کاخ سعدآباد

کاخ موزه سعدآباد تهران در کوهپایه‌های توچال و دره دربند این شهر با مساحتی حدود ۱۱۰ هکتار قرار گرفته است. سعدآباد از ۱۸ کاخ کوچک و بزرگ از دوره‌های قاجاریه و پهلوی تشکیل شده است.

کاخ سعدآباد که از شمال با کوه های البرز، از مشرق با گلابدره، از مغرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد، در زمان قاجار محل استقرار و سکونت تابستانی شاهان این سلسله بوده است. کاخ سعدآباد با داشتن ۱۸ کاخ متعلق به دوره‌های قاجار و پهلوی و با داشتن ۸ ورودی و همچنین جنگل طبیعی، چشمه‌سارها، قنات‌ها، باغستان‌ها، گلخانه‌ها و خیابان ها یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مجموعه موزه‌های ایران و تهران است.

منطقه سعدآباد در دوره قاجار محل استقرار و سکونت تابستانی و ییلاق شاهان این سلسه بوده اما پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، این عمارت توسط رضاخان، از ابوالفتح سردار اعظم به مبلغ ۴۰۰ هزار تومان خریداری شد.

در آن روزگار منطقه سعد آباد، منطقه ییلاقی اطراف شهر بوده و مانند امروز در شهر تهران ادغام نشده بود. نخستین بنایی که در آن دوره در این منطقه ساخته شد، کاخ سبز یا اقامتگاه رضا شاه بود.

محمدرضا پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ در این مکان سکنی گزید و در دوران اوایل سلطنت او ساخت آن به پایان رسیده‌ است. جدیدترین کاخ این مجموعه نیز کاخ لیلا پهلوی بوده که متعلق به کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بوده‌ است.

مجموعه کاخ سعدآباد چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کرده است. از کاخ ملکه مادر نیز که متعلق به ارگان ریاست جمهوری است برای پذیرایی از مهمانان خارجی استفاده می‌شود.

۲۰ بنا و کاخ کوچک و بزرگ از دوره های قاجاریه و پهلوی در مجموعه کاخ‌ موزه سعدآباد وجود دارند که عبارتند از:

• کاخ احمدشاهی
• کاخ شهوند (کاخ موزه سبز )
• کاخ سفید (کاخ موزه ملت)
• کاخ اختصاصی (موزه تاریخ طبیعی سابق در حال حاضر در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری)
• کاخ اسود (سیاه)
• کاخ اشرف (موزه ظروف سلطنتی )
• کاخ غلامرضا ( موزه سلاح های دربار )
• کاخ ملکه مادر (ســــاختمان جمهوری)
• کاخ احمدرضا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
• ساختمان عبدالرضا ( در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
• کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا
• کاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامی)
• موزه هنرهای زیبا
• کاخ فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه ( موزه میرعماد)
• کاخ شمس (موزه هنر و مردم)
• کاخ فریده دیبا (موزه نگارستان)
• کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی (موزه استاد بهزاد)
• کاخ جدید ولیعهد رضا پهلوی (موزه دفینه سابق و در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
• ساختمان گارد جاویدان (موزه اسناد و آلبوم های سلطنتی)
• کاخ لیلا پهلوی (مرکز هدفمندی برنامه ریزی کودکان و نوجوانان)
• محل اسکان رضا شاه به همراه همسر چهارمش ملکه عصمت (موزه استاد فرشچیان)
• کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی ها متعلق به دوره قاجار (موزه برادران امیدوار)
• آشپزخانه مخصوص کاخ سفید (موزه آشپزخانه سلطنتی)
• ساختمان تیمسار کسرایی (موزه آب)

کاخ سبز 

کاخ شهوند، که اکنون «کاخ موزه سبز» نامیده می شود، بی گمان یکی از زیباترین کاخ های موجود در کشور است. بنای اولیه این کاخ نیم طبقه‌ای متعلق به «علیخان والی» از زمین داران سرشناس قاجار بوده است که توسط رضاخان در سال ۱۳۰۱ به مبلغ هفت‌ هزارتومان خریداری شد. سپس «میرزا جعفر خان معمارباشی» بی‌آنکه ساختمان قبلی را از بین ببرد کاخ تابستانی رضاخان را پس از هفت سال تلاش بر روی آن ساخت.

