همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک؛ میخواهیم در این مطلب با زندگینامه شیخ مفید بیشتر آشنا شویم.
زندگینامه شیخ مفید
ولادت شیخ مفید
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان در نزدیکی شهر بغداد در روز ۱۱ذی القعده سال ۳۳۶ یا ۳۳۸ قمری، در قریه «سویقه ابن بصری» از توابع «عکبری» و در خانواده ای که عشق به اهل بیت در آن جلوه گر بود، دیده به جهان گشود.
خاندان شیخ مفید
پدرش شغل معلمی داشت و بدین جهت او به «ابن المعلم» مشهور بوده است. عکبری و بغدادی نیز دو لقب دیگر او هستند. در خصوص ملقب شدن به مفید هم گفته‌اند: در مناظره‌ای که با علی بن عیسی رُمانی دانشمند معتزلی داشت، توانست استدلالات طرف مقابل را باطل کند؛ پس از آن رُمانی او را «مفید» خواند.
دو فرزند برای شیخ ذکر شده است؛ یکی ابوالقاسم علی و دیگری دختری که اسمش در منابع نیامده و همسر ابویعلی جعفری بوده است.
تحصیلات شیخ مفید
شور و عشق فراوان به تحصیل، نشاط و علاقه بسیار به مطالعه، کار را بدانجا رسانید که در پنج سالگی برای او از «ابن ابی‌الیاس» اجازه روایت گرفتند! در سنین هفت، هشت سالگی، از «ابن سماک» روایت نقل کرد. وی فرزانه‌ای تلاشگر شد؛ به طوری که پیش از سن دوازده سالگی، از برخی محدثان اخذ روایت کرد و از استاد خویش، شیخ صدوق قبل از بیست سالگی حدیث شنید.
محدث بزرگوار، حاج میرزا حسین نوری در اثر گران‌قدرش «خاتمه مستدرک الوسائل» پنجاه تن از استادان شیخ مفید را نام می‌برد. در مقدمه چاپ جدید «بحار الأنوار» این تعداد به ۵۹ تن رسیده است. ممکن است بیش از این ها نیز بوده باشند.
شیخ در نزد اینان که شیعه و سنی و زیدی بوده‌اند، علوم متداول عصر؛ یعنی ادبیات عرب، قرائت، کلام، فقه، اصول، حدیث، تفسیر، رجال و غیره را فراگرفته است. او در هر درسی که شرکت می‌کرد به زودی به عنوان مستشکلی بارز شناخته می‌شد. اساتید معروف شیخ، همگی از اعاظم فقها و متکلمین و محدثین و رجال نامی بوده‌اند.
شیخ صدوق (درگذشت ۳۸۱ق)، ابن جنید اسکافی (درگذشت۳۸۱ق)، ابن قولویه (درگذشت۳۶۹ق)، ابوغالب زراری (درگذشت۳۶۸ق) و ابوبکر محمّد بن عمر جعابی (درگذشت۳۵۵ق) از مشهورترین استادان شیعی او بوده‌اند.
وی از حدود ۴۰ سالگی ریاست شیعیان را در فقه، کلام و حدیث عهده‌دار شد و در دفاع از عقاید شیعه با علما دیگر مذاهب مناظره می‌کرد.
فضایل اخلاقی
گفته‌اند شیخ مفید بسیار صدقه می‌داد، فروتن بود، بسیار نماز می‌خواند و روزه می‌گرفت و لباس خشن بر تن می‌کرد؛ تا آنجا که وی را «شیخ مشایخ الصوفیه» (استاد استادان صوفیان) خواندند. ابویعلی جعفری داماد وی گزارش کرده است که او شب‌ها کم می‌خوابید و بیشتر وقتش صرف مطالعه و نماز و تلاوت قرآن و یا تدریس می‌شد.
جایگاه والای علمی شیخ مفید
نجاشی یکی از شاگردان شیخ در توصیف استاد خود اینگونه می گوید: «فضیلت او در فقه و کلام و روایت، وثاقت و علم مشهورتر از آن است که توصیف شود. آنگاه متجاوز از ۱۷۰ کتاب از تألیف او را نام می‌برد.»
یکی دیگر از شاگردان شیخ، شیخ طوسی است که در کتاب «فهرست» می‌گوید: محمد بن محمد بن نعمان، مکنی به ابوعبدالله و معروف به ابن معلم، از متکلمین شیعه است که در زمان او ریاست شیعه به او منتهی شد و در علم و صناعت کلام، مقدم بر دیگران بود و در فقه نیز سرآمد فقهای زمان بوده، مردی سریع الانتقال و با فطانت و حاضرجواب بود و او نزدیک به دویست جلد کتاب کوچک و بزرگ تألیف کرده است.
شیخ مفید شاگردان بسیاری پرورش داد که برخی از آنان علمای صاحب نام شیعه بوده‌اند. افراد زیر از جمله آنها هستند:
۱.سید مرتضی ۲.سید رضی ۳.شیخ طوسی ۴.نجاشی ۵.سلَّار دیلمی و …
آثار شیخ مفید
تألیفات شیخ مفید بر اساس فهرست نجاشی ۱۷۵ کتاب و رساله است. گفته شده نیمی از این آثار درباره امامت است. معروف‌ترین اثر شیخ در علم فقه، المُقنَعَه، در علم کلام، اوائل المقالات و در شرح حال‌نگاری امامان، الاِرشاد است.
مجموعه آثار مکتوب شیخ در مجموعه‌ای چهارده جلدی با عنوان مُصَنَّفات شیخ مفید منتشر شده است. این مجموعه در سال ۱۳۷۱ش، برای برگزاری کنگره جهانی شیخ مفید منتشر شد.
وفات شیخ مفید
شیخ مفید در سال ۴۱۳ ق، در بغداد و پس از ۷۷ سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تجلیل فراوان مردم و قدردانی علما و فضلا قرار گرفت.
شیخ طوسی، که خود در تشییع جنازه او حضور داشته است، می‌گوید:
«روز وفات او از کثرت شیعه و سنی برای ادای نماز و گریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است» (همان، ص ۲۳۹).
هشتاد هزار تن از شیعیان، او را تشییع کردند و سید مرتضی علم‌الهدی بر او نماز گزارد و در حرم مطهر امام جواد علیه السلام، پایین پای آن حضرت، نزدیک قبر استادش ابن قولویه، مدفون گردید.
بیشتر بخوانید:
- زندگینامه امام جعفر صادق (علیه السلام) رئیس مذهب شیعه
- زندگینامه علامه حسن زاده آملی
- زندگینامه مولانا جلال الدین محمد مولوی / بخش اول
- زندگینامه مولانا جلال الدین محمد مولوی / بخش دوم
مجله اینترنتی تحلیلک
