غزل ۴۸۸ حافظ (سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی) به همراه شرح

شرح غزل ۴۸۸ حافظ / سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی

سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی
گفت بازآی که دیرینه این درگاهی

همچو جم جرعه ما کش که ز سر دو جهان
پرتو جام جهان بین دهدت آگاهی

بر در میکده رندان قلندر باشند
که ستانند و دهند افسر شاهنشاهی

خشت زیر سر و بر تارک هفت اختر پای
دست قدرت نگر و منصب صاحب جاهی

سر ما و در میخانه که طرف بامش
به فلک بر شد و دیوار بدین کوتاهی

قطع این مرحله بی همرهی خضر مکن
ظلمات است بترس از خطر گمراهی

اگرت سلطنت فقر ببخشند ای دل
کمترین ملک تو از ماه بود تا ماهی

تو دم فقر ندانی زدن از دست مده
مسند خواجگی و مجلس تورانشاهی

حافظ خام طمع شرمی از این قصه بدار
عملت چیست که فردوس برین می‌ خواهی

بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم

شرح غزل ۴۸۸ حافظ (شرح غزل سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی)

سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی
گفت بازآی که دیرینه این درگاهی

سحرگاه سروش و ندا دهنده میکده از روی خیرخواهی به من گفت که به خرابات بازگرد زیرا که تو از ملازمان قدیمی این درگاه هستی.

دولت خواهی: خیرخواهی

دیرینه: قدیمی

همچو جم جرعه ما کش که ز سر دو جهان
پرتو جام جهان بین دهدت آگاهی

مانند جمشید جرعه ای از شراب ما را بنوش تا نور جام جهان نما تو را از اسرار دو جهان آگاه سازد.

کشیدن: نوشیدن

بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا

بر در میکده رندان قلندر باشند
که ستانند و دهند افسر شاهنشاهی

بر در میکده عشق، رندان لاابالی شوریده حالی هستند که تاج شاهی را می گیرند و می دهند. یعنی از شاهی عزل می کنند و به شاهی می رسانند.

افسر: تاج

خشت زیر سر و بر تارک هفت اختر پای
دست قدرت نگر و منصب صاحب جاهی

در حالی که خشت در زیر سر دارند ولی پای آنها بر بالای هفت آسمان است. قدرت و مقام و منصب والای این رندان قلندر را بنگر.

تارک: فرق سر، بالاترین قسمت هر چیزی

هفت اختر: هفت سیاره: قمر، عطارد، زهره، شمس، مریخ، مشتری و زحل

منصب: جاه و مقام

شرح غزل ۴۸۸ حافظ (شرح غزل سحرم هاتف میخانه به دولت خواهی)

سر ما و در میخانه که طرف بامش
به فلک بر شد و دیوار بدین کوتاهی

پس از این ما سر بر آستان میکده خواهیم گذاشت؛ میکده ای که گوشه بامش با وجود کوتاهی دیوار آن سر به فلک می کشد و بلند مرتبه است.

طرف: گوشه

بر شدن: بالا رفتن

بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی

قطع این مرحله بی همرهی خضر مکن
ظلمات است بترس از خطر گمراهی

این منزل و وادی عشق را بدون کمک خضر و مرشد طی نکن زیرا که راه پر از سختی و تاریکی است. از خطر گمراهی بترس.

قطع: بریدن و طی کردن راه

اگرت سلطنت فقر ببخشند ای دل
کمترین ملک تو از ماه بود تا ماهی

ای دل اگر سلطنت فقر و درویشی را به تو ببخشند، کمترین ملک و سرزمین تو سراسر عالم یعنی از ماه تا ماهی است.

ماهی نماد پایین ترین جا و ماه نماد بالاترین مکان است که در ادبیات برابر است با از سمک تا سماک.

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی

تو دم فقر ندانی زدن از دست مده
مسند خواجگی و مجلس تورانشاهی

تو هرگز نمی توانی از سلطنت فقر و درویشی سخن بگویی پس مسند بزرگی و سروری خود را در مجلس خواجه جلال الدین تورانشاه از دست نده.

دم زدن: سخن گفتن

دانستن: توانستن

مسند: تخت

خواجگی: بزرگی و سروری

حافظ خام طمع شرمی از این قصه بدار
عملت چیست که فردوس برین می‌ خواهی

ای حافظ که در آرزوهای بیهوده و باطل هستی، از این ماجرا شرم کن. تو چه عمل نیکی انجام داده ای که در ازای آن بهشت برین را می طلبی؟

خام طمع: کنایه از آن که طمع و آرزوی بیهوده و باطل دارد.

فردوس برین: بهشت بالا

در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.

حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.

شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.

مجله اینترنتی تحلیلک