علت سبز نامیدن کاخ استفاده از سنگ‌های سبز منحصر به فرد معادن خمسه زنجان در نمای خارجی آن است و در مصالح آن نیز از سرب استفاده شده است که از خرد شدن سنگ ها به علت تغییرات آب و هوایی جلوگیری می کند.

زیربنای کاخ ۱۲۰۳ مترمربع است که از دو بخش تشکیل شده، بخش اول شامل: پله ورودی، اتاق انتظار، اتاق کار، تالار آیینه، اتاق غذاخوری خصوصی و اتاق خواب است.

بخش دوم، زیرزمین که در سالهای ۱۳۵۲-۱۳۵۰ به دستور محمدرضا پهلوی برای پذیرایی از مهمانان خارجی به بخش اول افزوده شد که شامل اتاق پذیرایی دو اتاق خواب و اتاق غذاخوری است.

در این کاخ انواع هنرهای ایرانی شامل آیینه کاری، گچبری، حجاری، تذهیب، خاتم کاری و … بکار رفته است.

کاخ‌ موزه ملت 

کاخ موزه ملت با حدود ۷۰۰۰ مترمربع بنا و دارا بودن بیش از ۶۱ بخش مختلف (به جز پلکان، راهروهای ارتباطی، اتاقک های آسانسور، بخش های تاسیساتی و …) بزرگترین کاخ مجموعه سعدآباد به شمار می آید. درطی دوران گذشته براساس شرایط تاریخی _ سیاسی بوجود آمده، این بنا با نام های دیگری نظیر قصر شاه، کاخ اختصاصی، کاخ سفید اختصاصی، کاخ سفید (به علت بهره گیری از رنگ سفید در نمای بیرونی) و … معرفی می شد.

بعد از ترور ناموفق محمدرضا پهلوی در تاریخ ۱۳۲۷/۱۰/۱۵ ه.ش بنا به تصمیم اتخاذ شده، از این کاخ به عنوان محل اقامت دائم محمدرضا پهلوی استفاده شد. معمولاً در این کاخ انجام ملاقات های رسمی _ اداری با سیاستمداران و افسران ارتش و … برنامه ریزی نمی شد، مگر درمواقع فوق العاده با تعیین وقت قبلی آن هم فقط با رجال سیاسی بسیار مهم، دوستان و اعضای خانواده و …

عکس کاخ موزه سعدآباد

ساختمان این کاخ در چهار طبقه شامل زیرزمین (هم تراز با فضای سبز)، طبقه اول، طبقه دوم و بخش زیرشیروانی طراحی و ساخته شده است. فضاهای موجود در این طبقات به شرح ذیل است:

• –   ورودی اصلی و جانبی به ساختمان کاخ (۲عدد)
• –   سرسرای اصلی (۲ عدد)
• –   تالارهای اصلی پذیرائی و تشریفات (۷ عدد)
• –   دفاتر کاری ویژه محمدرضا پهلوی و فرح دیبا (۲ عدد)
• –   اتاق خواب و اتاق استراحت نیمروزی اختصاصی محمدرضا پهلوی و فرح دیبا (۲ عدد)
• –  رختکن های اختصاصی البسه محمدرضا پهلوی و فرح دیبا (۲ عدد)
• –  سرویس های بهداشتی اختصاصی پهلوی دوم و فرح دیبا به همراه سرویس بهداشتی ویژه سایرین به استثناء خدمه (۴ عدد)
• –  سالن مخصوص بازی (سالن اسنوکر) و سرگرمی (سالن سینما) (۲ عدد)
• –  دفاتر کاری جانبی کاخ (۳ عدد)
• –  گالری هنری اختصاصی فرح دیبا (۱ عدد)
• –  آشپزخانه اختصاصی کاخ (۱ عدد)
• –  مخزن اصلی ظروف سلطنتی (۱ عدد)
• –  رختشویخانه اختصاصی کاخ (۱ عدد)
• –  مخزن اصلی پوشاک کاخ (۲عدد)
• –  به علاوه سایر بخش ها نظیر واحدهای تاسیساتی کاخ، اتاق خدمه، سرویس های بهداشتی ویژه خدمه و …

