غزل ۳۹ حافظ (باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است) به همراه شرح
شرح غزل ۳۹ حافظ / باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است
باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است
شمشاد خانه پرور ما از که کمتر است
ای نازنین پسر تو چه مذهب گرفته ای
کت خون ما حلال تر از شیر مادر است
چون نقش غم ز دور ببینی شراب خواه
تشخیص کرده‌ایم و مداوا مقرر است
از آستان پیر مغان سر چرا کشیم
دولت در آن سرا و گشایش در آن در است
یک قصه بیش نیست غم عشق وین عجب
کز هر زبان که می شنوم نامکرر است
دی وعده داد وصلم و در سر شراب داشت
امروز تا چه گوید و بازش چه در سر است
شیراز و آب رکنی و این باد خوش نسیم
عیبش مکن که خال رخ هفت کشور است
فرق است از آب خضر که ظلمات جای او است
تا آب ما که منبعش الله اکبر است
ما آبروی فقر و قناعت نمی بریم
با پادشه بگوی که روزی مقدر است
حافظ چه طرفه شاخ نباتیست کلک تو
کش میوه دلپذیرتر از شهد و شکر است
شرح غزل ۳۹ حافظ (شرح غزل باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است)
باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است
شمشاد خانه پرور ما از که کمتر است
با وجود معشوق زیبا و رعنایی که در خانه دارم دیگر چه نیازی به درخت سرو و صنوبر است؟ یعنی به جای رفتن به باغ و دیدن سرو و صنوبر، در خانه از دیدن یار زیبا و بلند قد خود لذت می برم.
ای نازنین پسر تو چه مذهب گرفته ای
کت خون ما حلال تر از شیر مادر است
ای پسر نازنین تو چه مذهبی را برگزیده ای که خوردن خون ما حلال تر از شیر مادر است و در کدام دین کشتن عاشق جایز است که تو ما را می کشی؟
دکتر دینانی می گوید:
«عده ای از اهل ادب با استفاده از همین نمونه ها فکر کرده اند که حافظ منحرف بوده است. نازنین پسر سمبل معشوق است و معصوم گونه ای است که مرتکب گناه نشده و صاف است.»
شرح غزل ۳۹ حافظ (شرح غزل باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است)
چون نقش غم ز دور ببینی شراب خواه
تشخیص کرده‌ایم و مداوا مقرر است
به محض دیدن آثار و علایم غم شراب بنوش زیرا درمان این بیماری همین است.
از آستان پیر مغان سر چرا کشیم
دولت در آن سرا و گشایش در آن در است
وقتی سعادت و گشایش کار ما رفتن به میخانه و دیدار پیر مغان است پس چرا از آن آستان روی بگردانم.
دکتر دینانی می گوید:
«بارها گفته ام که پیرمغان، پیر خرد است و مرشد طریق حقیقت. او انسان را به راه سلوک هدایت می کند. پیر پر تجربه ای است که راه رفته است.»
یک قصه بیش نیست غم عشق وین عجب
کز هر زبان که می شنوم نامکرر است
حافظ می خواهد بگوید که قصه عشق را نهایتی نیست زیرا حسن معشوق پایان ناپذیر است و عشق هم که از حسن معشوق پیدا می شود بی انتهاست و عاشقان هرکدام این قصه را به نوعی بیان کرده اند، به این دلیل قصه عشق از هر زبانی شنیده شود نامکرر است.
نامکرر: تازه و غیر تکراری
دی وعده داد وصلم و در سر شراب داشت
امروز تا چه گوید و بازش چه در سر است
دیروز در حالی که مست بود به من وعده وصل داد تا ببینیم امروز که مست نیست چه در سر دارد و آیا بر سر وعده دیروز خود هست یا نه؟
در سر شراب داشتن: مست بودن
شیراز و آب رکنی و این باد خوش نسیم
عیبش مکن که خال رخ هفت کشور است
شیراز و آب رکناباد و باد خنک عطرافشانش هیچ عیبی ندارد چون خال زیبایی بر چهره هفت کشور است؛ یعنی نه تنها خود زیباست بلکه جلوه و جاذبه شیراز موجب زیبایی هفت کشور شده است.
هفت کشور: ایرانیان قدیم خشکی های روی زمین را به هفت منطقه یا کشور یا اقلیم تقسیم کردند که ایران مانند قلبی در وسط قرار داشت. ۱.هندوان ۲.عرب و حبشان ۳.مصر و شام ۴.ایران شهر ۵.صقلاب روم ۶.ترک و یاجوج ۷.چین و ماچین
شرح غزل ۳۹ حافظ (شرح غزل باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است)
فرق است از آب خضر که ظلمات جای او است
تا آب ما که منبعش الله اکبر است
بین آب خضر و رکناباد فرق بسیار است؛ با این تفاوت که آب رکناباد از آب خضر برتر و گواراتر است؛ زیرا این از تنگ الله اکبر سرچشمه می گیرد و آن در تاریکی و ظلمات جای دارد.
آب خضر: آب حیات
آب ما: آب شهر شیراز، همان آب رکناباد که سرچشمه آن تنگ الله اکبر است.
الله اکبر: ایهام دارد: ۱.تنگ الله اکبر که سرچشمه آب رکناباد است. ۲.لفظی که در مقام شگفتی و تحسین به کار می رود.
ما آبروی فقر و قناعت نمی بریم
با پادشه بگوی که روزی مقدر است
ما صبر پیشه می کنیم و آبروی فقر و قناعت را نمی بریم. به پادشاه بگو که روزی بندگان از قبل پیش بینی شده است و هر چه خدا بخواهد، همان می شود.
فقر: در لغت به معنی احتیاج و تنگ دستی و در اصطلاح صوفیان نیازمندی به خدا و بی نیازی از غیر اوست.
حافظ چه طرفه شاخ نباتیست کلک تو
کش میوه دلپذیرتر از شهد و شکر است
ای حافظ قلم تو عجب شاخه نباتی است که میوه آن از شهد و شکر شیرین تر و دلپذیرتر است.
طرفه: نو و شگفت انگیز
فایل صوتی غزل ۳۹ حافظ / باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است
دانلود فایل صوتی غزل باغ مرا چه حاجت سرو و صنوبر است
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه، شاخ نبات حافظ و حافظ معنوی نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
حافظ معنوی؛ غزلیات حافظ شیرازی به روایت دکتر دینانی است.
مجله اینترنتی تحلیلک
