زندگینامه امام محمد باقر علیه السلام

همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک؛ میخواهیم در این مطلب با خلاصه زندگینامه امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان) بیشتر آشنا شویم.

زندگینامه امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان)

ولادت و خانواده امام محمد باقر علیه السلام

امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان) در ۱ رجب سال ۵۷ قمری در مدینه به دنیا آمد. برخی ولادتش را ۳ صفر همان سال نقل کرده‌اند. او در واقعه کربلا در حالی که خردسال بود، حضور داشت.

امام محمد باقر علیه السلام فرزند امام سجاد علیه السلام و فاطمه دختر امام حسن علیه السلام است. چون نسب او هم به امام حسن علیه السلام و هم به امام حسین علیه السلام می‌رسد، به او لقب هاشمیٌ بین هاشمیَین، علویٌ بین علویَین و فاطمیٌ بین فاطمیَین داده‌اند.

القاب و کنیه های امام محمد باقر علیه السلام

بر پایه حدیث لوح که جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده، پیامبر اسلام صل الله علیه و آله و سلم پیش از به دنیا آمدن امام باقر نام او را محمد و لقبش را باقر (شکافنده) قرار داده بود.

او ملقب به «باقرالعلم»، «شاکر»، «هادی» و «امین» بود؛ اما مشهورترین لقبش «باقر» (شکافنده) است. یعقوبی می‌نویسد: «بدان سبب باقر نامیده شد که علم را شکافت.» به گفته شیخ مفید امام باقر در علم، زهد و بزرگواری از همه برادرانش برتر و قدر و منزلتش بیشتر بود و همه او را به عظمت می‌ستودند.

کنیه معروفش «ابوجعفر» است در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول از وی یاد می‌شود تا با ابوجعفر ثانی (امام جواد) اشتباه نشود.

دوران امامت امام محمد باقر علیه السلام

امام محمد باقر علیه السلام در سال ۹۵ قمری پس از شهادت پدرش به امامت رسید و تا زمان شهادت (سال ۱۱۴قمری) امامت را بر عهده داشت. احادیث برجا مانده از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم  که در آنها به امامت وی پس از امام زین العابدین علیه السلام اشاره شده، از دلایل امامت او به شمار می‌آید.

امام سجاد نیز به وی زیاد اهمیت می‌داد و در پاسخ سؤالی در این باره فرمود: «این بدان سبب است که امامت در فرزندان او باقی خواهد ماند تا روزی که قائم ما قیام کند و دنیا را پر از عدل و قسط نماید. پس او هم امام است و هم پدر امامان».

دوران امامت امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان) همزمان با پنج تن از خلفای بنی امیه بود:

• ولید بن عبدالملک (۸۶-۹۶ق)
• سلیمان بن عبدالملک (۹۶-۹۹ق)
• عمر بن عبدالعزیز (۹۹-۱۰۱ق)
• یزید بن عبدالملک (۱۰۱-۱۰۵ق)
• هشام بن عبدالملک (۱۰۵-۱۲۵ق)

زندگینامه امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان)

نهضت علمی و مناظرات امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان)

امام محمد باقر جنبش علمی به وجود آورد که در دوره امامت فرزندش امام صادق به اوج خود رسید. وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد بنی هاشم بود و روایات و احادیث وی در زمینه علم دین، آثار و سنت نبوی، علوم قرآن، سیره و فنون اخلاق و آداب بدان حد است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن و امام حسین به جا نمانده بود. در این عصر بود که شیعه تدوین فرهنگ خود -شامل فقه و تفسیر و اخلاق- را آغاز کرد. پیش از امام باقر، نظرات فقهی شیعه، محدود بود.

سال‌های ۹۴ تا ۱۱۴ق زمان پیدایش مسلک‌های فقهی و اوج‌گیری نقل حدیث درباره تفسیر بود. در این دوران گروه‌هایی مانند خوارج، مرجئه، کیسانیه و غالیان در ترویج عقاید خود تلاش می‌کردند.

امام باقر استدلال‌های اصحاب قیاس را رد می‌کرد و میان عقاید اهل بیت با سایر فرق اسلامی مرزبندی کرد. او درباره خوارج فرمود: خوارج از روی جهالت عرصه را بر خود تنگ گرفته‌اند، دین ملایم‌تر و قابل انعطاف‌تر از آن است که آنان می‌شناسند.

یکی از گروه‌هایی که در دوره امام باقر در جامعه اسلامی حضور داشتند و تأثیر عمیقی در فرهنگ آن روزگار بر جا گذاشتند، یهودیان بودند. شماری از عالمان یهود که به ظاهر مسلمان شده و گروهی دیگر که هنوز به دین خود باقی مانده بودند در جامعه اسلامی پراکنده شده بودند و مرجعیت علمی گروهی را به عهده داشتند.

مبارزه با یهود و القائات سوء آنها در فرهنگ اسلامی و انکار مطالبی که باعث خدشه‌دار شدن چهره واقعی پیامبران خدا می‌شد و تکذیب احادیث دروغین و ساخته و پرداخته یهودیان، از فعالیت‌های فرهنگی پنجمین امام بود.

امام باقر با رواج اسرائیلیات مبارزه می‌کرد، از جمله زراره بن اعین نقل کرده که امام باقر در حالی‌که مقابل کعبه نشسته بود فرمود: نگاه کردن به خانه خدا عبادت است.

در همان لحظه عاصم بن عمر، نزد امام باقر آمد و گفت: کعب الاحبار می‌گوید: “انّ الکعبه تَسْجُدُ لبیت المقدس فی کلِّ غداه” یعنی کعبه هر صبحگاهان برابر بیت‌المقدس سجده می‌کند. امام باقر فرمود: نظر تو در مورد سخن کعب الاحبار چیست؟ آن مرد گفت: سخن کعب صحیح است. امام محمد باقر فرمود: تو و کعب الاحبار هر دو دروغ می‌گویید. آن‌گاه در حالی که به شدّت ناراحت بود فرمود: خداوند بقعه‌ای محبوب‌تر از کعبه روی زمین نیافریده است.

زندگینامه امام محمد باقر علیه السلام

شهادت امام محمد باقر علیه السلام

شهادت امام محمد باقر علیه السلام (امام پنجم شیعیان) را در ۵۷ سالگی و در ۷ ذی‌الحجه سال ۱۱۴ هجری قمری دانسته‌اند. شهادت ایشان در دوران خلافت هشام بن عبد الملک رخ داده است.

منابع:

• ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، بیروت،‌ دار صادر، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
• ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقه، قاهره، مکتبه القاهره، بی‌تا.
• ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب(ع)، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
• ترابی، احمد، امام باقر(ع) جلوه امامت در افق دانش، محقق بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۷ش.
• جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم، انتشارات انصاریان، چاپ هفتم، ۱۳۸۳ش.

مجله اینترنتی تحلیلک