همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی مجموعه پاسارگاد در شهر شیراز اختصاص دارد.
مجموعه پاسارگاد
مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه ای از سازه های باستانی برجای مانده از دوران هخامنشی است. این مجموعه ارزشمند در ۱۶ تیرماه ۱۳۸۳ به عنوان پنجمین اثر ایران در فهرست آثار جهانی (یونسکو) به ثبت رسید.
پاسارگاد در دشتی به ارتفاع ۱۹۰۰ متر از سطح دریا، در حصار کوهستان جای گرفته است. کاخ محل سکونت بی تردید نشان از تأثیر و نقش معماری یونانی دارد. گویا زمانی که کورش در سال ۵۴۵ پیش از میلاد سارد پایتخت لیدی، شهری در غرب ترکیه امروزی را به تصرف درآورد، به شدت تحت تأثیر بناهای مرمرین شاهان لیدی قرار گرفته است.
و احتمالا او همان زمان شماری از استادان اهل لیدی را در پاسارگاد به کار گماشته است. در کاخ تناسب جذاب سنگ های مرمر تیره و روشن، مخصوصاً در پایه ها، جلب نظر می کند. این سنگ ها از پیرامون شهر سیوند مرودشت آورده شده است. در ساخت عمده بناهای پاسارگاد مصالحی همچون سنگ، آجر، خشت خام و چوب به کار رفته و از چوب بیشتر برای پوشاندن سقف استفاده شده است. رنگ آجرهای به کار رفته در این مجموعه قرمز و به طول ۴۵ سانتی‌متر، عرض ۲۲ و قطر ۵٫۵ سانتی‌متر هستند. سنگ آهکی سفید رنگ، سنگ کبود سخت و سیاه مرمرین شکننده نیز از جمله مصالح تشکیل‌دهنده‌ی آن هستند.
قدمت منطقه پاسارگاد بر اساس پژوهش های باستان شناسی به دوره میانی پارینه سنگی می رسد، اما شاخص ترین دوره فرهنگی دشت پاسارگاد، دوره هخامنشی است.
بر اساس مدارک و شواهد موجود نام پاسارگاد برای نخستین بار در دوره هخامنشی مطرح می شود که از لحاظ مکانی به دشتی اطلاق می شود که کوروش بزرگ به عنوان مرکز فرماندهی خود برگزید و در آن اقدام به ساخت بناها و کاخ هایی نمود.
مجموعه تاریخی – فرهنگی پاسارگاد شامل آرامگاه کوروش بزرگ، کاخ های دروازه، بار عام، اختصاصی و بنای برج سنگی آتشکده دژ، تخت، باغ شاهی، پل و محوطه مقدس است.
در دوره اسلامی به علت عظمت سنگ های بکار رفته در مجموعه های این مکان، بناهایش را به سلیمان نبی نسبت داده اند و خود پاسارگاد هم به نام مشهد ام النبی یا مشهد مادر سلیمان معروف گشت.
آرامگاه کوروش بزرگ
این آرامگاه برجسته ترین ساختمان مجموعه پاسارگاد است. بنایی سنگی با ۱۱ متر ارتفاع همراه با سنگ‌های بزرگ در هفت طبقه. در طبقه هفتم آرامگاه که خزانه نامیده می‌شود، تابوت زرین کوروش قرار گرفته است. این بنای پلکانی یادآور سازه‌های زیگوراتی است و مانند عبادتگاهی ساده و کوچک در قلب پاسارگاد شیراز می‌درخشد. این بنا در راس سکویی شش پله‌ای قرار دارد و قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵ متر مربع است. پیشتر بنای آرامگاه کورش بزرگ مشهور به «مشهد مادر سلیمان» بود. این آرامگاه نزدیک ۵۳۰ تا ۵۴۰ سال پیش از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده است.
