همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی میدان امیر چخماق یزد اختصاص دارد.
میدان امیر چخماق در شهر یزد است که در زمان تیموریان ساخته شده و شامل بازار، مسجد، تکیه و دو آب انبار است. این میدان از همان ابتدا یکی از میدان های اصلی شهر بود که مردم برای مراسم های مختلف در آن جمع می شدند. میدان امیر چخماق و بناهای اطرافش از برجسته ترین مجموعه های تاریخی و گردشگری شهر یزد است.
معرفی میدان امیر چخماق یزد
در قرن هشتم حاکم شهر یزد، امیر جلال الدین چقماق تصمیم می گیرد که برای رونق بیشتر یزد مجموعه ای شامل مسجد، بازار و … را در این گوشه ای از شهر بسازد. در سال ۱۳۳۰ تکیه امیر چخماق، در سال ۱۳۴۲ مسجد امیر چخماق و در سال ۱۳۸۵ آب انبار آن در لیست آثار ملی ایران قرار گرفتند.
میدان امیر چخماق که نماد شهر یزد به حساب می آید در امتداد خیابان سلمان فارسی قرار دارد. در گوشه ای از این میدان نخل بزرگی را می بینید که از زمان صفویه در این محل قرار دارد و از آن در مراسم محرم استفاده می شود.
هر چند تاریخ درست ساخت نخل امیر چخماق در دست نیست اما «ایرج افشار» تاریخ وقف پوش سیاه پیشین این نخل که نگاره «شیر و خورشید» بر خود داشته را رجب ۱۲۲۹ ه.ق (تیر ۱۱۹۳ ه.ش) و برابر با ۲۰۰ سال پیش نوشته است. پس وقتی پارچه روی این نخل برای ۲۰۰ سال پیش بوده، ۴۵۰ سال سن برای خود آن هم ناپنداشتنی نیست. اگر این گونه بوده باشد، می‌توان گفت هنوز خبری از حسینیه و تکیه نبوده که این نخل اینجا بوده است.
در ضلع جنوبی این میدان مسجد امیر چخماق در سال ۸۴۱ هجری ساخته شد. زیبایی و بزرگی این مسجد تا حدی است که بعد از مسجد جامع یزد دومین مسجد مهم یزد است. گنبد مسجد خمیده و ترک دار است و با کاشی های سبز رنگ پوشیده شده است و در اطراف آن کتیبه ای به خط کوفی قراردارد.
در دوران پهلوی با ساخت خیابان شاه، بازار حاجی قنبر یزد که ستون فقرات شهر قدیمی یزد را تشکیل می دهد، به دو قسمت تقسیم و بعضی از قسمت هایش خراب شد. بیشترین کالاهایی که در این بازار به فروش می رسد پارچه، شیرینی های یزدی، طلا و فرش است.
آب انبار امیر چخماق که قدمتش به دوره صفویه بر می گردد، در کنار بازارچه حاجی قنبر قرار دارد و در سال ۱۳۸۵ ثبت ملی شده است. این میدان در کل سه آب انبار داشته که امروز فقط دوتای آن باقی مانده است.
تکیه امیر چخماق در شرق میدان امیر چخماق قرار دارد و ورودی آب انبار در یکی از غرفه‌های ضلع غربی تکیه است. تکیه در واقع جایی با غرفه های بسیار است که مردم در هنگام مراسم عزاداری در آن جمع می شوند. در قرن سیزدهم این تکیه با دو مناره بزرگ بر سر در بازار ساخته شد.
در زمان شاه عباس برخی از این آثار احیاء شده است، از جمله چهار سوقی بر روی کاروانسرا ساخته شده است. اوایل قرن سیزدهم هجری میدان جلوی مسجد و سر در بازار تبدیل به حسینیه شده است. البته آنچه مسلم است در آن زمان، این مکان نقش حسینیه را نداشته، چون ساخت چنین فضاهایی از زمان صفویه به بعد در ایران رواج پیدا کرده است.
این میدان تا پیش از دوره پهلوی مانند برخی دیگر از میدان‌ها گورستان نیز شده بوده و پاره ای از مردم برای فرخندگی حسینیه اش، مردگان خود را در آنجا خاک می‌کردند. از همان آغازین سال‌های این سده از این کار جلوگیری می‌شود و گور‌ها ویران و دوباره میدان می‌شوند.
عباس رییس زاده رییس اداره «آموزش و باستان شناسی» در سال ۱۳۴۲، در پاسخ به پافشاری پاره ای بر ویران کردن این بنا، چنین می‌نویسد:
“گروهی معتقدند که مناره‌های امیر چخماق جنبه تاریخی ندارد و آن را مناره‌های بی خاصیت می‌نامند و می‌گویند چون بیش از هشتاد سال (در آن زمان) از عمرش نمی‌گذرد، جنبه تاریخی ندارد. اما این اشخاص متوجه نیستند که باستان شناسی هم وجود این مناره‌ها را باستانی نمی‌داند.
باستان شناسی قسمت مرکزی صفه‌ها را به شهادت بقایای کاشی‌های موجود در بدنه‌های غرفه‌های بالای سر بازار که همزمان با مسجد امیر چخماق و مربوط به قرن نهم هجری است و در حدود یک قرن از مسجد جامع کبیر جدید‌تر است، را باستانی می‌داند.
وضع طاق بندی‌ها و سر در مناره‌ها طوری است که معرف نوعی مخصوص از معماری شهر تاریخی یزد به شمار می‌رود و به همین جهت در تاریخ ۱۳۳۰/۱۰/۱۱ از طرف «وزارت فرهنگ» ذیل شماره «۳۸۳» در «فهرست آثار تاریخی و ملی» به ثبت رسیده است و تصویر آن در کتاب‌های مختلفی که از طرف دانشمندان و باستان شناسان خارجی درباره ایران نوشته شده است، درج شده که آن را به عنوان معرف و مظهر یزد تشخیص داده اند.”
تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ هجری شمسی و با شماره ۳۸۳ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ با شماره مستقل ۲۴۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیر چخماق نیز با شماره ۲۴۱۶ به ثبت ملی رسیده است.
امیدواریم از مطالعه معرفی میدان امیر چخماق یزد لذت برده باشید.
مجله اینترنتی تحلیلک
