همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب می خواهیم با زندگینامه علی حاتمی کارگردان فقید سینمای ایران آشنا شویم.
درون مایه تمامی آثار حاتمی بر اساس ویژگیهای قومی و انسانهای رشد یافته در باورها و اعتقادات، شکل گرفته است. شخصیت آثار او اغلب شبیهترین افراد به خصلت و باورهای قومیتهای ایرانی هستند.
علی حاتمی که تقریباً تمامی آثارش را بر اساس فیلمنامههایی از خودش ساخته در انتقال فضا، زمان و شرایط اجتماعی دوره تاریخی که در فیلمش به تصویر کشیده، بسیار موفق بوده است. دیالوگهای فیلمهای او بسیار درخشان و قابل توجه هستند و در سینمای ایران اگر بی نظیر نباشند، حتماً کمنظیر هستند.
زندگینامه علی حاتمی
علی حاتمی در سال ۱۳۲۳ در خیابان شاهپور تهران متولد شد. مادر وی خانهدار بود و پدرش در یک چاپخانه به عنوان صفحه آرا کار می کرد. علی حاتمی دومین فرزند پسر خانواده بود.
شوق نمایشنامهنویسی پای او را به تماشاخانههای لالهزار باز کرد و در آن جا مسحور بازی هنرمندانه جعفر توکل شد و آرزو میکرد روزی برسد که توکل در نمایشی به کارگردانی خود او بازی کند.
از همان ایام علی حاتمی تصمیم گرفت روی مایههایی از داستانهای ملی و ایرانی کار کند. زمانی که در کلاس نهم تحصیل میکرد برای آموختن اصول اولیه نمایشنامهنویسی به هنرستان هنرپیشگی تهران میرفت؛ پس از آن به هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک رفت.
سختگیری مهدی نامور، رییس هنرستان نسبت به نمایشنامههایی که هنرجویان نوآموز مینوشتند تا در سالن هنرستان اجرا شود، حاتمی را بر آن داشت که در فراگیری فنون و شگردهای نمایشنامه نویسی، به ویژه گفت و گو پردازی حساسیت و کوشایی از خود نشان دهد.
علی حاتمی نخستین نمایشنامهاش را با عنوان دیب (دیو) نوشت و در اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ با حضور کودکان در تالار نمایش هنرهای دراماتیک به مدت ۳ شب اجرا کرد.
در سال ۱۳۴۵ نمایشنامه مدرنی با عنوان آدم و حوا یا برج زهر مار نوشت که تحولی در کار او محسوب میشود و همین نمایش موجب آشنایی او با مسئولان تلویزیون شد که در آن ایام به دنبال جذب افراد مستعد بودند.
در سال ۱۳۴۶ علی حاتمی نخستین فیلمنامه کاملش به نام شب جمعه را ارائه کرد که به صورت یک فیلم کوتاه درآمد.
بیشتر بخوانید: معرفی فیلم مادر ساخته علی حاتمی
اولین تجربه سینمایی علی حاتمی، فیلم حسن کچل (۱۳۴۹) بود. حاتمی این فیلم را در پی موفقیت نمایشنامه حسن کچل و استقبال بسیار خوب مردم از آن، ساخت. در واقع این موفقیت موجب شد که چند تن از دستاندرکاران سینما او را ترغیب کنند که این نمایشنامه را به فیلم بدل کند و شانس خود در عرصه سینما را نیز، بیازماید.
پس از موفقیت حسن کچل، علی حاتمی از تئاتر فاصله گرفت و تواناییهای خود را معطوف به سینما کرد. او بلافاصله بعد از حسن کچل فیلم طوقی (۱۳۴۹) را ساخت. فیلم بعدی حاتمی با نام بابا شمل (۱۳۵۰)، بازگشتی بود به سینمای ریتمیک و موزیکال مورد علاقه حاتمی و دربارهٔ لوطی و لوطیگری. حاتمی در سال ۱۳۵۱ فیلمساز پرکاری بود و سه فیلم در کارنامه خود ثبت کرد، فیلمهای قلندر، ستارخان و خواستگار.
حاتمی سپس به تلویزیون رفت و دو سریال داستانهای مولوی (۱۳۵۲) و سلطان صاحبقران (۱۳۵۴) را ساخت.
در سال ۱۳۵۶ با پنج سال فاصله، علی حاتمی فیلم سوتهدلان را ساخت. بسیاری از منتقدان سوتهدلان را مهمترین و کاملترین فیلم حاتمی در قبل از انقلاب میدانند. در این فیلم هماهنگی کاملی بین فرم و محتوا وجود دارد. حاتمی در این فیلم ماجرای فیلم را که قصه عشق یک عقبمانده است با زبان تصویری تازهای به فیلم بدل کرد.