بنای آرامگاه میان باغ های سلطنتی قرار داشته و از سنگ های بزرگ که درازای پاره ای از آن ها به هفت متر می رسد، ساخته شده است. با اینکه این آرامگاه ۲۵ قرن قدمت دارد، هیچ‌گونه ملاتی بین سنگ‌ها به کار نرفته و در عوض سنگ‌ها با بست های فلزی معروف به بست دم چلچله ای، به هم پیوسته بوده که بعدها آن ها را کنده و برده اند و اکنون جایشان به صورت حفره هایی دیده می شود که بیشترشان را بازسازی کرده اند.
بنای آرامگاه دو بخش شناخته شده دارد: سکویی ۶ پله ای که قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵ متر مربع است. یک چهاردیواری کوچک به وسعت ۵.۷ متر مربع که سقف شیب بامی دارد و ضخامت دیوارهایش به ۵.۱ متر می رسد. پس از کشته شدن کوروش در جنگ با سکاها یا ایرانیان شمالی، جسد وی را مومیایی کرده و درون تختی از زر نهاده و اشیای ارزشمند پادشاهی و جنگی او را در کنار وی گذارده بودند. به گزارش باستان نگاران زمان اسکندر، وقتی اسکندر به پاسارگاد آمد و از آرمگاه کوروش که در میان باغی بزرگ قرار داشت، دیدن کرد، در درون مقبره تابوتی زرین، یک میز و تعدادی ظروف زرین و سلاح های گرانقیمت و لباس های شخص کوروش و کلیه جواهراتی را که زمانی به دست می کرد یا به خود می آویخت، مشاهده کرد. این آرامگاه در آن زمان توسط شماری مغ محافظت می شد، اما در زمان اسکندر مورد دستبرد قرار گرفت و کلیه اشیاء گرانقیمت آن به سرقت رفت.
باغ پادشاهی پاسارگاد
این باغ یکی از جذاب ترین بخش های پاسارگاد شیراز است. باغ پاسارگاد شیراز و نحوه شکل و شمایل آن به دستور کوروش بزرگ ایجاد شد. الگوی تمام باغ ها که در جلوی کاخ ها و معابد شکل می گرفت و در دوره اسلامی تکرار شد، از این باغ بود. از جمله بخش های مختلف این باغ می توان به کوشک های باغ پاسارگاد که به عنوان مکمل های آبنمای این باغ شناخته می شوند، آبراهه های باغ پاسارگاد و پل بسیار زیبای این باغ اشاره کرد.
پل باغ پاسارگاد دارای جذابیت های فوق العاده ای برای توریست هایی است که از پاسارگاد شیراز دیدن می کنند، این پل دارای طولی ۱۵۰ متری است که در بخش غربی کاخ دروازه واقع شده است. اصول ریاضی و هندسی در طراحی باغ های ایرانی از پاسارگاد صورت گرفته است. برای رساندن آب به سرتاسر باغ پاسارگاد ۹۰۰ متر کانال از سنگ آهک ساخته شد. کف های سنگی با تعدادی حوضچه در باغ دیده می شود که تکنولوژی برای جریان آبرسانی باغ بودند.
کاخ دروازه
کاخ دروازه یک تالار بزرگ چهارضلعی با هشت ردیف ستون است که دارای دو ورودی اصلی و دو ورودی فرعی است.
کاخ بار عام
بسیاری از مهمانان برای دیدن پادشاه عازم این کاخ می‌شدند. یک تالار وسیع به همراه هشت ستون دارد که تنها یکی از آن ستون‌ها پا بر جا است. روی سرستون سنگ سیاه گذاشته شده و روی سنگ‌ها نقش پای عقاب و انسان حک شده است. در کاخ که همراه با چهار ایوان و یک تالار وسیع با چندین ستون ساخته شده، از هر چهار ایوان راه‌هایی به تالار وجود دارد. در قسمتی از کاخ بار عام نوشته میخی بر روی سنگ حک شده که به سه زبان مشهور آن زمان به ترتیب هخامنشی، پارسی، عیلامی و بابلی متن (من کوروش شاه هخامنشی هستم) نوشته شده است. این کاخ محلی برای پذیرایی از مهمانان پادشاه بوده است.
