مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی برج گنبد کاووس واقع در استان گلستان اختصاص دارد.
برج گنبد کاووس
برج گنبد کاووس از مهم ترین جاذبه های تاریخی و گردشگری استان گلستان است. این برج در باغ ملی شهر گنبد کاووس واقع شده است. شهر گنبد کاووس کنونی در حوالی شهر جرجان کهن قرار دارد که پایتخت پادشاهان آل زیار بوده است.
برج گنبد کاووس یا میل گنبد، بلندترین برج آجری دنیاست که در قرن چهارم هجری (یازدهم میلادی) بنا شده است. این بنا طبق کتیبه کوفی آجری گرداگرد آن درسال ۳۹۷ هجری قمری برابر با ۳۷۵ هجری شمسی در زمان سلطنت شمس المعالی قابوس بن وشمگیر از پادشاهان آل زیار ساخته شده است.
معنی جملاتی که بر دیواره برج قرار دارد به این شرح است: “بنام خداوند بخشنده مهربان، این قصر عالی متعلق به امیر شمس المعالی قابوس بن وشمگیر است که امر کرد به ساختن آن در حیات خود، به سال ۳۹۷ قمری و ۳۵۷ شمسی.”
این برج از زیباترین و باشکوه‌ترین بناهای اوایل دوره اسلامی است که نمای زیبایی به این شهر تاریخی داده است. علی رغم استفاده بسیار کم از عناصر تزیینی در این برج دارای ساختاری متناسب، موزون، مستحکم و زیباست که نوعی احساس شکوه و زیبایی را به بیننده القا می‌کند.
ساختمان برج گنبد کاووس
برج گنبد قابوس با شکوه بر روی تپه‌ای ساخته شده است که نزدیک ۱۵متر از زمین اطراف آن بلندی دارد و ساختمان آن از سه بخش پی، بدنه و گنبد تشکیل شده که روی هم رفته ۵۵ متر ارتفاع دارند. بدین ترتیب، با احتساب ارتفاع تپه، این برج حدود ۷۰ متر از سطح زمین های اطراف مرتفع تر است که این موضوع به شکوه و جلال آن افزوده است. بدنه برج بر روی پایه‌ای مدور قرار گرفته که تنها نزدیک به دو متر آن بیرون از سطح زمین قرار دارد و حجم وسیعی از آن در دل تپه فرو رفته است. بدنه برج از خارج دارای ۱۰ پره مثلثی شکل است که به فواصل مساوی از یکدیگر قرار دارند و از پای بست بنا شروع و تا زیر گنبد ادامه دارند. بدنه بنا سراسر از آجرهای پخته قرمز رنگ ساخته شده که در نهایت پختگی و استحکام هستند و به علت تابش آفتاب در طول قرن ها به رنگ زرد طلایی زیبایی در آمده که خود بر زیبایی بنا افزوده است. گنبد مخروطی بنا به ارتفاع ۱۸ متر بدون هیچ واسطه‌ای برروی بدنه برج قرار گرفته و دارای شیب تند و سطح صاف و صیقلی است و برخلاف اکثر برج‌ها و گنبدهای آرامگاهی، تک پوش است که این موارد باعث ماندگاری آن شده است.
حقایق جالب برج گنبد کاووس
این برج که بیش از ۵۰ متر ارتفاع دارد، بیش از هزار سال پیش ساخته شده و در این مدت دو بار زلزله‌های شدیدتر از ۶ ریشتر را از سر گذرانده، اما همچنان سالم، استوار و پابرجا ایستاده است. برج گنبد فقط از آجر ساخته شده و در آن هیچ خبری از بتون آرمه و اسکلت فلزی و فولاد و … نیست. در حالی که نه فرسوده شده و نه زلزله توانسته حتی یک ترک به آن بیندازد. محاسبات مهندس سازنده برج آن قدر دقیق بوده است که برج حتی در شدیدترین زلزله هم پس از لرزه‌ها و تکان‌های معمول دوباره دقیقاً سر جای خود بر می‌گردد. همچنین دقت در برآورد مقاومت مصالح آن نیز حتی افزون تر از محاسباتی است که هم‌اکنون پیچیده‌ترین دستگاه های محاسبه انجام می‌دهند.
هدف ساخت بنا
محتمل ترین انگیزه ساخت چنین بنایی می توانسته مکانی برای آرامگاه بانی آن قابوس بن وشمگیر باشد که البته در طی کاوش های متعدد کالبد قابوس بن وشمگیر هرگز پیدا نشد. تاریخ نگاران نجوم ایران از روی شواهدی پنداشته‌اند که این بنا به عنوان رصدخانه ساخته شده است زیرا در کاوش‌های این بنا از باقیمانده جسد اثری یافت نشده است.
همچنین بعید نیست که تنها هدف از ساخت چنین بنای باشکوه و معظمی نمایش قدرت، هنر و یادآور شکوه و جلال دوره سلطنت بانی آن باشد.
به عقیده برخی از پژوهشگران نیز بنای مزبور چه رصدخانه باشد و یا برای مقبره ساخته شده باشد، با توجه به سبک معماری آن که همانندی در ایران ندارد و همچنان پره‌های مثلثی آجری که در بدنه آن به کار رفته است، القا کننده مفهوم و معنای اساطیری و رمزی است و نمونه‌ای است از یک الگوی کلی در معماری که آن را «ستون کیهان» می‌نامند و رمزی از محور عالم است.
این گنبد که با آجرهای مخصوص دنباله‌دار کفشکی ساخته شده دو پوسته است. گنبد درونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیم تخم مرغی و از آجر معمولی است و پوسته بیرونی با آجر دنباله دار و ارتفاع این گنبد مخروطی ۱۸ متر است، در بدنه شرقی روزنه‌ای تعبیه شده که ارتفاع آن یک متر و نود سانتیمتر است، عرض روزنه در قسمت بالا ۷۳ و در وسط ۷۵ و در پایین ۸۰ است.
این بنا به شماره ۸۶ در سال ۱۳۱۰ خورشیدی جزو آثار ملی ایران قرار گرفت و در تابستان ۱۳۹۱ (اجلاس سی و ششم یونسکو) به ثبت جهانی رسید.
امیدواریم از مطالعه معرفی برج گنبد کاووس لذت برده باشید.
مجله اینترنتی تحلیلک