نگاره‌ای از تندیس برنزی رضاشاه با چکمه‌های سربازی. این تندیس که در ابتدا تندیسی تمام قد از رضاشاه و در لباس سربازی بود، در جریان انقلاب ۱۳۵۷ ایران در اهواز تخریب و توسط انقلابیون تکه‌تکه شد. از آن‌جا که این تندیس تنها بازمانده از تمام مجسمه‌های شاهان پهلوی بود، باقی‌مانده‌اش حفظ و به مجموعه کاخ‌ موزه سعدآباد منتقل شد.

موزه آب 

این موزه در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد قرار دارد. ساختمان موزه متعلق به دوران قاجار و پهلوی دوم و شامل دو بخش اصلی و فرعی است. بخش فرعی این ساختمان، دفتر مخصوص محمدرضا پهلوی بود که در زمان پهلوی دوم ساخته شد و برای پذیرایی از مقامات درباری و مراجعین شاه استفاده می‌شد. پس از تخلیه، این دو ساختمان به تیمسار کسرایی (مسئول حفاظت ارتش) واگذار شد.

در این موزه، اسناد و مدارک مربوط به آب (مانند دفترچه میرآب، وقف نامه‌ها)، ابزار و ادوات مربوط به آب (مانند فنجان آبی، ساعت آبی، لوازم حفر چاه و قنات) و تندیس‌های گوناگونی از دانشمندان آب‌شناس و تندیس میرآب نگهداری می‌شوند. اداره موزه آب سعدآباد به گنجینه ملی آب ایران (وابسته به وزارت نیرو) واگذار شده‌ است.

موزه استاد بهزاد کاخ سعد آباد

موزه مینیاتور استاد حسین بهزاد، در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد قرار دارد. این بنا در اواخر دوره قاجار ساخته شده است و در دوره پهلوی اول با نام «کاخ کرباسی» دفتر کار و استراحتگاه رضا شاه در سعدآباد بود و در دوره گذشته به عنوان اقامتگاه تابستانی رضا پهلوی از دوره کودکی تا نوجوانی با نام «کاخ ولیعهد» مورد استفاده قرار می گرفت.

موزه برادران امیدوار (کالسکه‌خانه قجری)

این موزه در بخش شمال غربی مجموعه سعدآباد واقع شده و ساختمان آن متعلق به دوران قاجار است. این موزه شامل ۴ اتاق با نمای آجری قرمز رنگ و گچ بری‌های زیبا است که کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی‌ها بوده‌ است.

موزه خط و کتابت میرعماد (کاخ فرحناز و علی‌رضا)

 موزه خط و کتابت میرعماد در یکی از بناهای قدیمی مجموعه فرهنگی و تاریخی سعد آباد قرار دارد. بنای موزه احتمالا متعلق به اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ ه.ق است. به دلیل شباهت این بنا با بناهای متعلق به اواخر دوره قاجار شیوه معماری آن شبیه به معماری دوره انتقال است که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی شکل گرفت. ساختمان موزه میرعماد در گذشته محل زندگی دو تن از فرزندان محمدرضا پهلوی (فرحناز و علیرضا) بود.

موزه ظروف سلطنتی (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی)

موزه ظروف سلطنتی در شرق مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد قرار دارد. این بنا به دستور رضاشاه برای اشرف (خواهر دوقلوی شاه) بین سال های ۱۸ – ۱۳۱۵ ساخته شد. به دستور اشرف پهلوی از سال ۱۳۵۰ فضای داخلی و خارجی این بنا مورد بازسازی قرار گرفت و در محدوه ای به مساحت ۲۶۰۰ مترمربع با زیر بنای ۱۸۰۰ مترمربع  در دو طبقه توسعه و تغییر یافت و طراحی داخلی آن با حضور طراحان و متخصصین خارجی به سبک فرانسوی طراحی و نمای خارجی آن که از سنگ تیشه ای بود به سنگ مرمرسفید تبدیل شد.

