همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی ارگ بم کرمان اختصاص دارد.
ارگ بم قبل زلزله
ارگ بم به عنوان بزرگترین سازه خشتی جهان شناخته می شود و در نزدیکی شهر بم از استان کرمان قرار دارد. ارگ بم که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد، در سده ۵ پیش از میلاد ساخته شده است و تا سال ۱۸۵۰ پس از میلاد نیز همچنان مورد استفاده قرار می گرفت.
مجموعه ارگ بم، شامل شهر قدیم و قلعه نزدیک به ۲۰ هکتار وسعت دارد. سازندگان ارگ بم، آن را بالای صخره ای وسیع، در جنوب رودخانه بم (پشت رود) بنا کردند.
مجموعه ارگ بم، در واقع دژی عظیم است که در مرکز آن، ارگ قرار گرفته است. مصالحی که در ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته است، عمدتا از خشت خام، ملاط، گل رس و کاه و در مواردی بسیار نادر لاشه سنگ، آجر و تنه درخت خرما است. شاید به دلیل ساختمان عظیم ارگ که به عنوان مرتفع ترین بخش مجموعه نیز محسوب می شود، تمامی این بنای تاریخی را به ارگ بم نامگذاری کرده اند. براساس اطلاعاتی که کارشناسان میراث فرهنگی اعلام کردند، مساحت آن ۱۸۰ هزار متر مربع است که دیوارهایی به ارتفاع ۷ متر و طول ۱۸۱۵ متر دورتادور آن را دربرگرفته است.
از مهم ترین نکاتی که در مورد معماری و ساخت این سازه بی بدیل خشتی وجود دارد، دو بخشی بودن این مجموعه عظیم است؛ بخش حکومتی و بخش رعیت نشین که هر بخش از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است. بخش حکومتی از قسمت هایی مانند دژ نظامی، عمارت چهار فصل (این عمارت مشتمل بر سه طبقه و قصر حکومتی است که تمامی دستورات و احکام شهری و توابع آن در این محل توسط حاکم وقت صورت می پذیرفت)، سربازخانه، چاه آبی به عمق ۴۰ متر و اصطبلی که ۲۰۰ راس اسب را در خود جای می دهد، ساخته شده است.
بخش رعیت نشین نیز که در اطراف بخش حکومتی قرار دارد، شامل ورودی اصلی شهر، عمارت های عمومی مانند مدرسه و مکان هایی برای ورزش ساکنین، بازار که به مسیر اصلی ورودی شهر به دژ منتهی شده و حدود ۴۰۰ خانه است. در بین خانه های موجود در این بخش، سه سبک در ساخت آن ها وجود دارد که در نوع خود جالب توجه است. خانه هایی کوچک که تنها از دو تا سه اتاق برخوردار هستند و به نظر می رسد مجموعه ارگ بم برای قشر فقیر در نظرگرفته شده است. خانه هایی با وسعتی بزرگ تر و تعداد اتاق هایی بیشتر که شامل سه الی چهار اتاق می شود. پر واضح است که این نوع خانه ها برای قشر متوسط ساخته شده است. برای برخی از این خانه ها، ایوان نیز تعبیه شده است و اما عمارت هایی مجلل با تعداد اتاق هایی بیشتر که احتمالا به دلیل فصول مختلف سال، در قسمت های مختلف ساخته شده اند.
ارگ بم کرمان
این ساختمان ها به همراه حیاطی بزرگ و طویله ای که برای استقرار حیوانات ایجاد می شدند، سومین سبک از خانه های واقع در بخش رعیت نشین ارگ تاریخی بم، به شمار می آیند. البته تعداد کمی از این خانه ها در مجموعه ارگ بم وجود دارد که می توان به خانه سیستانی ها و خانه یهودیان اشاره کرد. همچنین ۶۷ برج در سطح شهر باستانی بم به صورت پراکنده ساخته شده است. ارگ در مرکز شهر نظامی قرار گرفته است؛ درست در جایی که به جهت امنیتی از عالی ترین نقطه دیدبانی برخوردار است.
همه ساختمان های موجود در این آثار باستانی، از آجرهایی که با خاک رس کوره ندیده (پخته نشده) که به خشت معروف است، ساخته شده و همین امر یکی از دلایل معروفیت ارگ باستانی بم است که به بزرگ ترین سازه خشتی و گلی جهان شناخته می شود.
درون دژ، بادگیرهایی ساخته شده است که آن ها را برای هدایت باد به داخل ساختمان های داخل ارگ، مورد استفاده قرار می دادند. البته هنگام گرمای زیاد فصل تابستان، برای خنک تر شدن خانه ها، از حوضچه های آبی در مسیر باد استفاده می شد که این کار، گرد و خاک را نیز از بین می برد. جالب است بدانید که هر بادگیر با توجه به وسعت بناها و خانه های مستقر در ارگ بم، انتخاب و مورد استفاده قرار می گرفت.
ساختمان ارگ بم در شکل توسعه یافته اش از دو بخش مردم نشین و حاکم نشین تشکیل شده است. در فضای شمالی بیرون ارگ، بنای گنبد بزرگ یخدان و در نزدیکی آن دیواره رفیع یخ چاوون جا دارد.
در کاوش های سال های اخیر در فضای دروازه اسپیکان که در باروی شارستان و در شمال غربی ارگ واقع است، تاسیسات آب رسانی مخفی ارگ آشکار شد. آب دو رشته قنات در ساختمان پخشگاه همجوار با این دروازه، چند بخش شده و بخشی از آن از طریق تنبوشه به ساختمان شترگلو واقع در خندق غربی می رسیده و به میان ارگ هدایت می شده و در ساختمان حمام بخش غربی مردم نشین ظاهر می گردیده است. در دوره قاجاریه، به لحاظ عظمت قلعه، اعتمادالسلطنه آن را “قلعه خدای آفرین” ضبط کرده است.
با استناد به آنچه اعتمادالسلطنه نقل کرده است، آب ارگ از سه حلقه چاه که اولی در وسط سنگ و در سر کوه حفر شده است، در کنار عمارت چهارفصل – دومی که پایین تر است (میدان توپخانه) و سومین چاه که در پایین قرار دارد (اصطبل)، تامین می شده است.
ارگ بم در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۲، در اثر زلزله بم آسیب دید اما در بدو حادثه به دلیل اهمیت آن سریعاً در فهرست آثار میراث جهانی درخطر قرار گرفت و با همکاری یونسکو و بسیاری از کشورها پروژه نجات بخشی این اثر انجام شد. بم و فضای فرهنگی آن در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
