت، بلد یا ذوظل واحد است و یا ذوظلین است و یا ذوظل دائر است.

درس ۳۱ دروس هیئت با موضوع طول و عرض بلاد: این درس تتمّه درس پیش است. چون عرض بلد اقصر قوسی از دائره نصف النهار است که میان سمت الرأس یعنی قطب ظاهر افق، و میان معدل النهار افتد، لاجرم ارتفاع دائره معدل النهار از افق تمام عرض بلد خواهد بود و چون ارتفاع شمس را در هنگام موافات مرکز آن بدائره نصف النهار -در فرض مذکور- أخذ کرده ایم و میل کلی را بر آن افزوده ایم حاصل ارتفاع دائره معدل النهار می باشد که تمام عرض بلد است و چون آنرا از نود بکاهیم قوسی باقی، خود عرض بلد خواهد بود.

درس ۳۰ دروس هیئت – طول و عرض بلاد: در مسائل هیوی احتیاج مبرم به معرفت اطوال و عرض بلاد است. از آنجمله مسأله تحصیل سمت قبله است که اکثر طرق آن باید از علم به طول و عرض بلد بدست آید. اکنون برخی از مطالب در پیرامون عرض بعرض می رسانیم.

درس بیست و نهم دروس هیئت – دایره وسط سماء رؤیت، یا دایره عرض اقلیم رؤیت: در علم هیأت از هشت اقلیم بحث می شود: هفت اقلیم زمینی و یک اقلیم آسمانی. در صحف عرفانی نیز از هشت اقلیم سخن بمیان می آید: هفت اقلیم ارضی و یک اقلیم فوق طبیعت و ورای آن که آنرا عالم منفصل نیز می گویند.

درس بیست و هشتم دروس هیئت – دایره اول السموت، دایره مشرق و مغرب: جمع سمت سموت است مثل رخت و رخوت، و شرط و شروط و نظائر آنها. و دائره اول السموت مبدء سمت است که اوّل سموت است. در بسیاری از کتابها اول السموت به اوّل السموات تحریف شده است که کاتب یا حروف چین آنرا سماوات جمع سماء پنداشته است.

درس بیست و هفتم دروس هیئت – دایره ارتفاع: آن را بدین جهت دائره ارتفاع گویند که ارتفاع و انحطاط کوکب و اجزاء فلک یعنی اجزاء قبه جسم کل که بر سطح فلک اعلی برده میشوند، بدو معلووم شود.