دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی

این دو اثر بسیار گرانقدر اعنی جامع بهادری (و یا جامع بهادرخانی) و زیج بهادری (و یا زیج بهادرخانی) از اصول مصادر و مأخذ این کتاب ما: (دروس علم هیئت) اند.

صاحب زیج یاد شده در باب پانزدهم مقالت سوم آن (ص79 ط 1) فرموده است: اگر در بلد سایه مقیاس، وقت نصف النهار در تمام سال در یک جهت واقع شود از شمال یا جنوب این چنین بلد را ذات ظل واحد گویند.

اگر عرض بلد ربع دور بود، آن در همه روی زمین جز دو نقطه معیّنه شخصیّه بیش نتواند بود که یکی قطب شمالی بود، و دیگر قطب جنوبی. و هر یک از این دو نقطه را عرض تسعین گویند. و در این هر دو موضع، لامحاله یک قطب معدل النهار بر سمت رأس بود، و یکی دیگر بر سمت قدم

اگر عرض بلد زائد بر مقدار تمام میل کلی است یا کمتر از ربع دور است، و یا به قدر ربع دور، و در دروس گذشته دانسته ایم که عرض مطلقاً چه عرض کواکب و چه عرض بلاد از ربع دور تجاوز نمی کند.

این درس دنباله درس پیش است:

4- و اگر عرض بلد زائد بر میل کلی و کمتر از تمام میل کلی بوده باشد، بلد ذوظل واحد است مطلقاً خواه شمالی باشد و خواه جنوبی، زیرا که در این آفاق هیچگاه شمس به سمت رأس نمی رسد و ظل شاخص در وقت ظهر منعدم نمی گردد.

در ادامه بخش اول درس 32 دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی (تحصیل عرض بلد):

2-هرگاه بلد را عرض بوده باشد یا عرض آن کمتر از میل کلی است، و یا به قدر میل کلی است، و یا زائد از آن. پس اگر عرض آن کمتر از میل کلی است حکم آن همان حکم عدیم العرض است یعنی در دو روز عدیم الظل بود و در باقی ایام ذوظلّین.