غزل ۳۰۴ حافظ (دارای جهان نصرت دین خسرو کامل) به همراه شرح
شرح غزل ۳۰۴ حافظ / دارای جهان نصرت دین خسرو کامل
دارای جهان نصرت دین خسرو کامل
یحیی بن مظفر ملک عالم عادل
ای درگه اسلام پناه تو گشاده
بر روی زمین روزنه جان و در دل
تعظیم تو بر جان و خرد واجب و لازم
انعام تو بر کون و مکان فایض و شامل
روز ازل از کلک تو یک قطره سیاهی
بر روی مه افتاد که شد حل مسائل
خورشید چو آن خال سیه دید به دل گفت
ای کاج که من بودمی آن هندوی مقبل
شاها فلک از بزم تو در رقص و سماع است
دست طرب از دامن این زمزمه مگسل
می نوش و جهان بخش که از زلف کمندت
شد گردن بدخواه گرفتار سلاسل
دور فلکی یک سره بر منهج عدل است
خوش باش که ظالم نبرد راه به منزل
حافظ قلم شاه جهان مقسم رزق است
از بهر معیشت مکن اندیشه باطل
بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم
شرح غزل ۳۰۴ حافظ (شرح غزل دارای جهان نصرت دین خسرو کامل)
دارای جهان نصرت دین خسرو کامل
یحیی بن مظفر ملک عالم عادل
صاحب و دارنده جهان، نصرت الدین یحیی بن مظفر که پادشاهی عالم و دادگستر و با کمال است.
دارای جهان: صاحب و دارنده جهان
نصرت دین: یاری دین، لقب شاه یحیی
ای درگه اسلام پناه تو گشاده
بر روی زمین روزنه جان و در دل
ای پادشاهی که درگاه اسلام پناه تو بر روی زمین چشمه حیات و زندگی را در دل و جان آدمی گشوده است.
درگه اسلام پناه: درگاه و پیشگاهی که در پناه اسلام و یا اسلام در پناه آن است.
بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا
تعظیم تو بر جان و خرد واجب و لازم
انعام تو بر کون و مکان فایض و شامل
ای پادشاهی که بزرگداشت تو بر جان و خرد واجب و لازم است و لطف و احسان تو بر همه موجودات عالم هستی فراگیر و فیض رساننده.
انعام: بخشش و احسان
کون و مکان: جهان و همه موجوداتی که در اوست.
فایض: فیض رساننده
روز ازل از کلک تو یک قطره سیاهی
بر روی مه افتاد که شد حل مسائل
ای ممدوح در روز ازل از قلم صنع خداوند، یک قطره سیاهی بر روی چون ماه تو چکید که بر اثر آن همه مسایل و رازهای پوشیده گشوده شد.
خورشید چو آن خال سیه دید به دل گفت
ای کاج که من بودمی آن هندوی مقبل
وقتی خورشید آن خال سیاه ممدوح را دید، در دل به خود گفت ای کاش من جای آن سیاه خوشبخت بودم.
کاج: کاش
هندو: غلام سیاه، استعاره از خال سیاه ممدوح
مقبل: سعادتمند و خوشبخت
بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی
شاها فلک از بزم تو در رقص و سماع است
دست طرب از دامن این زمزمه مگسل
ای پادشاه آسمان از مجلس عیش و شادمانی تو در رقص و سماع است. دست از دامن این نغمه و آهنگ برندار و آن را رها نکن تا آسمان همچنان برقصد و به گردش درآید.
گسلیدن: قطع کردن
می نوش و جهان بخش که از زلف کمندت
شد گردن بدخواه گرفتار سلاسل
به شکرانه اینکه از گیسوی تابدار چون کمندت گردن دشمنان گرفتار زنجیرها شده است، شراب بنوش و به مردم جهان احسان و بخشش کن.
سلاسل: زنجیرها، جمع سلسله
دور فلکی یک سره بر منهج عدل است
خوش باش که ظالم نبرد راه به منزل
روزگار پیوسته براساس عدل در حرکت و گردش است پس شاد و خوش باش که ظالم هرگز راه به جایی نمی برد و به مقصود نمی رسد.
منهج: راه و روش
بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی
حافظ قلم شاه جهان مقسم رزق است
از بهر معیشت مکن اندیشه باطل
ای حافظ قلم شاه جهان تقسیم کننده رزق و روزی است پس به خاطر گذران زندگی فکر بیهوده و باطل نکن.
مقسم: تقسیم کننده
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
