جناس مضارع وقتی شکل می‌گیرد که دو کلمه همسان در یک حرف با هم اختلاف داشته باشند و این حروف قریب المخرج باشند.

هر گاه دو کلمه هم هجا باشند ولی اختلاف در تکیه داشته باشند، جناس مرکب را شکل می‌دهند.

جناس لفظ وقتی شکل می‌گیرد که تلفظ دو کلمه یکسان باشد و املای متفاوت داشته باشند.

جناس تام وقتی شکل می‌گیرد که دو کلمه از لحاظ تلفظ یکسان باشند و معانی مختلفی داشته باشند.