همراهان عزیز مجله اینترنتی تحلیلک، در این بخش قصد داریم با معرفی اماکن گردشگری ایران در خدمت شما باشیم. امیدواریم که شما عزیزان بتوانید به این اماکن زیبا سر بزنید و خوشحال می شویم که تجربه های خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. این مطلب به معرفی ارگ تبریز (ارگ علیشاه تبریز) اختصاص دارد.
ارگ علیشاه تبریز (ارگ تبریز) یکی از بلندترین دیوارهای تاریخی کشور و نماد شهر تبریز است. این ارگ در مرکز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد و امروزه مصلای بزرگ تبریز در این مکان احداث شده‌است. ارگ تبریز (ارگ علیشاه تبریز) و محوطهٔ باستانی آن در ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معرفی ارگ علیشاه تبریز (ارگ تبریز) نماد قدرت و پایداری آذربایجان
ارگ تبریز (ارگ علیشاه تبریز) در قرن هشتم هجری توسط تاج الدین علیشاه وزیر الجایتو بنا شده و یکی از زیباترین ارگ های ایران به شمار می‌رود. قسمت جنوبی این ارگ دارای طاقی بزرگ بوده که فرو ریخته است. عرض این بنا سی متر و ارتفاع آن ۲۶ متر است. عرض دیوارها ۱۰ متر و داخل آنها مرکب از دو دیوار عریض است که توسط طاق هایی به هم اتصال یافته است.
در دوران قاجاریه این بنا تبدیل به انبار غلات و مخزن مهمات گردیده و حصاری دور آن کشیده شده و نام ارگ یافت.
امروزه تنها بخشی از دیوارهای عظیم و محراب بسیار بلند شبستان جنوبی ارگ علیشاه تبریز (ارگ تبریز) برجای مانده است. دیوارهای موجود در حقیقت تشکیل دهنده ایوان طاقپوش و حمال طاقی استوانه‌ای عظیمی بوده اند که فضای به وجود آمده به عنوان شبستان و عنصر اصلی مسجد علیشاه به شمار می رفته است. بقایای موجود بنا، حکایت از یک ایوان به عرض ۳۰٬۱۵ متر و جرز و دیواهای کناری به ضخامت ۱۰٬۴۰ متر و پی‌هایی عمیق و حجیم متناسب سازه‌های فوقانی و ارتفاع احتمالی بنا تا خط آغاز طاق استوانه‌ای ۲۵ متر (البته با دقت در تناسب سازه‌های اثر ۳۶ متر صحیح به نظر می رسد) بوده است.
حمدالله موستوفی در کتاب نزهت القلوب که در ۷۴۰ هجری نگاشته‌است چنین می گوید:
“وزیر خواجه تاج الدین علیشاه جیلانی در تبریز و در خارج محله نارمیان، مسجد جامع بزرگی ساخته که صحن اش دویست گز در دویست گز و در صفحه‌ای بزرگ، از ایوان کسری به مداین بزرگتر، اما چون در عمارت اش تعجیل کردند، فرو آمد و در آن مسجد انواع تکلفات به تقدیم رسانیده اند و سنگ مرمر بی مقیسا در او به کار برده و شرح آن را زمان بسیار یابد.”
جنگ‌های ایران و روسیه در بین سال‌های ۱۸۱۴ تا ۱۸۲۴ و همین طور شروع جنگ‌های ایران و انگلستان در سال ۱۸۵۷ باعث شد تا مجموعه ارگ علیشاه تبریز تبدیل به یک ارگ کاملا نظامی شود و به دستور عباس میرزا که ولیعهد دوره قاجار در آن دوره بود، دو نهاد نظامی یعنی سربازخانه ستاد فرماندهی جنگ ارتش ایران و کارخانه توپ ریزی و ریخته گری در این ارگ ساخته شدند.
در دوران مشروطه نیز مشروطه خواهان از این ارگ به عنوان سنگر استفاده می‌کردند و همین ارگ باعث تقویت نیرو‌های ستارخان و باقرخان شد.
پس از دوره مشروطه، مردم تبریز برای مقابله با ارتش روسیه نیز از این ارگ استفاده کردند و آنها توپی را بالای این ارگ بلند قرارداده بودند و از آن برای دفاع در برابر ارتش روسیه استفاده می‌کردند.
در سال ۱۲۹۸ هجری شمسی با سقوط شهر تبریز و پس از آن که نیرو‌های روس این شهر را به اشغال خود درآوردند، دیوار این ارگ را به توپ بسته و حجم بسیار زیادی از آن را نابود کردند.
شاردن در سیاحت نامه خود می نویسد:
“تعداد مساجد تبریز دویست و پنجاه است. … مسجد علیشاه تقریبا بالتمام مخروبه و منهدم شده است. قسمتهای سفلی که به گزاردن نماز افراد مردم اختصاص دارد و مناره آن را که بسیار رفیع و بلند است، مرمت کرده‌اند. هنگام ورود از ایروان نخستین اثری که از تبریز مشاهده می شود، همین مناره است. چهارصد سال می شود که این مسجد را خواجه علیشاه بنا کرده است. مشارالیه صد اعظم غازان خان شاهنشاه ایران که مقر سلطنتش تبریز و در همانجا به خاک سپرده شده بود است. هنوز هم مقبره وی (غازان خان) در یک منار (برج) مخروبه عظیمی که به نام او، منار «غازان خان» (شنب غازان) نامیده می شود مشهود است.”
ارگ علیشاه کجاست؟
آدرس ارگ علیشاه تبریز (ارگ تبریز): این ارگ در مرکز شهر تبریز، در ضلع جنوبی تقاطع خیابان امام خمینی و فردوسی قرار دارد.
همچنین می توانید با کلیک بر روی عکس زیر معرفی مجموعه پاسارگاد شیراز / مقبره کوروش کبیر را مطالعه کنید.
مجله اینترنتی تحلیلک