پس از اتمام سوتهدلان، حاتمی مشغول نوشتن فیلمنامهٔ سریال هزاردستان شد که ابتدا «جاده ابریشم» نام داشت. حاتمی برای نوشتن متن این سریال عازم فرانسه شد و موهای خود را از ته تراشید تا رویش نشود به خیابان برود و فقط مشغول نوشتن فیلمنامه باشد.
او بارها این متن را بازنویسی کرد و حتی گفته میشود تعداد بازنویسیهای این متن به بیش از ۱۰ بار رسیده است. ساخت این سریال در سال ۱۳۵۸ کلید خورد و هشت سال طول کشید تا سرانجام «هزاردستان» به آنتن تلویزیون برسد.
علی حاتمی برای تولید این سریال دست به ساخت تهران قدیم زد و حاصل کار او با نام شهرک سینمایی غزالی برای تلویزیون و سینمای ایران باقی ماند. این سریال روایتگر زندگی رضا تفنگچی بود که در اواخر دورهٔ احمدشاه قاجار دست به اسلحه میبرد و یک سلسله ترور را آغاز میکند، او در سالهای پایانی عمر کار خوشنویسی را پی میگیرد و از رضا تفنگچی به رضا خوشنویس تبدیل میشود.
حاجی واشینگتن (۱۳۶۱) نخستین فیلم حاتمی بعد از انقلاب اسلامی بود. حاجی واشینگتن، ماجرای اولین سفیر ایران در آمریکا را روایت میکند.
در سال ۱۳۶۲ حاتمی، کمالالملک، فیلمی بر مبنای زندگی نقاش بزرگ ایرانی و رابطهاش با شاه و دربار قاجار را ساخت. حاتمی سعی کرد در این فیلم، هم بعد تاریخی و هم بعد بیوگرافی فیلم را حفظ کند و با تکیه بر رابطه حکومت با یک هنرمند به ضعفها و چالشهای فرهنگی و هنری در آن زمان بپردازد. این فیلم بهرهمند از بازی خوب بازیگرانش است که هر یک بازیهای خوب و ماندگاری از خود به جای گذاشتهاند.
پس از ساخت جعفرخان از فرنگ برگشته بر اساس نمایشنامهای به همین نام از حسن مقدم، حاتمی در سال ۱۳۶۸ فیلم مادر را ساخت که ماجرای روزهای پایانی مادری پیر است که در خانه سالمندان به سر میبرد. او که بعد از سالها تلاش و تحمل مشکلات بسیار و بزرگکردن فرزندانش اکنون در آستانه مرگ قرار گرفته است، از فرزندانش میخواهد که او را به خانه قدیمی شان ببرند و خود نیز در این روزهای پایانی در آنجا جمع شوند.
فیلم بعدی علی حاتمی، دلشدگان بود که در سال ۱۳۷۰ ساخت. در این فیلم که ماجرایش در زمان سلطنت احمدشاه میگذرد، تاجری فرنگی به بهانه رونق فرهنگ و هنر، قصد دارد با پر کردن چند صفحه از چند موسیقیدان ایرانی، ردیفهای اصیل موسیقی ایرانی را که در حال فراموشی است، از گزند گذر زمان محفوظ نگه دارد. به همین منظور جمعی از بهترین نوازندگان را برمیگزیند.
علی حاتمی که از سالهای اولیه دهه هفتاد، مطالعه و تحقیق دربارهٔ زندگی جهان پهلوان تختی را آغاز کرده بود، بعد از پشت سر گذاشتن دشواریهایی سرانجام در سال ۱۳۷۵، ساخت فیلم جهان پهلوان تختی را آغاز کرد.
متأسفانه پس از آنکه تنها بخشهایی از فیلم را فیلمبرداری کرده بود بیماری سرطان به سراغش آمد و در بیمارستان بستری شد و مجبور شد پروژه اش را نیمهکاره رها کند. بهروز افخمی پس از درگذشت علی حاتمی ادامه پروژه را به عهده گرفت.
فیلم های علی حاتمی
- حسن کچل (۱۳۴۸)
- طوقی (۱۳۴۹)
- باباشمل (۱۳۵۰)
- قلندر (۱۳۵۱)
- خواستگار (۱۳۵۲)
- ستارخان (۱۳۵۳)
- مجموعه تلویزیونی مثنوی مولوی (۱۳۵۴)
- سلطان صاحبقران (۱۳۵۵)
- سوتهدلان (۱۳۵۶)
- هزاردستان (۱۳۵۸)
- حاجی واشنگتن (۱۳۶۱)
- کمالالملک (۱۳۶۳)
- مادر (۱۳۶۸)
- دلشدگان (۱۳۷۱)
- جهانپهلوان تختی (۱۳۷۵) که پس از مرگ حاتمی به کارگردانی بهروز افخمی ادامه یافت.
امیدواریم از مطالعه زندگینامه علی حاتمی لذت برده باشید.
مجله اینترنتی تحلیلک