این بنا پس از انقلاب اسلامی در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۷۴ به عنوان موزه ظروف تغییر کاربری داد و در اسفند همان سال آثار موزه جمع شد و ساختمان آن به نهاد ریاست جمهوری تحویل داده شد تا سال ۱۳۸۴ که این بنا مجدداً در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت.

موزه پوشاک سلطنتی (کاخ شمس پهلوی)

ساختمان فعلی موزه پوشاک سلطنتی، در واقع کاخ تابستانی شمس پهلوی، خواهر تنی محمّدرضا پهلوی بود که در زمان سلطنت رضا شاه در سال ۱۳۱۴ ه.ش ساخت آن آغاز شد و در سال ۱۳۱۸ به پایان رسید. این کاخ با مساحتی در حدود ۲۶۰۰ مترمربع شامل دو طبقه و یک زیر زمین است که در شمال مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد در مجاورت در شمالی دربند با یک معماری تلفیقی ایرانی و اروپایی ساخته شده است.

این ساختمان جهت برپایی موزه مردم شناسی در نظر گرفته شد و در اسفند ماه ۱۳۷۳ افتتاح شد. در بهمن ماه سال ۱۳۸۸ موزه تغییر کاربری داده و با عنوان تاریخ معاصر و سپس موزه پوشاک سلطنتی فعالیت جدید خود را آغاز کرد.

این مجموعه شامل عکس و پوشاک برخی از اعضای خانواده پهلوی به خصوص فرح دیبا، محّمدرضا پهلوی، اشرف و شهناز پهلوی  است. همچنین برخی از اشیاء تزیینی مربوط به دوره پهلوی دوّم در گوشه و کنار موزه به نمایش گذاشته شده است.

موزه فرشچیان (کاخ ملکه عصمت دولتشاهی، همسر رضا شاه پهلوی)

ساختمان موزه استاد محمود فرشچیان در مجموعه ۱۱۰ هکتاری سعدآباد یک بنای قاجاری است، با وسعتی در حدود ۶۰۰ متر مربع که برای مدتی محل اسکان رضا شاه به همراه همسر چهارمش ملکه عصمت بوده است.

این موزه در حال حاضر بیش از ۵۰ اثر از استاد را در خود جای داده که نوازشگر چشم هر بیننده ای است. این موزه در سال ۱۳۸۰ افتتاح شده است.

موزه نظامی (کاخ شهرام)

بنای این ساختمان متعلق به دوران رضاخان است که درسال ۱۳۱۷ هجری با زیربنایی در حدود ۳۰۰۰ متر مربع و در دو طبقه و نیم برای تاج الملوک همسر دوم رضاشاه و مادر محمدرضا شاه ساخته شد. این کاخ در سال های ۵۲-۱۳۵۱ توسط واحد مهندسی کاخ های سعدآباد بازسازی شد و سپس به شهرام پسربزرگ اشرف هدیه شد.

بخش های مختلف موزه

• سالن پوشاک ادوار مختلف ارتش ایران
• سالن سلاح های سرد
• سالن مدال و نشان های ارتش و سلاح های گرم اهدائی به سران ارتش
• سالن سلاح های سبک و سنگین
• سالن سلاح های خارجی با قدمت طولانی

ساختمان این موزه در نزدیکی در ورودی زعفرانیه و در حد فاصل کاخ وزارت دربار (موزه هنرهای زیبا) و کاخ سفید (موزه ملت) واقع شده است که پیش از این محل استقرار و استفاده‌ گارد جاویدان شاهنشاهی بوده است.

