علت خواب زمستانی
آن دسته از جانوراني که به خواب زمستاني فرو ميروند، برخي از سلولهاي سلسله اعصاب خود را با سرعت از دست ميدهند، هر چند که اين سلولها به دنبال بيداري در فصل بهار مجددا اعاده ميشوند.
بیشتر بدانیم:
به نوشته نشريه (نيچر) محققان اکنون دريافتهاند اين از دست رفتن سلولها با تغييراتي در يک نوع پروتئين موسوم به (تائو) که با تخريب در بخشهاي زيست-عصبي جانداران مرتبط است، همراه ميشود. آن دسته از پروتئينهاي تائو که به ميزان زياد فسفاته شدهاند، عامل اصلي در هم پيچيدگي رشتههاي عصبي در مغز بيماران مبتلا به آلزايمر با بيماريهاي مشابه به شمار ميآيند.
ميزان در هم پيچيدگي رشتههاي عصبي در بخشهايي از مغز نظير (هيپوکامپ) که از درجه انعطاف بالايي برخوردارست، بيشتر است. ارتباط تاثير مخرب پروتئين تائو با حالت خواب زمستاني و عدم فعاليت مغز و کاسته شدن از تاثير آن در حالت فعاليت عادي جانور ميتواند سرنخهاي مهمي براي مقابله با بيماريهایي نظير آلزايمر ارائه دهد.
بیشتر بخوانیم:
علت خواب زمستانی
ميزان متابوليسم جانوران کوچک خود به خود در اوج شدت است و افزايش بيشتر، زماني است که مواد غذايي کمیاب يا وجود نداشته باشد. بنابراين تنها راه چاره و حل منطقي اين مشکل اين است که حيوان دست از تلاش بردارد تا درجه حرارت بدنش به حد حرارت محيط تنزل يابد. از اين رو گرمای بدن جانور گرفته شده و جانور در برابر محرکهاي خارجي نظير سر و صدا و لمس از خود به کندي واکنش نشان ميدهد.
اکثر جانوراني که خواب زمستاني دارند قبل از شروع خواب زمستاني ابتدا خيلي چاق ميشوند. اين ذخایر ميتواند در شرايطي که ديگر مشکل گرم نگهداري بدن وجود ندارد، براي دورههاي طولاني در شرايط نامساعد دوام بياورند.
از جمله جانوراني که خواب زمستانه دارند: خرس، سنجاب، همستر، موش کيسهدار، خفاشها و حشرهخواراني نظير خارپشت، مرغ مگسخوار (کوچکترين پرنده دنيا) و برخي از پرندگان موشخوار و… هستند.
چرا جانوران در خواب زمستانی نمی میرند؟
گروهی از جانوران، چند ماه از سال را در خواب زمستانی میگذرانند. این گروه در فصل زمستان، زمانی که سطح زمین همه جا از برف پوشیده شده، به خواب میروند.
در چنین شرایطی دسترسی این جانوران به مواد غذایی مورد نیاز عملا غیرممکن و یا بسیار مشکل میشود.
به خواب زمستانی رفتن جانوران، در حقیقت تطبیق دادن خود با شرایط محیط زیست است. اگر این جانوران به خواب زمستانی نروند به علت عدم دسترسی به مواد غذایی مصرفی و یا به سبب سرمای سخت زمستانی احتمالا تلف شده و از بین خواهند رفت.
آیا خواب زمستانی حیوانات را کند ذهن می کند؟
حيواناتي که در ماههاي سرد سال، به خواب عميق زمستاني فرو مي روند، طي اين مدت چندين بار از خواب بيدار ميشوند. اين امر باعث ميشود که آنها انرژي زيادي از دست بدهند. اين موضوع کنجکاوي دانشمندان را از ديرباز برانگيخته است.
تحقيقاتي که اخيرا توسط خانم اوا ميلسزي از دانشگاه وين، روي دو گروه از موش هاي زمستان خواب انجام گرفته، نتايج ارزندهاي در برداشته است.
يک گروه از موشها در اتاق سردي به خواب عميق زمستاني فرو رفتند. اما گروه دوم را در شرايط گرم بيدار نگه داشتند. پس از اينکه گروه اول از خواب بيدار شدند، فعاليت مغزي آنها مورد سنجش قرار گرفت. در گروه اول مشاهده شد که آنها بسياري از آموختههاي قبل از خواب زمستاني خود را فراموش کردهاند. در حالي که گروه دوم بسيار هوشيارتر بودند.
