غزل ۱۵۵ حافظ (اگر روم ز پی اش فتنه ها برانگیزد) به همراه شرح
شرح غزل ۱۵۵ حافظ / اگر روم ز پی اش فتنه ها برانگیزد
اگر روم ز پی اش فتنه ها برانگیزد
ور از طلب بنشینم به کینه برخیزد
و گر به رهگذری یک دم از وفاداری
چو گرد در پی اش افتم چو باد بگریزد
و گر کنم طلب نیم بوسه صد افسوس
ز حقه دهنش چون شکر فرو ریزد
من آن فریب که در نرگس تو می بینم
بس آب روی که با خاک ره برآمیزد
فراز و شیب بیابان عشق دام بلاست
کجاست شیردلی کز بلا نپرهیزد
تو عمر خواه و صبوری که چرخ شعبده باز
هزار بازی از این طرفه‌تر برانگیزد
بر آستانه تسلیم سر بنه حافظ
که گر ستیزه کنی روزگار بستیزد
شرح غزل ۱۵۵ حافظ (شرح غزل اگر روم ز پی اش فتنه ها برانگیزد)
اگر روم ز پی اش فتنه ها برانگیزد
ور از طلب بنشینم به کینه برخیزد
اگر به دنبالش بروم فتنه و آشوب به پا می کند و اگر به جستجویش نروم دشمن می شود و کینه توزی می کند.
و گر به رهگذری یک دم از وفاداری
چو گرد در پی اش افتم چو باد بگریزد
و اگر در گذرگاهی لحظه ای از روی مهر و وفا مانند گرد به دنبالش بروم و در پی او باشم، به سرعت باد از من می گریزد.
و گر کنم طلب نیم بوسه صد افسوس
ز حقه دهنش چون شکر فرو ریزد
و اگر از یار طلب نیم بوسه کنم، صد افسوس همراه با تمسخر همچون شکر از دهانش فرو می ریزد. یعنی به من جواب تلخ نه را می دهد که برایم چون شکر شیرین است.
من آن فریب که در نرگس تو می بینم
بس آب روی که با خاک ره برآمیزد
فریبندگی و دلربایی که من در چشم زیبای تو می بینم آبروهای بسیاری را بر خاک می ریزد و به باد خواهد داد.
آب روی: شرف، حیثیت
فراز و شیب بیابان عشق دام بلاست
کجاست شیردلی کز بلا نپرهیزد
پستی و بلندی وادی عشق سراسر دام بلا و مصیبت است. کجاست آن انسان شجاعی که از بلا نترسد و دوری نکند؟
دکتر دینانی می گوید:
«حافظ سختی راه عشق را به صراحت مورد اشاره خودش قرار می دهد و جالب است از راه عشق با عنوان بیابان یاد می کند که غیر از راه است. بیابان گمراه کننده است. آفتاب سوزان دارد و خطر درندگان و صدها خطر در آن نهفته است. حافظ عشق را بیابانی می داند که صاف و ساده نیست بلکه فراز و نشیب هایی دارد که همانند دام بلاست. هر کس که به این دام بیفتد، هلاک می شود.»
تو عمر خواه و صبوری که چرخ شعبده باز
هزار بازی از این طرفه‌تر برانگیزد
تو از خدا عمر بخواه و صبوری پیشه کن. پس از آن خواهی دید که روزگار فریبنده هزار بازی از این شگفت انگیزتر برپا خواهد کرد.
طرفه: عجیب و شگفت انگیز
بر آستانه تسلیم سر بنه حافظ
که گر ستیزه کنی روزگار بستیزد
ای حافظ در برابر گردش روزگار و پیشامدهای آن تسلیم و راضی باش زیرا اگر با روزگار لجاجت کنی او هم با تو ستیزه کند.
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.
