غزل ۱۰۱ حافظ (شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد) به همراه شرح
شرح غزل ۱۰۱ حافظ / شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد
شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد
زدیم بر صف رندان و هر چه بادا باد
گره ز دل بگشا و از سپهر یاد مکن
که فکر هیچ مهندس چنین گره نگشاد
ز انقلاب زمانه عجب مدار که چرخ
از این فسانه هزاران هزار دارد یاد
قدح به شرط ادب گیر زان که ترکیبش
ز کاسه سر جمشید و بهمن است و قباد
که آگه است که کاووس و کی کجا رفتند
که واقف است که چون رفت تخت جم بر باد
ز حسرت لب شیرین هنوز می بینم
که لاله می دمد از خون دیده فرهاد
مگر که لاله بدانست بی وفایی دهر
که تا بزاد و بشد جام می ز کف ننهاد
بیا بیا که زمانی ز می خراب شویم
مگر رسیم به گنجی در این خراب آباد
نمی دهند اجازت مرا به سیر و سفر
نسیم باد مصلا و آب رکن آباد
قدح مگیر چو حافظ مگر به ناله چنگ
که بسته اند بر ابریشم طرب دل شاد
شرح غزل ۱۰۱ حافظ (غزل شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد)
شراب و عیش نهان چیست کار بی بنیاد
زدیم بر صف رندان و هر چه بادا باد
شراب نوشی و عیش و عشرت پنهانی که شیوه زاهدان ریاکار است، کار بی اساس و بی فایده ای است بنابراین ما در صف رندان لاابالی بی باک در می آییم. هر چه می خواهد بشود، بشود.
گره ز دل بگشا و از سپهر یاد مکن
که فکر هیچ مهندس چنین گره نگشاد
دلتنگی نکن و از فلک و ستارگان توقعی نداشته باش و کارها را از آنها ندان زیرا هیچ منجمی نتوانسته است که گره از کار بگشاید و حل معما بکند.
مهندس: عالم علم هندسه، ریاضیدان
ز انقلاب زمانه عجب مدار که چرخ
از این فسانه هزاران هزار دارد یاد
از دگرگونی روزگار شگفت زده نشو زیرا فلک از این فتنه و آشوب ها هزاران هزار در خاطر دارد.
دکتر دینانی می گوید:
«عالم پر از دگرگونی است. عزیزها ذلیل می شوند و ذلیل ها عزیز و شب و روز جای خود را به همدیگر می دهند. ما این اتفاقات را می بینیم و تعجبی از این کارها نباید داشت. روزگار از این نوع افسانه ها زیاد به یاد دارد. کار عالم همین است پس نباید تعجب کرد.
قدح به شرط ادب گیر زان که ترکیبش
ز کاسه سر جمشید و بهمن است و قباد
پیمانه شراب را با ادب در دست بگیر زیرا از کاسه سر جمشید و بهمن و قباد ساخته شده است.
که آگه است که کاووس و کی کجا رفتند
که واقف است که چون رفت تخت جم بر باد
چه کسی آگاه است که کاووس و کی کجا رفتند و تخت جمشید چگونه بر باد رفت؟
ز حسرت لب شیرین هنوز می بینم
که لاله می دمد از خون دیده فرهاد
از حسرت وصال لب زیبای شیرین هنوز می بینم که از اشک خونین فرهاد از تربتش لاله می روید.
مگر که لاله بدانست بی وفایی دهر
که تا بزاد و بشد جام می ز کف ننهاد
بی شک لاله نیز از بی وفایی دنیا آگاه بود که هنگام تولد تا مرگ دست از جام می سرخ رنگ نکشید و پیوسته مست بود.
مگر: همانا
بیا بیا که زمانی ز می خراب شویم
مگر رسیم به گنجی در این خراب آباد
بشتاب و بیا تا لحظه ای مست و بی خویش شویم، شاید در این دنیای ویران و تباه به گنجی برسیم زیرا گنج واقعی در خرابی و مستی است.
خراب آباد: کنایه از دنیا
نمی دهند اجازت مرا به سیر و سفر
نسیم باد مصلا و آب رکن آباد
نسیم ملایم مصلا و آب رکن آباد به من اجازه گردش و سفر نمی دهند.
قدح مگیر چو حافظ مگر به ناله چنگ
که بسته اند بر ابریشم طرب دل شاد
مانند حافظ فقط با نغمه و آهنگ چنگ، جام باده را بگیر و بنوش زیرا دل شاد را با ابریشم طرب انگیز ساز پیوند کرده اند.
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.
