غزل ۱۳۱ حافظ (بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد) به همراه شرح

شرح غزل ۱۳۱ حافظ / بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد

بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد
هلال عید به دور قدح اشارت کرد

ثواب روزه و حج قبول آن کس برد
که خاک میکده عشق را زیارت کرد

مقام اصلی ما گوشه خرابات است
خداش خیر دهاد آن که این عمارت کرد

بهای باده چون لعل چیست جوهر عقل
بیا که سود کسی برد کاین تجارت کرد

نماز در خم آن ابروان محرابی
کسی کند که به خون جگر طهارت کرد

فغان که نرگس جماش شیخ شهر امروز
نظر به دردکشان از سر حقارت کرد

به روی یار نظر کن ز دیده منت دار
که کار دیده نظر از سر بصارت کرد

حدیث عشق ز حافظ شنو نه از واعظ
اگر چه صنعت بسیار در عبارت کرد

شرح غزل ۱۳۱ حافظ (شرح غزل بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد)

بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد
هلال عید به دور قدح اشارت کرد

بیا که ترک غارتگر فلک سفره روزه را تاراج کرد و هلال عید فطر به دور جام شراب اشاره کرد. یعنی ماه رمضان به پایان رسیده و زمان نوشیدن باده فرا رسید.

ترک فلک: فلک از نظر غارتگری و بیدادگری به ترک مانند شده است.

ثواب روزه و حج قبول آن کس برد
که خاک میکده عشق را زیارت کرد

آن کس روزه و حجش مورد قبول واقع می شود و اجر و پاداش می گیرد که خاک میخانه عشق را زیارت کرده باشد.

دکتر دینانی می گوید:

«شرط قبولی عبادات، زیارت خاک میکده عشق است. بدون عشق کسی به جایی نمی رسد.»

مقام اصلی ما گوشه خرابات است
خداش خیر دهاد آن که این عمارت کرد

جایگاه دایمی و اصلی ما گوشه خرابات است و خدا خیر بدهد به آن کسی که این بنا را ساخت و آباد کرد.

بهای باده چون لعل چیست جوهر عقل
بیا که سود کسی برد کاین تجارت کرد

بهای شراب لعل فام چیست؟ جوهر عقل و هر کس که این تجارت کرد و به بهای عقل شراب نوشید، سود برده است.

نماز در خم آن ابروان محرابی
کسی کند که به خون جگر طهارت کرد

کسی می تواند در برابر آن ابروهای کمانی شکل یار نماز بخواند که با خون دل طهارت نماید.

ممکن است برگرفته از سخن حسین بن منصور حلاج باشد که فرمود: نماز عشق دو رکعت است که وضوی آن درست نیست مگر به خون.

فغان که نرگس جماش شیخ شهر امروز
نظر به دردکشان از سر حقارت کرد

فریاد که چشمان فریبکار و ملامتگر شیخ شهر امروز به رندان عاشق پیشه مست از روی حقارت نگاه کرد.

فغان: آه و فریاد

جماش: فریبنده و بازیگر

دردکشان: کنایه از عاشق پیشه مست، باده نوشان قهار

به روی یار نظر کن ز دیده منت دار
که کار دیده نظر از سر بصارت کرد

به چهره زیبای معشوق بنگر و سپاسگزار چشم خود باش که شخص باتجربه پیوسته از روی بینش و دانایی نگاه می کند.

بصارت: بصیرت و دانایی

حدیث عشق ز حافظ شنو نه از واعظ
اگر چه صنعت بسیار در عبارت کرد

بیت را دو گونه می توان معنی کرد:

۱. سخن عشق را از حافظ بشنو نه از واعظ زیرا واعظ با وجود ماهر بودن در فن سخن پردازی بی خبر از عشق است پس به او گوش فرا نده.

۲. هرچند حافظ در سخن تکلف و تصنع فراوان کرده است، سخن عشق را از او بشنو نه از واعظ بی خبر از عشق.

در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.

حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.

شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.

حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.