غزل ۴۷ حافظ (به کوی میکده هر سالکی که ره دانست) به همراه شرح
شرح غزل ۴۷ حافظ / به کوی میکده هر سالکی که ره دانست
به کوی میکده هر سالکی که ره دانست
دری دگر زدن اندیشه تبه دانست
زمانه افسر رندی نداد جز به کسی
که سرفرازی عالم در این کله دانست
بر آستانه میخانه هر که یافت رهی
ز فیض جام می اسرار خانقه دانست
هر آن که راز دو عالم ز خط ساغر خواند
رموز جام جم از نقش خاک ره دانست
ورای طاعت دیوانگان ز ما مطلب
که شیخ مذهب ما عاقلی گنه دانست
دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جان
چرا که شیوه آن ترک دل سیه دانست
ز جور کوکب طالع سحرگهان چشمم
چنان گریست که ناهید دید و مه دانست
حدیث حافظ و ساغر که می زند پنهان
چه جای محتسب و شحنه پادشه دانست
بلندمرتبه شاهی که نه رواق سپهر
نمونه‌ای ز خم طاق بارگه دانست
شرح غزل ۴۷ حافظ (شرح غزل به کوی میکده هر سالکی که ره دانست)
به کوی میکده هر سالکی که ره دانست
دری دگر زدن اندیشه تبه دانست
هر سالکی که به کوی میخانه راه یافت و ارزش و مقام آن را فهمید، در می یابد که در راه رسیدن به یار دری جز در میکده را زدن فکری بی حاصل و باطل است.
دکتر دینانی می گوید:
«حافظ در این بیت صریحا به تعارض عقل و عشق اشاره می کند. سالک کسی است که راه محبت را طی می کند و سلوک راه حق می کند که با محبت است. البته در محبت هم معرفت است، از نوعی دیگر که در مقابل معرفت های حصولی و کتابی و تحصیلی است. اسم این معرفت را می توان معرفت عارفانه گذاشت.»
زمانه افسر رندی نداد جز به کسی
که سرفرازی عالم در این کله دانست
روزگار تاج رندی و لاابالی گری را فقط به کسی داد که سربلندی و عزت عالم را در داشتن این تاج و کلاه دانست.
افسر: تاج
دکتر دینانی می گوید:
«رند کسی است که کلاه فقر بر سر دارد و آن کلاه بی نیازی از عالم است.»
شرح غزل ۴۷ حافظ (شرح غزل به کوی میکده هر سالکی که ره دانست)
بر آستانه میخانه هر که یافت رهی
ز فیض جام می اسرار خانقه دانست
آن کس که به میخانه عشق راه یافت و از لطف و بخشش جام می سرمست گشت، به برکت آن ریا و تزویر خانقاهیان بر او آشکار می شود و در می یابد که زهدفروشان خانقاهی جمله مدعی اند و عشق در خانقاه نمی گنجد.
هر آن که راز دو عالم ز خط ساغر خواند
رموز جام جم از نقش خاک ره دانست
آن کس که اسرار دو عالم را از خطوط ساغر دریابد به درجه ای از کمال می رسد که می تواند از نقش های خاک راه اسرار جام جم را بخواند.
دو عالم: دنیا و آخرت، غیب و شهادت
خط ساغر: خط های جام جمشید، گفته اند جام جمشید هفت خط موازی داشت و در مجلس بزم به هر یک از حاضران به اندازه ظرفیت او تا خط معینی شراب می دادند. نام این هفت خط از بالا به پایین چنین است: ۱.خط جور ۲.بغداد ۳.بصره ۴.ازرق یا سیاه یا شب ۵.اشک یا رشک ۶.کاسه گر ۷. فرودینه
ورای طاعت دیوانگان ز ما مطلب
که شیخ مذهب ما عاقلی گنه دانست
از ما جز شیوه عبادت دیوانگان نخواه که شوریدگان عشق را با عقل کاری نیست و در مذهب عشق، عاقلی کفر است و شیخ مذهب ما آن را گناه می داند.
ورای: بیش از
دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جان
چرا که شیوه آن ترک دل سیه دانست
دل من برای جان خود از چشم سیاه و مست ساقی پناه و امان نخواست و یا از صمیم جان و قلب خواست که جان دهد زیرا راه و روش آن ترک سیاه دل سنگ دل را می دانست.
ز جور کوکب طالع سحرگهان چشمم
چنان گریست که ناهید دید و مه دانست
به هنگام سحر آن چنان از بخت سیاه و شوریده خویش گریستم که ستاره ناهید گریه ام را دید و ماه از آن آگاه شد.
شرح غزل ۴۷ حافظ (شرح غزل به کوی میکده هر سالکی که ره دانست)
حدیث حافظ و ساغر که می زند پنهان
چه جای محتسب و شحنه پادشه دانست
از ماجرای عشق و رندی حافظ و ساغر زدن پنهانی او پادشاه آگاه است. دیگر از دانستن محتسب و شحنه باکی نیست.
بلندمرتبه شاهی که نه رواق سپهر
نمونه‌ای ز خم طاق بارگه دانست
پادشاه والامقامی که نه فلک نمونه ای از انحنای طاق خمیده قوسی شکل بارگاه اوست.
نه رواق سپهر: منجمان قدیم زمین را مرکز عالم می دانستند و به نه فلک قایل بودند و این نه فلک از پایین به بالا عبارتند از: ماه یا قمر، تیر یا عطارد، زهره یا ناهید، خورشید یا آفتاب، مریخ یا بهرام، مشتری یا برجیس، زحل یا کیوان، فلک البروج یا فلک ستارگان ثابت، فلک الافلاک یا فلک اطلس.
فایل صوتی غزل ۴۷ حافظ / به کوی میکده هر سالکی که ره دانست
دانلود فایل صوتی غزل به کوی میکده هر سالکی که ره دانست
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.
