غزل ۳۷۸ حافظ (ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم) به همراه شرح

شرح غزل ۳۷۸ حافظ / ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم

ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم
جامه کس سیه و دلق خود ازرق نکنیم

عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است
کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم

رقم مغلطه بر دفتر دانش نزنیم
سر حق بر ورق شعبده ملحق نکنیم

شاه اگر جرعه رندان نه به حرمت نوشد
التفاتش به می صاف مروق نکنیم

خوش برانیم جهان در نظر راهروان
فکر اسب سیه و زین مغرق نکنیم

آسمان کشتی ارباب هنر می‌ شکند
تکیه آن به که بر این بحر معلق نکنیم

گر بدی گفت حسودی و رفیقی رنجید
گو تو خوش باش که ما گوش به احمق نکنیم

حافظ ار خصم خطا گفت نگیریم بر او
ور به حق گفت جدل با سخن حق نکنیم

بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم

شرح غزل ۳۷۸ حافظ (شرح غزل ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم)

ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم
جامه کس سیه و دلق خود ازرق نکنیم

ما به کسی بد نمی گوییم و به نادرستی و دروغ تمایلی نداریم. به کسی تهمت نمی زنیم و جامه خود را نیز کبود نمی سازیم و به صوفی گری تظاهر نمی کنیم.

جامه کسی را سیاه کردن: کنایه از تهمت و افترا به کسی زدن

دلق: لباس کهنه درویشان

ازرق: کبود

دلق خود ازرق کردن: خود را صوفی جلوه دادن

عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است
کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم

فقیر را به سبب نداری و توانگر را به جهت مالداری نکوهش کردن بد است یا ایرادگیری از فقیر و ثروتمند چه کم و یا زیاد بد است و صلاح در آن است که کار ناپسند را هرگز انجام ندهیم.

بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا

رقم مغلطه بر دفتر دانش نزنیم
سر حق بر ورق شعبده ملحق نکنیم

خط بطلان بر دفتر علم و معرفت نمی کشیم و اسرار حق را بر روی ورق های فریب و نیرنگ نمی نویسیم بلکه آن را درون سینه پنهان می سازیم.

رقم: خط و نشان

رقم مغلطه: خط بطلان، سخن غلط و کلامی که مردم را به غلط اندازد.

شاه اگر جرعه رندان نه به حرمت نوشد
التفاتش به می صاف مروق نکنیم

اگر شاه شراب دُردآلود رندان مست را با احترام ننوشد، ما نیز به می صاف و بی درد او توجهی نخواهیم کرد.

مروق: صاف و زلال

بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی

خوش برانیم جهان در نظر راهروان
فکر اسب سیه و زین مغرق نکنیم

با عنایت و توجه پیران و روندگان راه عشق و حقیقت، جهان را خوش و زیبا می گذرانیم و در اندیشه داشتن اسب سیاه و زین به جواهر آراسته هم نیستیم.

مغرق: غرق در سیم و زر شده

آسمان کشتی ارباب هنر می‌ شکند
تکیه آن به که بر این بحر معلق نکنیم

فلک واژگون کشتی صاحبان هنر را درهم می شکند پس سزاوار است که به این دریای وارونه اعتمادی نکنیم.

بحر معلق: استعاره از آسمان

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی

گر بدی گفت حسودی و رفیقی رنجید
گو تو خوش باش که ما گوش به احمق نکنیم

اگر آدم حسودی سخن بد و زشتی بر زبان آورد و دوستی آزرده خاطر شد، به او بگو که شاد و خوش باش که ما به حرف آدم احمق و نادان گوش نمی دهیم.

حافظ ار خصم خطا گفت نگیریم بر او
ور به حق گفت جدل با سخن حق نکنیم

ای حافظ اگر دشمن سخن خطایی گفت او را مواخذه و سرزنش نمی کنیم و اگر به درستی و راستی سخن گفت با سخن به حق او ستیزه و جدال نخواهیم کرد.

جدل: نزاع، ستیزه، مجادله

در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.

حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.

شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.

مجله اینترنتی تحلیلک