غزل ۲۹۳ حافظ (بامدادان که ز خلوتگه کاخ ابداع) به همراه شرح
شرح غزل ۲۹۳ حافظ / بامدادان که ز خلوتگه کاخ ابداع
بامدادان که ز خلوتگه کاخ ابداع
شمع خاور فکند بر همه اطراف شعاع
برکشد آینه از جیب افق چرخ و در آن
بنماید رخ گیتی به هزاران انواع
در زوایای طربخانه جمشید فلک
ارغنون ساز کند زهره به آهنگ سماع
چنگ در غلغله آید که کجا شد منکر
جام در قهقهه آید که کجا شد مناع
وضع دوران بنگر ساغر عشرت بر گیر
که به هر حالتی این است بهین اوضاع
طره شاهد دنیی همه بند است و فریب
عارفان بر سر این رشته نجویند نزاع
عمر خسرو طلب ار نفع جهان می خواهی
که وجودیست عطابخش کریم نفاع
مظهر لطف ازل روشنی چشم امل
جامع علم و عمل جان جهان شاه شجاع
بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم
شرح غزل ۲۹۳ حافظ (شرح غزل بامدادان که ز خلوتگه کاخ ابداع)
بامدادان که ز خلوتگه کاخ ابداع
شمع خاور فکند بر همه اطراف شعاع
هنگام بامداد که از نهان‌خانه کاخ آفرینش، خورشید عالم تاب نور خدا را بر همه جا می پراکند.
ابداع: آفرینش
خاور: مشرق
شمع خاور: استعاره از خورشید
شعاع: نور و پرتو
برکشد آینه از جیب افق چرخ و در آن
بنماید رخ گیتی به هزاران انواع
آسمان خورشید را از گریبان افق بیرون می آورد و چهره عالم را به هزاران گونه در آن نمایان می سازد.
آینه: استعاره از آسمان
جیب: گریبان، یقه
افق: کرانه آسمان
بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا
در زوایای طربخانه جمشید فلک
ارغنون ساز کند زهره به آهنگ سماع
در کرانه های عشرت‌کده آسمان، زهره خنیاگر فلک با آهنگ سماع ارغنون می نوازد.
طرب خانه: خانه طرب و شادی، عشرت‌کده
چنگ در غلغله آید که کجا شد منکر
جام در قهقهه آید که کجا شد مناع
چنگ با شور و آواز بلند می گوید که کجاست آن انکار کننده عیش و شادی؟ و جام شراب با خنده تمسخر می گوید که کجاست آن بسیار منع کننده؟
شدن: رفتن
منکر: انکار کننده
مناع: بسیار منع کننده
بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی
وضع دوران بنگر ساغر عشرت بر گیر
که به هر حالتی این است بهین اوضاع
وضع زمانه را ببین و جام شراب برگیر و بنوش که بهترین وضع موجود همین روزگار است.
بهین اوضاع: بهترین وضع و حالت
طره شاهد دنیی همه بند است و فریب
عارفان بر سر این رشته نجویند نزاع
گیسوی معشوق زیبای دنیا تماما بند و مکر است و صاحبدلان به خاطر به دست آوردن این رشته جنگ و جدل نمی کنند. یعنی عارفان دلبسته دنیا و تعلقات آن نیستند.
بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی
عمر خسرو طلب ار نفع جهان می خواهی
که وجودیست عطابخش کریم نفاع
اگر سود این دنیا را می طلبی عمر طولانی برای شاه بخواه که وجودی است بخشنده و بزرگوار و بسیار سود رساننده.
نفاع: بسیار سود رساننده
مظهر لطف ازل روشنی چشم امل
جامع علم و عمل جان جهان شاه شجاع
شاه شجاع کسی است که مظهر بخشش ازلی، روشنی بخش امید و آرزو، صاحب علم و عمل و جان بخش عالم است.
امل: امید و آرزو
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
