غزل ۴۸ حافظ (صوفی از پرتو می راز نهانی دانست) به همراه شرح
شرح غزل ۴۸ حافظ / صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
گوهر هر کس از این لعل توانی دانست
قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس
که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست
عرضه کردم دو جهان بر دل کار افتاده
بجز از عشق تو باقی همه فانی دانست
آن شد اکنون که ز ابنای عوام اندیشم
محتسب نیز در این عیش نهانی دانست
دلبر آسایش ما مصلحت وقت ندید
ور نه از جانب ما دل نگرانی دانست
سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عقیق
هر که قدر نفس باد یمانی دانست
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی
ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
می بیاور که ننازد به گل باغ جهان
هر که غارتگری باد خزانی دانست
حافظ این گوهر منظوم که از طبع انگیخت
ز اثر تربیت آصف ثانی دانست
شرح غزل ۴۸ حافظ (شرح غزل صوفی از پرتو می راز نهانی دانست)
صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
گوهر هر کس از این لعل توانی دانست
در ابتدا چنین به نظر می رسد که حافظ قصد تعریف از صوفی را دارد اما با کمی تامل می توان دریافت که باتوجه به عدم سازگاری حافظ با صوفی در جای جای دیوان نمی تواند تعریف باشد و در حقیقت طنز و تعریضی به صوفیان ریازده است.
آنچه در این بیت مورد توجه و تعریف حافظ است، شراب است نه صوفی و حافظ می خواهد بگوید که شراب آن چنان پاک کننده و موثر است که حتی صوفی ناپاک و دور از از حقیقت نیز می تواند اسرار پنهانی را دریابد و باطن و سرشت هرکس را بشناسد.
قدر مجموعه گل مرغ سحر داند و بس
که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست
ارزش دفتر گل را فقط بلبل عاشق می داند و این بینش و آگاهی را از نور عشق به دست آورده است و این گونه نیست که هر کسی که دو سه ورق درس بخواند قادر به فهم معانی خواهد شد.
مجموعه: دفتری که در آن مطالب گوناگون می نوشتند.
شرح غزل ۴۸ حافظ (شرح غزل صوفی از پرتو می راز نهانی دانست)
عرضه کردم دو جهان بر دل کار افتاده
بجز از عشق تو باقی همه فانی دانست
دنیا و آخرت را بر دل عاشق و کاردیده ام عرضه کردم تا کدام یک را بخواهد. دلم تنها عشق تو را برگزید و بقیه را فانی و بی ارزش خواند.
آن شد اکنون که ز ابنای عوام اندیشم
محتسب نیز در این عیش نهانی دانست
آن زمان گذشت که از مردم و عوام بترسم و عشق و مستی خویش را پنهان سازم. این نترسیدن از عوام حالت خوش و سرمستی در من ایجاد کرده است که محتسب هم از آن آگاه است.
شدن: گذشتن
ابنا: فرزندان
اندیشیدن: ترسیدن و نگران بودن
دلبر آسایش ما مصلحت وقت ندید
ور نه از جانب ما دل نگرانی دانست
معشوق آرامش خاطر ما را موافق با صلاح کار ندانست که ما را به وصل نرساند وگرنه از شدت شوق و دل نگرانی ما نسبت به خود آگاه بود.
سنگ و گل را کند از یمن نظر لعل و عقیق
هر که قدر نفس باد یمانی دانست
آن کس که ارزش و قدر باد یمن که بوی خداوند را می آورد، آگاه باشد، به چنان مقامی می رسد که سنگ و گل را به برکت نگاه خود به لعل و عقیق تبدیل می سازد.
یمن: مبارکی
باد یمانی: بادی است که از جانی یمن می وزد و اشاره دارد به حدیث مشهور پیامبر درباره اویس قرنی که فرمود بوی خدای رحمان از جانی یمن به مشام من می رسد.
ای که از دفتر عقل آیت عشق آموزی
ترسم این نکته به تحقیق ندانی دانست
ای کسی که عشق را در قالب عقل و کتاب و استدلال جستجو می کنی یقینا از راه عقل نکته باریک عشق را به درستی نخواهی فهمید.
دکتر دینانی می گوید:
«گفته می شود احتمالا مخاطب این بیت ابن سینا بوده است که از دفتر عقل آیت عشق می آموخت. می دانیم که جناب ابن سینا اهل عشق هم بوده است. شیخ الرئیس رساله ای دارد با عنوان فی سریان العشق فی الموجودات. در کتاب اشارات هم در نمط نهم شیخ درباره عرفان سخن گفته است، با اینکه اشارات کتابی فلسفی است و در واقع دفتر عقل است، مقامات عارفین را در آن ذکر شده است.
بعید نیست که منظور حافظ در این بیت شخص شیخ الرئیس جناب بوعلی سینا باشد که آیت عشق را از دفتر عقل می خوانده است.»
شرح غزل ۴۸ حافظ (شرح غزل صوفی از پرتو می راز نهانی دانست)
می بیاور که ننازد به گل باغ جهان
هر که غارتگری باد خزانی دانست
ای ساقی باده بیاور تا مست شویم و از تعلقات مادی دور شویم که اگر کسی از غارتگری باد خزان آگاه شود به لذات زودگذر مادی دنیا فخر نمی کند و دل نمی بندد.
حافظ این گوهر منظوم که از طبع انگیخت
ز اثر تربیت آصف ثانی دانست
گوهر منظوم: استعاره از اشعار به نظم کشیده شده
انگیختن: ایجاد کردن
فایل صوتی غزل ۴۸ حافظ / صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
دانلود فایل صوتی غزل صوفی از پرتو می راز نهانی دانست
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.
مجله اینترنتی تحلیلک