کاخ اختصاصی
این کاخ متعلق به کوروش بزرگ و محل زندگی پادشاه بوده است. این کاخ که وسعت آن به ۳۱۹۲ متر مربع می‌رسد از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. یک تالار در بخش مرکزی کاخ قرار دارد و ایوان‌های شرقی و غربی در دو سمت آن هستند. همچنین با توجه به معماری قدیم دارای دو ورودی فرعی نیز است.
کاخ اختصاصی در شمال بوستان پاسارگاد قرار دارد که نشان‌دهنده بخش مسکونی کاخ هخامنشیان است. این مجموعه دارای ستون‌های بزرگ و پهنی است.
در کاخ اختصاصی نیز سنگ نوشته‌ای با همان جمله من کوروش هخامنشی‌ام به سه زبان باستانی وجود دارد. دو سکوی سفید سنگی نیز در این محوطه وجود دارد که یکی از سکوها دارای چند پله است و سکوی دیگر پله ندارد. در قدیم، این دو سکو محل انجام عبادت مانند روشن کردن آتش بوده است.
برج سنگی
فقط دیواره سنگی عمودی ۱۴ متری از این قسمت باقی مانده که داستان‌های متفاوتی در مورد آن وجود دارد، مانند محلی برای خوابیدن کمبوجیه پسر کوروش یا مقبره همسر کوروش و آتشکده.
کاروانسرای مظفری
نزدیک آرامگاه کوروش بنایی وجود دارد که زمانی کاروانسرا بوده و این کاروانسرا با سنگ‌های سفید از بقایای کاخ‌های پاسارگاد شیراز ساخته‌شده است. این کاروانسرا نمایی نامنظم دارد و در آن اتاق‌هایی کوچک و بزرگ در نظر گرفته شده است.
این بنا حیاطی به وسعت ۴۰/۱۶ در ۵۰/۱۸ متر دارد و ایوان‌های آن ۳۰/۳ متر پهنا دارند. گفته می‌شود که بنای کاروانسرای مظفری در دوره آل مظفر به دستور شاه شجاع مظفر بنا شده است.
محوطه مقدس
در شمال غربی مجموعه پاسارگاد دو سکوی سنگی سفید رنگ و تپه‌ای مستطیل شکل وجود دارد. این بخش از پاسارگاد شیراز را محوطه مقدس می‌نامند.
بر اساس مطالعات از سکوها به عنوان آتشدان در مراسمات مذهبی استفاده می‌‌کرده‌اند و با این ساختار احتمالا در ارتباط با آتشدان های سنگی و جهت اجرای مراسم قربانی یا تشریفات مذهبی ساخته شده است.
یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران نیز در نزدیکی آرامگاه کوروش قرارگرفته که با سنگ‌ها و ستون‌ها ساخته شده است. اما امروزه بقایای خیلی کمی از این ساختمان باقی مانده است. در سده هفتم قمری اتابکی از سلغریان پارس در نزدیک آرامگاه کورش بزرگ مسجدی ساخت که در آن از سنگ کاخ ها استفاده شده بود. به مناسبت جشن های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران در سال ۱۹۷۱ این سنگ ها دوباره به جاهای اصلی خود بازگردانده شدند.
مسیر دسترسی
پس از سفر به شهر شیراز و با ورود به جاده‌ی شیراز-اصفهان به سعادت شهر می رسید و پس از ۲۰ کیلومتر از طریق جاده‌ی فرعی به سمت روستای «مادر سلیمان» حرکت کنید. از اینجا پس از طی حدود ۴ کیلومتر به پاسارگاد خواهید رسید. این مسیر تقریبا ۱۳۰ کیلومتر است.
بهترین زمان سفر به پاسارگاد فصول غیر گرم سال مخصوصا اردیبهشت ماه است.
امیدواریم از مطالعه معرفی مجموعه پاسارگاد لذت برده باشید.
مجله اینترنتی تحلیلک
