غزل ۳۰ حافظ (زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست) به همراه شرح
شرح غزل ۳۰ حافظ / زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست
زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست
راه هزار چاره گر از چار سو ببست
تا عاشقان به بوی نسیمش دهند جان
بگشود نافه ای و در آرزو ببست
شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو
ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست
ساقی به چند رنگ می اندر پیاله ریخت
این نقش ها نگر که چه خوش در کدو ببست
یا رب چه غمزه کرد صراحی که خون خم
با نعره های قلقلش اندر گلو ببست
مطرب چه پرده ساخت که در پرده سماع
بر اهل وجد و حال در های و هو ببست
حافظ هر آن که عشق نورزید و وصل خواست
احرام طوف کعبه دل بی وضو ببست
شرح غزل ۳۰ حافظ (شرح غزل زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست)
زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست
راه هزار چاره گر از چار سو ببست
زلفت هزاران دل را در یک تار مو با زبردستی و چالاکی گرفتار کرد و همه را عاشق خود نمود تا جایی که چاره گران راه را از هر طرف بر خود بسته دیدند و چاره ای جز تسلیم شدن نیافتند.
تا عاشقان به بوی نسیمش دهند جان
بگشود نافه ای و در آرزو ببست
معشوق گره زلف معطر خود را گشود و عاشقان را به سوی خود کشید اما راه وصال خود را بر آنها بست.
تا: به دلیل اینکه
بو: ایهام دارد: ۱.امید و آرزو ۲.رایحه
نافه: استعاره از حلقه خوشبوی گیسوی معشوق
دکتر دینانی می گوید:
«در عالم عشق بو جایگاه مهمی دارد. معشوق بو دارد و شامه عاشق بسیار تیز است. در قرآن کریم به این مسئله اشاره شده است. حضرت یعقوب خطاب به فرزندان خودش می گوید: انی لاجد ریح یوسف.»
شرح غزل ۳۰ حافظ (شرح غزل زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست)
شیدا از آن شدم که نگارم چو ماه نو
ابرو نمود و جلوه گری کرد و رو ببست
به این دلیل آشفته و شیدا شدم که معشوقم مانند هلال ماه ابروی خود را نشان داد و عشوه گری کرد و بلافاصله رویش را پوشاند و پنهان کرد.
دکتر دینانی می گوید:
«جلوه ها برای عرفا لحظه ای هستند یعنی لحظه ای نمود پیدا می کنند. اصولا وصال و جذبه دائم نیست. شاید اگر جذبه دائم بود کار بر اهل عرفان مشکل می شد و آنها فانی می شدند. اهل معنا لحظه هایی به جذبه می رسند و این جذبه تا مدت ها برایشان کافی است و نمی توانند مدت زیادی در آن باقی بمانند.»
ساقی به چند رنگ می اندر پیاله ریخت
این نقش ها نگر که چه خوش در کدو ببست
ببین که ساقی زیباروی به چند طرز و روش شراب های رنگ به رنگ در پیاله ریخت و نقش های کدو را بنگر که چه زیبا نگاشته شده است.
رنگ: ایهام دارد: ۱.شیوه و روش ۲.رنگ سرخ و سفید و زرد شراب
نقش: ایهام دارد: ۱.نقش هایی که بر روی کدو می نگاشتند ۲.نقش هایی که بر اثر ریختن شراب در کدو حاصل میشد.
کدو: ساغر و جام
یا رب چه غمزه کرد صراحی که خون خم
با نعره های قلقلش اندر گلو ببست
یا رب صراحی چه خونریزی و خونخواری در حق خم می کرده بود که خون خم (شراب) به جوش آمد و راه گلوی آن را این چنین بست؟
خم: کوزه سفالی بزرگ شراب
خون خم: استعاره از شراب
شرح غزل ۳۰ حافظ (شرح غزل زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست)
مطرب چه پرده ساخت که در پرده سماع
بر اهل وجد و حال در های و هو ببست
این چه نغمه زیبایی بود که مطرب در مجلس پشت پرده نواخت که اهل شور و حال را چنان مجذوب آهنگ و آواز خود کرد که زبان از های و هو و نعره های مستانه بستند و خاموش شدند؟
حافظ هر آن که عشق نورزید و وصل خواست
احرام طوف کعبه دل بی وضو ببست
ای حافظ هر کس که لاف عشق زد و جانبازی نکرد و خواهان وصال یار شد به کسی می ماند که بی وضو قصد طواف کعبه دل را کرده باشد. هنگام احرام در کعبه باید پاک و با وضو بود زیرا بدون طهارت احرام کردن بی ثمر است.
دکتر دینانی می گوید:
«مطلبی که حافظ در این بیت مطرح می کند مهم است و آن این است که آیا بدون عشق، وصال میسر است؟ آیا ممکن است که کسی عاشق نباشد و واصل باشد یا نه؟ اساسا وصل بدون عشق یعنی چه؟ طبق این بیت حافظ وصل بدون عشق را ناممکن می داند. عشق رنج و تعب و مشکلات دارد. کسی که با تحمل نکردن فراق طالب وصال باشد مانند کسی است که احرام طوف کعبه دل بی وضو ببست.»
فایل صوتی غزل ۳۰ حافظ / زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست
دانلود فایل صوتی غزل زلفت هزار دل به یکی تار مو ببست
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.
