غزل ۴۲۹ حافظ (ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می) به همراه شرح
شرح غزل ۴۲۹ حافظ / ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می
ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می
طامات تا به چند و خرافات تا به کی
بگذر ز کبر و ناز که دیده است روزگار
چین قبای قیصر و طرف کلاه کی
هشیار شو که مرغ چمن مست گشت هان
بیدار شو که خواب عدم در پی است هی
خوش نازکانه می چمی ای شاخ نوبهار
کآشفتگی مبادت از آشوب باد دی
بر مهر چرخ و شیوه او اعتماد نیست
ای وای بر کسی که شد ایمن ز مکر وی
فردا شراب کوثر و حور از برای ماست
و امروز نیز ساقی مه روی و جام می
باد صبا ز عهد صبی یاد می دهد
جان دارویی که غم ببرد درده ای صبی
حشمت مبین و سلطنت گل که بسپرد
فراش باد هر ورقش را به زیر پی
درده به یاد حاتم طی جام یک منی
تا نامه سیاه بخیلان کنیم طی
زان می که داد حسن و لطافت به ارغوان
بیرون فکند لطف مزاج از رخش به خوی
مسند به باغ بر که به خدمت چو بندگان
استاده است سرو و کمر بسته است نی
حافظ حدیث سحر فریب خوشت رسید
تا حد مصر و چین و به اطراف روم و ری
بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم
شرح غزل ۴۲۹ حافظ (شرح غزل ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می)
ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می
طامات تا به چند و خرافات تا به کی
ساقی بیا که فصل بهار فرا رسید و جام سرخ لاله از شراب پر شد. تا چه وقت به لاف و گزاف های بی اساس صوفیان ریاکار و خرافات و سخنان بی سر و ته گوش دهیم؟
قدح: جام و پیاله شراب
طامات: ادعاهای بزرگ، خرافات و گزافه گویی
بگذر ز کبر و ناز که دیده است روزگار
چین قبای قیصر و طرف کلاه کی
ناز و تفاخر و غرور را ترک کن که زمانه هم چین قبای قیصر و هم گوشه کلا کی را بسیار به خود دیده است.
کبر: غرور
قیصر: لقب پادشاه روم
طرف: گوشه
کی: لقب پادشاهان کیانی
هشیار شو که مرغ چمن مست گشت هان
بیدار شو که خواب عدم در پی است هی
بدان و آگاه باش که بلبل مست و بی خویش شد. بیدار و هوشیار شو که خواب مرگ و نیستی به سرعت در پی خواهد آمد.
هان و هی: آگاه باش، بدان
بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا
خوش نازکانه می چمی ای شاخ نوبهار
کآشفتگی مبادت از آشوب باد دی
ای شاخه تازه رسته نوبهاری چه زیبا و دلپسند و با ناز می خرامی و راه می روی، امید است که هرگز از باد زمستانی آشفته و پریشان نشوی.
چمیدن: خرامیدن و با ناز راه رفتن
شاخ نوبهار: استعاره از معشوق
باد دی: استعاره از سختی های زندگی
بر مهر چرخ و شیوه او اعتماد نیست
ای وای بر کسی که شد ایمن ز مکر وی
بر مهر و محبت روزگار و شیوه او هیچ اعتمادی نیست. وای بر کسی که از مکر و حیله اش خود را در امان بداند و آسوده خاطر باشد.
فردا شراب کوثر و حور از برای ماست
و امروز نیز ساقی مه روی و جام می
همان گونه که امروز ساقی زیباروی و جام شراب از آن ماست، فردای قیامت نیز شراب حوض کوثر و حوران زیبای بهشتی برای ما خواهد بود.
شرح غزل ۴۲۹ حافظ (شرح غزل ساقی بیا که شد قدح لاله پر ز می)
باد صبا ز عهد صبی یاد می دهد
جان دارویی که غم ببرد درده ای صبی
باد صبا از دوران کودکی و جوانی یاد می کند پس ای کودک خردسال، جام شرابی به من بده تا بنوشم و مست گردم و غم دل را از یاد ببرم.
صِبی: کودکی و جوانی
جان دارو: داروی جان، نوش دارو
صُبّی: کودک خردسال
بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی
حشمت مبین و سلطنت گل که بسپرد
فراش باد هر ورقش را به زیر پی
به شکوه و جلال و سلطنت نگاه نکن که به زودی فراش باد صبا هر گلبرگ آن را به زیر پا لگدکوب و پایمال خواهد کرد.
حشمت: جلال و شکوه
سپردن: پایمال و لگدکوب کردن
فرّاش: آن که فرش و بساط را گسترد.
درده به یاد حاتم طی جام یک منی
تا نامه سیاه بخیلان کنیم طی
به یاد حاتم طایی جام بزرگ شراب را بده تا بنوشیم و مست گردیم و با آن نامه سیاه بخیلان گناهکار را در هم بپیچیم و به کناری بگذاریم و از آنها دیگر یاد نکنیم.
طی کردن: در هم پیچیدن
زان می که داد حسن و لطافت به ارغوان
بیرون فکند لطف مزاج از رخش به خوی
از آن شرابی که به ارغوان زیبایی و طراوت بخشید و لطافت طبعش به صورت عرق بر چهره گل ارغوان نمایان شد.
خوی: عرق
بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی
مسند به باغ بر که به خدمت چو بندگان
استاده است سرو و کمر بسته است نی
تخت و تکیه گاه خود را به باغ ببر زیرا که در آنجا سرو به خدمت ایستاده و نی کمر بندگی را بسته است.
مسند: تخت و تکیه گاه
کمر بستن: کنایه از آماده خدمت شدن
حافظ حدیث سحر فریب خوشت رسید
تا حد مصر و چین و به اطراف روم و ری
ای حافظ سخن و شعر افسونگر و دلنشین زیبایت تا مرز مصر و چین و اطراف روم و ری نیز رسید.
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