موزه‌ آشپزخانه‌ سلطنتی کاخ سعدآباد

این مکان در زمان پهلوی دوم به «آشپزخانه مخصوص» معروف بود. مساحت آن  ۸۰۰ متر مربع و در قسمت مرکزی باغ سعدآباد و جنب رودخانه دربند قرار دارد. تاریخ بازسازی و ساخت بنای فعلی در زمان پهلوی دوم است اما در بررسی بنا در قسمت زیرزمین به سردابه و طاق های ضربی بر می خوریم که از نظر معماری قدمت ساخت بنا را به دوره پهلوی اول می رساند. این بنا در دو طبقه و شامل همکف و زیرزمین است.

آشپزخانه مخصوص در خدمت کاخ سفید (ملت) بوده است به همین دلیل به دیگر آشپزخانه های موجود در سعدآباد نام «عمومی» اطلاق می شد.

موزه‌ اتومبیل‌های سلطنتی کاخ سعدآباد

موزه اتومبیل های سلطنتی بی شک یکی از جذاب ترین موزه های مجموعه سعدآباد به شمار می رود که در آن تعدادی از تولیدات شرکت های خودرو سازی معروف جهان نگهداری می شود.

اتومبیل هایی که در حال حاضر در موزه به نمایش در آمده اند شامل سه دستگاه رولز رویس، یک دستگاه خودروی اسپید باگی، پنج دستگاه بنز، شش دستگاه موتور سیکلت، یک دستگاه اسنو مبیل و یک دستگاه کالسکه است.

موزه اتومبیل های سلطنتی سعدآباد تنها موزه در ایران است که تمامی اتومبیل های موجود در آن سلطنتی و مربوط به دوران پهلوی است.

این موزه شامل دو بخش است، بخش اول گالری رولزرویس و بخش دوم گالری بنز و بین این دو گالری سالن اختصاصی مرسدس بنز اس ال ۳۰۰ که یکی از زیباترین و کمیاب ترین خودروهای کلاسیک جهان به شمار می رود، قرار دارد. این خودروی منحصر بفرد متعلق به فرح دیبا بوده است. از دیگر خودروهای فاخر این مجموعه می توان به مرسدس بنز ۶۰۰ با بدنه و شیشه های ضد گلوله اشاره کرد. این خودروی بی نظیر که مورد استفاده شخص محمدرضا پهلوی بوده است دارای سیستم تنظیم ارتفاع هیدرولیک، شیشه و صندلی های برقی، سانروف، کولر، ۸ سیلندر و گیربکس اتوماتیک و وزن حدود ۶ تن است.

علاوه بر کاخ‌های یادشده و چندین ساختمان قدیمی دیگر، تاسیسات و امکانات دیگری همچون سالن‌های مرغداری و گاوداری، گلخانه‌ها، استخرها، چشمه سارها، زمین های تنیس و سالن بولینگ، سینما و آمفی تئاتر روباز در این مجموعه وجود دارد.

درهای ورودی کاخ سعد آباد

• در نظامیه که رضاشاه بیشتر از آن برای ورود به سعدآباد استفاده می‌کرد
• در زعفرانیه
• در خیابان دربند که محمدرضا شاه بیشتر از این در وارد کاخ می‌شد
• در میدان دربند
• دو در جعفرآباد
• در رودخانه
• در کاخ سفید

آدرس کاخ موزه سعد آباد 

آدرس کاخ موزه سعد آباد: خیابان ولیعصر – خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه) – انتهای خیابان شهید کمال طاهری

نیمه اول سال همه روزه (شنبه تا جمعه) از ساعت ۹ تا ۱۸:۴۵، فروش بلیت تا ساعت ۱۷:۳۰

نیمه دوم سال همه روزه (شنبه تا جمعه) از ساعت ۹ تا  ۱۷، فروش بلیت تا ساعت ۱۶

همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیک، در این بخش با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما بودیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سربزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی کاخ سعدآباد تهران اختصاص داشت.

امیدواریم از مطالعه معرفی کاخ موزه سعدآباد لذت برده باشید.

مجله اینترنتی تحلیلک