غزل ۲۸۵ حافظ (در عهد پادشاه خطابخش جرم پوش) به همراه شرح
شرح غزل ۲۸۵ حافظ / در عهد پادشاه خطابخش جرم پوش
در عهد پادشاه خطابخش جرم پوش
حافظ قرابه کش شد و مفتی پیاله نوش
صوفی ز کنج صومعه با پای خم نشست
تا دید محتسب که سبو می کشد به دوش
احوال شیخ و قاضی و شرب الیهودشان
کردم سؤال صبحدم از پیر می فروش
گفتا نه گفتنی است سخن گر چه محرمی
درکش زبان و پرده نگه دار و می بنوش
ساقی بهار می رسد و وجه می نماند
فکری بکن که خون دل آمد ز غم به جوش
عشق است و مفلسی و جوانی و نوبهار
عذرم پذیر و جرم به ذیل کرم بپوش
تا چند همچو شمع زبان آوری کنی
پروانه مراد رسید ای محب خموش
ای پادشاه صورت و معنی که مثل تو
نادیده هیچ دیده و نشنیده هیچ گوش
چندان بمان که خرقه ازرق کند قبول
بخت جوانت از فلک پیر ژنده پوش
بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم
شرح غزل ۲۸۵ حافظ (شرح غزل در عهد پادشاه خطابخش جرم پوش)
در عهد پادشاه خطابخش جرم پوش
حافظ قرابه کش شد و مفتی پیاله نوش
در روزگار پادشاهی که از سر خطا و گناه می گذرد، حافظ با قرابه شراب می نوشد و مفتی شرع با پیاله.
عهد: دوران، روزگار
قرابه: ظرف شیشه ای بزرگ
مفتی: فتوا دهنده
صوفی ز کنج صومعه با پای خم نشست
تا دید محتسب که سبو می کشد به دوش
صوفی تا دید که محتسب کوزه شراب بر دوش می کشد از گوشه صومعه بیرون آمد و به میخانه رفت و در پای خم شراب نشست.
خم: کوزه سفالی بزرگ شراب
سبو: کوزه سفالی دسته دار
بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا
احوال شیخ و قاضی و شرب الیهودشان
کردم سؤال صبحدم از پیر می فروش
سحرگاهان از پیر می فروش احوال شیخ و قاضی و پنهانی شراب نوشیدن آنها را سوال کردم.
شرب الیهود: کنایه از پنهانی شراب نوشیدن زیرا یهودیان از ترس مسلمانان پنهانی شراب می نوشیدند.
گفتا نه گفتنی است سخن گر چه محرمی
درکش زبان و پرده نگه دار و می بنوش
او گفت اگرچه تو محرم راز هستی ولی این سخنی است که باید پوشیده بماند و برملا نشود پس سخن نگو و رازدار باش و شراب بنوش.
ساقی بهار می رسد و وجه می نماند
فکری بکن که خون دل آمد ز غم به جوش
ای ساقی بهار فرا رسید و وجهی برای نوشیدن شراب نمانده است. فکری بکن که از اندوه خون دلم به جوش آمد.
بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی
عشق است و مفلسی و جوانی و نوبهار
عذرم پذیر و جرم به ذیل کرم بپوش
عاشق و جوان و تنگ دستم و بهار فرا رسیده است. عذرخواهی من را بپذیر و با بزرگواری و بخشش گناه من را بپوشان.
ذیل: دامن لباس و جامه
ذیل کرم: کرم و بخشش جهت پوشاندن گناه به ذیل مانند شده است.
تا چند همچو شمع زبان آوری کنی
پروانه مراد رسید ای محب خموش
ای عاشق خاموش باش و سخن مگوی. تا کی می خواهی مانند شمع زبان آوری کنی؟ زیرا اجازه و رخصت رسیدن به آرزو داده شد.
زبان آوری: کنایه از گستاخی
پروانه مراد: اجازه و رخصت
محب: دوستدار، عاشق
ای پادشاه صورت و معنی که مثل تو
نادیده هیچ دیده و نشنیده هیچ گوش
ای سلطان عالم صورت و معنا که مانند تو را هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده است.
بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی
چندان بمان که خرقه ازرق کند قبول
بخت جوانت از فلک پیر ژنده پوش
آن قدر زنده بمان تا بخت جوان تو از روزگار پیر ژنده پوش خرقه کبود را بگیرد و جانشین آن گردد. یعنی عمر جاودان داشته باشی.
ازرق: کبود
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
