غزل ۳۹۰ حافظ (افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن) به همراه شرح

شرح غزل ۳۹۰ حافظ / افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن

افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
مقدمش یا رب مبارک باد بر سرو و سمن

خوش به جای خویشتن بود این نشست خسروی
تا نشیند هر کسی اکنون به جای خویشتن

خاتم جم را بشارت ده به حسن خاتمت
کاسم اعظم کرد از او کوتاه دست اهرمن

تا ابد معمور باد این خانه کز خاک درش
هر نفس با بوی رحمان می‌ وزد باد یمن

شوکت پور پشنگ و تیغ عالمگیر او
در همه شهنامه‌ ها شد داستان انجمن

خنگ چوگانی چرخت رام شد در زیر زین
شهسوارا چون به میدان آمدی گویی بزن

جویبار ملک را آب روان شمشیر توست
تو درخت عدل بنشان بیخ بدخواهان بکن

بعد از این نشکفت اگر با نکهت خلق خوشت
خیزد از صحرای ایذج نافه مشک ختن

گوشه گیران انتظار جلوه خوش می‌ کنند
برشکن طرف کلاه و برقع از رخ برفکن

مشورت با عقل کردم گفت حافظ می بنوش
ساقیا می ده به قول مستشار مؤتمن

ای صبا بر ساقی بزم اتابک عرضه دار
تا از آن جام زرافشان جرعه‌ ای بخشد به من

بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم

شرح غزل ۳۹۰ حافظ (شرح غزل افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن)

افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
مقدمش یا رب مبارک باد بر سرو و سمن

تاج پادشاهی گل از سوی باغ نمایان شد. خدایا آمدنش بر سرو و سمن مبارک و خجسته باد.

افسر: تاج

خوش به جای خویشتن بود این نشست خسروی
تا نشیند هر کسی اکنون به جای خویشتن

این جلوس شاهانه در جای خود بسیار زیبا و دلپسند بود تا اینکه هر کس به جای مناسب خود بنشیند.

نشست خسروی: بر تخت نشستن و جلوس شاهانه

بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا

خاتم جم را بشارت ده به حسن خاتمت
کاسم اعظم کرد از او کوتاه دست اهرمن

به انگشتری سلیمان سرانجام خوش و نیک را مژده بده که اسم اعظم خداوند از او دست دیو و شیطان را کوتاه کرد.

خاتم جم: انگشتری سلیمان

بشارت: مژده

حسن خاتمت: عاقبت و سرانجام خوش

تا ابد معمور باد این خانه کز خاک درش
هر نفس با بوی رحمان می‌ وزد باد یمن

این خانه تا ابد آباد و معمور باد زیرا که هر لحظه باد یمن از خاک درگاهش بوی خوش رحمان را با خود می آورد.

معمور: آباد

بیت اشاره ای به حدیث پیامبر درباره اویس قرنی دارد.

شوکت پور پشنگ و تیغ عالمگیر او
در همه شهنامه‌ ها شد داستان انجمن

شکوه و جلال پور پشنگ و شمشیر جهانگیر او در همه شاهنامه ها نقل هر مجلس و محفل شده است.

شوکت: شکوه و جلال

پور پشنگ: مراد، شمس الدین پور پشنگ

داستان شدن: کنایه از مشهور شدن

بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی

خنگ چوگانی چرخت رام شد در زیر زین
شهسوارا چون به میدان آمدی گویی بزن

ای شهسوار دلیر و چالاک، اسب تیزرو چوگانی فلک مطیع و فرمانبردار تو شد، حالا که به میدان آمدی و به سلطنت رسیدی، گویی بزن. یعنی طبق میل خود عمل کن و بهره و نصیبی ببر.

خنگ: اسب

جویبار ملک را آب روان شمشیر توست
تو درخت عدل بنشان بیخ بدخواهان بکن

شمشیر تیز و برنده تو مانند آب روان برای جویبار ملک توست پس تو درخت عدالت را بنشان و ریشه دشمنان بدخواه را بکن و نابود ساز.

بعد از این نشگفت اگر با نکهت خلق خوشت
خیزد از صحرای ایذج نافه مشک ختن

بعد از این شگفت انگیز نخواهد بود اگر بر اثر خلق خوب و نیکوی تو از صحرای ایذج بوی دل انگیز و خوش نافه مشک ختن به مشام برسد.

نشگفت: تعجبی ندارد

نکهت: بوی خوش

ایذج: نام قدیمی سرزمینی در ناحیه بختیاری

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی

گوشه گیران انتظار جلوه خوش می‌ کنند
برشکن طرف کلاه و برقع از رخ برفکن

گوشه گیران آرزو دارند که تو زیبا و دلپسند و با روی خوش بر آنها جلوه گر شوی پس گوشه کلاهت را برشکن و فخر و مباهات کن و نقاب از چهره برافکن و بر آنها جلوه گر شو.

برقع: نقاب و روبند

گوشه گیران: خلوت نشینان

مشورت با عقل کردم گفت حافظ می بنوش
ساقیا می ده به قول مستشار مؤتمن

با عقل مشورت کردم، گفت ای حافظ شراب بنوش و خوش باش، پس ای ساقی به قول مشاور مورد اعتماد یعنی عقل، می بده تا بنوشم و مست گردم.

مستشار: مشاور

موتمن: امین و قابل اعتماد

ای صبا بر ساقی بزم اتابک عرضه دار
تا از آن جام زرافشان جرعه‌ ای بخشد به من

ای باد صبا به ساقی مجلس عیش و شادی اتابک این پیام را برسان که از آن جام زرافشان پادشاه جرعه ای به من بنوشاند.

در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.

حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.

شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.

مجله اینترنتی تحلیلک