از اين رو به اعتقاد محققان اين پستانداران به اين دليل چندين بار از خواب زمستاني بيدار ميشوند که از صدمات مغزي پيشگيري کنند. زيرا تحقيقات نشان ميدهند که برخلاف خواب معمولي، در خواب زمستاني، سوخت و ساز تقريبا قطع ميشود و فعاليت مغزي نيز قابل اندازهگيري نيست.
زمستان خوابی حیوانات خاستگاه هورمونی دارد؟
گروهی از دانشمندان آمریکایی کشف کردند که زمستان خوابی برخی از حیوانات که با کاهش دمای بدن و فعالیت فیزیکی همراه است، منشاء هورمونی دارد.
به گزارش سلامت نیوز، دانشمندان مرکز پزشکی جنوب غربی دانشگاه تگزاس در تحقیقات خود نشان دادند که یک هورمون خاص، ماده کلیدی زمستان خوابی موشها در شرایط کمبود غذا است.
این هورمون که FGF21 (مخفف عبارت فاکتور رشد فیبروبلاست) نام دارد، در تنظیم متابولیسمی شرکت میکند که میتواند راهی به سوی شناخت بهتر آسیب هایی چون (چاقی مفرط) یا دیگر صدمات متابولیسم در انسان بگشاید.
نتایج این تحقیقات که در مجله (متابولیسم سلول) منتشر شده است، نشان می دهد که هورمون FGF21 توسط یک گیرنده خاص سلولی که چربی سلول را کنترل میکند، تحریک میشود و حالتی شبیه به زمستان خوابی را به وجود می آورد. این حالت باعث میشود دمای بدن و فعالیتهای فیزیکی کاهش یابند.
استیون کلیور استاد زیست شناسی مولکولی دانشگاه تگزاس در این خصوص توضیح داد: این هورمون، متابولیسم و رفتار موشهایی که در شرایط نامناسب غذایی قرار دارند را تغییر میدهد.
ببینیم: عکس پرنده زیبا
واقعیت های جذاب درباره خواب زمستانی
۱- خارپشت اروپایی، سنجاب زمینی، نوعی قورباغه جنگلی، خفاشها، مارها، حلزون ها، لاک پشت ها، جوندگان، خرسها و حتی نوع خاصی از میمون لمور ماداگاسکار جزو حیواناتی هستند که به خواب زمستانی می روند!
۲- برخی از گونهها میتوانند بدون این که آسیب ببینند، چندین هفته بدون خوردن هیچ نوع آب و غذایی بخوابند!
۳- چربی ذخیره شده در بدن حیوانات زمستان خواب، چربی قهوهای نامیده میشود. خفاشها این چربی را در پشت و میان استخوانهای شانه خود تولید و ذخیره و سایر پستانداران آن را در شکم خود ذخیره میکنند!
۴- پستانداران در طول خواب زمستانی شبیه مردهها هستند، اما خزندگان شما را میبینند ولی واکنشی نشان نمیدهند!
۵- دما و سوخت و ساز بدن خرسها در این مدت کاهش مییابد، اما خیلی زود هم میتوانند از خواب بیدار شوند. به خصوص زمانی که تولههای خرس ماده در طول مدت این خواب به دنیا آمده باشند!
۶- در طول این خواب ضربان قلب خفاشها از ۴۰۰ بار در دقیقه به ۲۵ بار در دقیقه کاهش مییابد و آنها ممکن است در طول مدت شبانه روز تنها ۲۴ بار نفس بکشند!
۷- تنفس قورباغه جنگلی در طول مدت خواب زمستانی به طور کلی قطع میشود، قلبش از کار میایستد و ۶۵ درصد از مایعات خونش به بلور یا کریستال یخ تبدیل میشود!
۸- برخی از حشرات نیز به خواب زمستانی می روند و برای گرم نگه داشتن خودشان، سوراخ هایی در زمین، زیر پوست درخت و یا کندههای پوسیده درخت ایجاد می کنند!
۹- اگر در طول مدت خواب زمستانی هوا خیلی سرد شود، بعضی از حیوانات مدت کوتاهی بیدار میشوند و میلرزند تا گرم شوند. حتی با وجود شدت سرمای هوا، حیواناتی که به خواب زمستانی میروند، ممکن است هر چند هفته یک بار، مدت زمان کوتاهی از خواب بیدار شده تا به دستشویی بروند و در صورت وجود، کمی غذا بخورند!
۱۰- برخی از حیوانات مثل ماهیها، قورباغهها و لاک پشتها که هیچ راهی برای گرم نگه داشتن خودشان در زمستان ندارند، در زیر چوبها، سنگها و برگهای افتاده پناه میگیرند. هنگامی که هوا سرد میشود، آنها به پایین دریاچهها و حوضچهها میروند و برخی حتی در داخل گل پناه میگیرند!
مجله اینترنتی تحلیلک
