غزل ۴۷۷ حافظ (دو یار زیرک و از باده کهن دومنی) به همراه شرح

شرح غزل ۴۷۷ حافظ / دو یار زیرک و از باده کهن دومنی

دو یار زیرک و از باده کهن دومنی
فراغتی و کتابی و گوشه چمنی

من این مقام به دنیا و آخرت ندهم
اگر چه در پی ام افتند هر دم انجمنی

هر آن که کنج قناعت به گنج دنیا داد
فروخت یوسف مصری به کمترین ثمنی

بیا که رونق این کارخانه کم نشود
به زهد همچو تویی یا به فسق همچو منی

ز تندباد حوادث نمی‌ توان دیدن
در این چمن که گلی بوده است یا سمنی

ببین در آینه جام نقش بندی غیب
که کس به یاد ندارد چنین عجب زمنی

از این سموم که بر طرف بوستان بگذشت
عجب که بوی گلی هست و رنگ نسترنی

به صبر کوش تو ای دل که حق رها نکند
چنین عزیز نگینی به دست اهرمنی

مزاج دهر تبه شد در این بلا حافظ
کجاست فکر حکیمی و رای برهمنی

بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم

شرح غزل ۴۷۷ حافظ (شرح غزل دو یار زیرک و از باده کهن دومنی)

دو یار زیرک و از باده کهن دومنی
فراغتی و کتابی و گوشه چمنی

دو یار هوشیار و آگاه و دو من شراب کهنه، آسودگی خاطر و کتاب شعر و گوشه چمنی.

من: پیمانه ای است به اندازه دو رطل

فراغت: آسودگی

من این مقام به دنیا و آخرت ندهم
اگر چه در پی ام افتند هر دم انجمنی

من این جا و مقام را با دنیا و آخرت عوض نمی کنم، اگرچه در پی من گروهی بیایند و مرا نصیحت کنند که این کار را انجام بده.

بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا

هر آن که کنج قناعت به گنج دنیا داد
فروخت یوسف مصری به کمترین ثمنی

آن کسی که گوشه قناعت و خرسندی را به گنجینه دنیا فروخت، گویی یوسف زیبای مصری را به کمترین بها و قیمتی فروخته است.

کمترین ثمنی: کمترین قیمت و بهایی

بیت به آیه ۲۰ سوره یوسف اشاره دارد.

بیا که رونق این کارخانه کم نشود
به زهد همچو تویی یا به فسق همچو منی

ای زاهد بیا و ببین که رونق و اعتبار کارخانه هستی از زهد ریاکاری چون تو و از فسق و گناه من کم نخواهد شد.

فسق: گناه

ز تندباد حوادث نمی‌ توان دیدن
در این چمن که گلی بوده است یا سمنی

از طوفان رویدادهای بد و ناگواری که پیش آمده، نمی توان دید که در این دنیا گل سرخ و یا گل یاسمنی بوده است. یعنی حوادث بد روزگار همه چیز را از بین برده است.

بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی

ببین در آینه جام نقش بندی غیب
که کس به یاد ندارد چنین عجب زمنی

تصویرگری عالم غیب و پنهان را در آینه جام ببین که کسی تاکنون چنین روزگار شگفت انگیزی را به یاد ندارد.

نقش بندی: نقاشی، تصویرگری

زمن: کوتاه شده زمان، زمانه و روزگار

از این سموم که بر طرف بوستان بگذشت
عجب که بوی گلی هست و رنگ نسترنی

از این باد گرم و سوزانی که به سوی باغ وزید، شگفت آور است که هنوز بوی خوش گلی به مشام می رسد و رنگ سرخ نسترنی باقی مانده است.

سموم: استعاره از حوادث ناگوار

طرف: جانب

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی

به صبر کوش تو ای دل که حق رها نکند
چنین عزیز نگینی به دست اهرمنی

ای دل بکوش تا در برابر حوادث ناگوار صبر پیشه کنی، چرا که خداوند چنین انگشتر با ارزشی را به دست دیو و شیطان باقی نخواهد گذاشت. به عبارت دیگر حوادث بد روزی به پایان خواهد رسید.

مزاج دهر تبه شد در این بلا حافظ
کجاست فکر حکیمی و رای برهمنی

ای حافظ سرشت روزگار در این حوادث ناگوار تباه شده است، کجاست اندیشه دانشمندی و تدبیر خردمندی تا چاره ای بیندیشد؟

مزاج دهر: طبع و سرشت روزگار

رای: تدبیر و اندیشه

برهمن: خردمند و اندیشمند، پیشوای دینی هندوان

در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.

حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.

شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.

مجله اینترنتی تحلیلک