همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک؛ در این مطلب با زندگینامه عمار یاسر از صحابه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بیشتر آشنا می شویم. با ما همراه باشید…

زندگینامه عمار یاسر

خاندان

عمار بن یاسر بن عامر، کنیه‌اش ابویقظان و حلیف (هم پیمان) بنی مخزوم بود. نسب عمار به خاندان عنس بن مالک از قبایل قحطانی و ساکن یمن می‌رسد. یاسر پدر عمار در جوانی به مکه رفت و در آنجا اقامت کرد و با ابوحذیفه که از بنی‌مخزوم بود، پیمان بست.

مادرش سمیه دختر خباط اولین شهید زن در اسلام است. عمار، برادرش عبدالله، پدرش یاسر و مادرش سمیه، به دست قریش شکنجه شدند تا از اسلام روی‌گردان شوند. سمیه و یاسر در اثر این شکنجه‌ها جان دادند.

عمار یاسر صحابه پیامبر

بر اساس روایتی، عمار پس از سی و چند نفر مسلمان شد و بنابر روایتی دیگر، یکی از هفت تن مسلمان نخست بود. مشرکان، عمار را مجبور کردند که به پیامبر صلی الله علیه و آله ناسزا بگوید؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله عذر او را پذیرفت و به او فرمود اگر دیگر بار نیز مجبورش کردند، چنین کند.

در پی این ماجرا بود که آیه مَن کفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُکرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمَانِ (ترجمه: هر کس پس از ایمان آوردن خود، به خدا کفر ورزد [عذابی سخت خواهد داشت] مگر آن کس که مجبور شده [ولی ] قلبش به ایمان اطمینان دارد.) نازل شد.

بنابر برخی از گزارش‌ها، عمار از جمله مهاجران به حبشه بود و در هجرت به مدینه همراه پیامبر بود و در ساخت مسجد قبا همکاری داشت. وی در همه جنگ‌های پیامبر نیز شرکت داشت.

روایاتی از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در فضایل عمار نقل شده است؛ از جمله اینکه بهشت مشتاق علی، عمار، سلمان و بلال است. همچنین از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: «عمار با حق است و حق با عمار، عمار گرد حق می‌چرخد هرجا که باشد، و قاتل عمار در آتش است»

بیشتر بخوانید: زندگینامه حبیب بن مظاهر از یاران امام حسین علیه السلام

زمان خلفا

عمار در کنار سلمان، مقداد و ابوذر غفاری از نخستین شیعیان دانسته شده‌اند که در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله بدین نام شناخته شده‌اند. عمار در دفاع از ولایت امام علی علیه السلام در آغاز از بیعت با ابوبکر سرباز زد. وی در زمان خلیفه اول در جنگ یمامه شرکت کرد و در این جنگ، گوشش بریده شد.

در دوران خلافت عمر فرماندار کوفه و فرمانده سپاه مسلمانان در این شهر شد. در دوران فرماندهی او جنگ نهاوند روی داد و بخشی از مناطق داخلی ایران فتح شد؛ اما بعد از چندی از این منصب عزل شد. برخی گزارش‌ها از نارضایتی مردم و درخواست آنان از عمر بن خطاب برای عزل عمار خبر داده‌اند.

در یکی از این گزارش‌ها اعتراض مردم به ضعف عمار و بی‌ اطلاعی وی از سیاست نسبت داده شده است.

در زمان خلیفه سوم مشاجراتی میان وی و عمار درگرفت. یکی از این موارد اعتراض عمار به تبعید ابوذر غفاری به ربذه بود که به مشاجره بین عمار و عثمان انجامید و عمار به دستور عثمان به سختی کتک خورد. عثمان قصد داشت عمار را نیز از مدینه تبعید کند؛ اما با اعتراض بنی‌مخزوم و امام علی علیه السلام از این کار منصرف شد.

بیشتر بخوانید: زندگینامه سلمان فارسی

برخی گزارش‌ها ماجرای برخورد، مشاجره و ضرب و شتم عمار را زمانی دانسته‌اند که او و سایر کوفیان به شراب‌خواری و بی‌قیدی ولید بن عقبه که از سوی عثمان حاکم کوفه بود، اعتراض کردند. گزارش دیگر ضرب و شتم عمار را زمانی ذکر کرده است که عمار به نحوه تقسیم بیت المال از سوی عثمان اعتراض و به این سخن خلیفه که نحوه مصرف بیت‌المال را از اختیارات خود می‌دانست، انتقاد کرد. عمار یاسر در ماجرای شورش بر عثمان با معترضان همراه بود. او در مصر به معترضان پیوست و در مدینه در محاصره عثمان شرکت داشت.

زندگینامه عمار یاسر

 خلافت امیرالمومنین علیه السلام

عمار یاسر از طرفداران خلافت امام علی علیه السلام بود. پس از کشته شدن خلیفه دوم و ماجرای تشکیل شورای تعیین خلیفه، در گفتگویی با عبدالرحمن بن عوف به او توصیه کرد علی علیه السلام را انتخاب کند تا مردم دچار تفرقه نشوند. بعد از کشته شدن عثمان، عمار از جمله افرادی بود که مردم را به بیعت با امام علی علیه السلام دعوت می‌کردند.

وی در حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام در جنگ‌های جمل و صفین شرکت داشت. در جمل فرمانده سمت چپ لشکر امام بود و در روز سوم جنگ صفین نیز فرمانده لشکر امام بود.

شهادت عمار یاسر

عمار در جنگ صفین در صفر یا ربیع الثانی سال ۳۷ق به شهادت رسید. امام علی علیه السلام بر او نماز گزارد. عمار یاسر هنگام شهادت، بیش از نود سال داشت. برخی ۹۳، برخی ۹۱ و برخی ۹۲ سال گفته‌اند.

شهادت عمار یاسر در جنگ صفین به دست سپاهیان معاویه، همواره از عوامل سرزنش معاویه و از دلایل حقانیت علی علیه السلام در این نبرد دانسته شده است. دلیل این مسئله، حدیثی از پیامبر صلی الله علیه و آله بود که قاتل عمار را، گروهی باغی (یعنی گروه خارج از اطاعت امام عادل) معرفی می‌کرد.

ابن عبدالبر این حدیث را متواتر و از صحیح‌ ترین احادیث دانسته است. گفته‌اند که خزیمه بن ثابت، در جنگ جمل و صفین حاضر شد ولی شمشیر از غلاف بیرون نیاورد؛ ولی در جنگ صفین هنگامی که دید عمار یاسر به دست لشکر معاویه کشته شده گفت: اکنون گروه گمراه برای من مشخص شد و شروع به جنگ در رکاب امام علی علیه اسلام کرد تا اینکه به شهادت رسید.

منابع:

ابن هشام الحمیری، السیره النبویه، ج۱، تحقیق: محمد محیی الدین عبدالحمید، مصر، مکتبه محمد علی صبیح وأولاده، ۱۳۸۳ق-۱۹۶۳م.

شهابی، محمود، ادوار فقه، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۶ش.

امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب، ج۹، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۹۷-۱۹۷۷م.

مجله اینترنتی تحلیلک