غزل ۲۸۳ حافظ (سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش) به همراه شرح
شرح غزل ۲۸۳ حافظ / سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش
سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش
که دور شاه شجاع است می دلیر بنوش
شد آن که اهل نظر بر کناره می رفتند
هزار گونه سخن در دهان و لب خاموش
به صوت چنگ بگوییم آن حکایت ها
که از نهفتن آن دیگ سینه می زد جوش
شراب خانگی ترس محتسب خورده
به روی یار بنوشیم و بانگ نوشانوش
ز کوی میکده دوشش به دوش می بردند
امام شهر که سجاده می کشید به دوش
دلا دلالت خیرت کنم به راه نجات
مکن به فسق مباهات و زهد هم مفروش
محل نور تجلی است رای انور شاه
چو قرب او طلبی در صفای نیت کوش
بجز ثنای جلالش مساز ورد ضمیر
که هست گوش دلش محرم پیام سروش
رموز مصلحت ملک خسروان دانند
گدای گوشه نشینی تو حافظا مخروش
بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم
شرح غزل ۲۸۳ حافظ (شرح غزل سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش)
سحر ز هاتف غیبم رسید مژده به گوش
که دور شاه شجاع است می دلیر بنوش
سحرگاهان از فرشته عالم غیب مژده ای به گوشم رسید که روزگار شاه شجاع است، بی پروا می بنوش.
هاتف: فرشته ای که از عالم غیب آواز دهد و خود او دیده نشود.
دور: روزگار
شد آن که اهل نظر بر کناره می رفتند
هزار گونه سخن در دهان و لب خاموش
آن روزگاری که صاحب نظران و عارفان از کارها گوشه گرفته بودند، در حالی که سخن های بسیاری داشتند ولی نمی توانستند آن را بیان کنند، سپری شد.
شدن: رفتن
بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا
به صوت چنگ بگوییم آن حکایت ها
که از نهفتن آن دیگ سینه می زد جوش
اکنون زمانی فرا رسید که با نوای خوش چنگ حکایت هایی را که از پنهان داشتن آنها دیگ سینه ما در جوش و خروش بود، بازگو کنیم.
شراب خانگی ترس محتسب خورده
به روی یار بنوشیم و بانگ نوشانوش
اکنون در مقابل یار و به سلامتی او شراب کهنه خانگی را که ترس محتسب را خورده و مدت ها پنهان بوده است، می نوشیم و بانگ نوشانوش سر می دهیم.
ز کوی میکده دوشش به دوش می بردند
امام شهر که سجاده می کشید به دوش
امام شهر را که سجاده به دوش می کشید و تظاهر به زهد و تقوا می کرد، دیشب از کوی میخانه در حالی که مست و لایعقل بود، بر روی دوش می بردند.
بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی
دلا دلالت خیرت کنم به راه نجات
مکن به فسق مباهات و زهد هم مفروش
ای دل تو را به راه صلاح و رستگاری راهنمایی می کنم و آن اینکه نه به گناه و فسق افتخار کن و نه به زهد و تقوای خود. یعنی در هر حال از تظاهر و ریا بپرهیز.
دلالت: راهنمایی
فسق: گناه و کار بد
مباهات: فخر فروشی
محل نور تجلی است رای انور شاه
چو قرب او طلبی در صفای نیت کوش
اندیشه و تدبیر روشن شاه جایگاه تجلی نور خداست پس اگر خواهان نزدیکی به درگاه شاه هستی در پاکی و صفای نیت نهایت کوشش را داشته باش.
تجلی: جلوه کردن، آشکار شدن
انور: تابناک
قرب: نزدیکی
بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی
بجز ثنای جلالش مساز ورد ضمیر
که هست گوش دلش محرم پیام سروش
به جز ستایش عظمت و بزرگی شاه چیز دیگری را بر زبان جاری نکن و به آن میندیش زیرا گوش دل او جایگاه پیام فرشته است.
ورد: دعا
ضمیر: دل، اندیشه
سروش: فرشته پیام آور، جبرئیل
رموز مصلحت ملک خسروان دانند
گدای گوشه نشینی تو حافظا مخروش
ای حافظ تو فقیر و تهی دستی بیش نیستی پس بانگ و فریاد نکن که پادشاهان رمز و راز مصلحت کشور خود را بهتر می دانند.
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
