«انواع رفتار درمانی اوتیسم»

یکی از ویژگی‌ های اصلی کودکان مبتلا به اوتیسم رفتارهای محدود ارتباطی و تکراری است.

رفتار درمانی اوتیسم سعی می‌کند تا با استفاده از اصول شرطی سازی، رفتاری را آموزش داده یا جایگزین رفتار غلط کند. رفتار درمانی سعی دارد که با شرطی سازی کلاسیک و عامل، گستره رفتارهای کودک را افزایش داده و سطح مهارت‌های او را بالا ببرد. در رفتار درمانی اوتیسم نحوه برخورد و رفتار با کودک اوتیسم نیز باید به والدین آموزش داده شود.

البته بسیار مهم است که والدین، کاملا با اوتیسم و نشانه‌ های آن در سنین مختلف آشنا باشند و دائما فرزندشان را توسط روانشناسان بررسی کنند تا بهترین و سریع ترین روش‌ های درمانی برای فرزندشان فراهم گردد.

طبیعتا هرچه تشخیص و درمان زودتر اتفاق بیفتد نتیجه بهتری خواهد داشت. عدم پذیرش والدین در مورد این مسئله که فرزندشان شبیه فرزندان عادی نیست، بزرگترین مشکل در درمان و بهبود کودکان اوتیسم محسوب می‌شود. شناسایی نشانه های اولیه اوتیسم توسط خود والدین نیز امکان پذیر است اما پس از شک اولیه حتما باید به روانشناس مراجعه نمایید تا تشخیص قطعی داده شود.

با ما باشید؛ انواع رفتار درمانی اوتیسم

رفتار درمانی اوتیسم

رفتار درمانی کودکان اوتیسم یکی از درمان‌ های کاربردی است که مهارت‌های لازم را به کودکان مبتلا به این اختلال یاد می‌دهد.

رفتار درمانی این امکان را می دهد تا خانواده ها بتوانند با کمک روش‌ های مختلف آن، توانایی‌ ها و مهارت‌ های کلامی و ارتباط اجتماعی کودکان اوتیستیک خود را تقویت کنند.

همچنین کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم نیازمند آموزش های ویژه، گفتار درمانی، کار درمانی و آموزش انفرادی اند. تمامی پژوهش ها نشان داده است که این روش ها می توانند در بهبود علائم اختلال طیف اوتیسم موثر باشند.

بیشتر بخوانید: درمان اوتیسم / آیا به راستی اوتیسم درمان دارد؟

به طور ساده و خلاصه رفتار درمانی سعی می‌کند تا با استفاده از اصول شرطی سازی، رفتاری را آموزش داده یا جایگزین رفتار غلط کند. یکی از ویژگی‌ های کودکان اوتیسم، رفتارهای محدود ارتباطی و رفتارهای تکراری است. رفتار درمانی سعی دارد که با شرطی سازی کلاسیک و عامل، گستره رفتارهای کودک را افزایش داده و سطح مهارت‌های او را بالا ببرد.

انواع رفتار درمانی اوتیسم

رفتار درمانی اوتیسم/تحلیل رفتار کاربردی (ABA)

یکی از شناخته شده ترین گزینه های رفتار درمانی، رویکرد درمانی ABA است. روش ABA برای درمان اوتیسم یک روش قدیمی و به اصطلاح کلاسیک است.

تفکر غالب در این روش این است که رفتارهایی که مورد تشویق قرار بگیرند، احتمال تکرار و افزایش خواهند داشت و رفتارهایی که نادیده گرفته شوند، احتمال حذف شدن دارند. به این صورت می‌توان علائم اوتیسم را تا حدودی کاهش داد.

البته اجرای این رویکرد نیازمند یک رفتار تحلیلگر ماهر است که با شناخت کامل از کودک دارای اوتیسم اهداف درمانی را برای او تنظیم نماید.

رفتار درمانی اوتیسم/ رویکرد تیچ (TEACCH)

این رویکرد از شناخته شده ترین رویکردها برای درمان اوتیسم است که می توان از آن برای بهبود زندگی کودک دارای اوتیسم بهره گرفت. این روش می تواند آن چیزی که تحت عنوان خودانگیختگی و استقلال است را برای کودک دارای اوتیسم در آینده مهیا نماید.

در این روش کودک یاد می‌ گیرد که محیط اطراف و رفتارهای اطرافیان خود را بهتر درک کند. مثلا به کودک آموزش داده می‌شود تا در هنگام درد چگونه به جای فریاد زدن احساس خود را به اطرافیان بگوید.

بیشتر بخوانید: اختلال طیف اوتیسم یا Autism Spectrum Disorder

در این چهارچوب چیدمان فیزیکی هدایت کننده فعالیت است و حمایت های بصری در این رویکرد به جای آموزش های کلامی، اطلاعات ارائه شده به کودک را شفاف تر کرده و باعث افزایش ادراک کودک می گردد. محیط فیزیکی مشخص، کنترل محرک ها و فرایند انجام کار از اصول کار در روش تیچ است.

رفتار درمانی اوتیسم/ روش ارتباط با تبادل تصویر

از این روش درمانی برای کودکان اوتیسمی که توانایی صحبت ندارند، استفاده می‌شود. به این کودکان یاد می‌دهند که چگونه نیازهای خود را از طریق تصاویر برآورده کنند. این روش در درمان سایر کودکان استثنایی نیز تاثیرگذار است.

بیشتر بخوانید: آشنایی با ۷ علت اوتیسم

رفتار درمانی اوتیسم/ روش فلورتایم (floortime)

روش فلور تایم بسیار شبیه به بازی درمانی است. در این روش از طریق بازی ‌های مرحله‌ ای، ارتباط کودک با یک فرد دیگر بیشتر می‌ شود.

فلورتایم به کودکان دارای اوتیسم کمک می کند تا ارتباط عاطفی و مهارت های ارتباطی خود را گسترش دهند.

فلورتایم یک بازی درمانی ساختمند است که هم توسط متخصصین و هم والدین دوره دیده قابل اجرا است.

برخلاف روش های رفتاری، فلورتایم بر روی کمک به کودک دارای اوتیسم در برقراری ارتباط عاطفی متمرکز است. فلورتایم برای خانواده ها شرایطی را مهیا می کند تا ضمن داشتن تفریح و شادی پیوند بهتری نیز با کودک دارای اوتیسم برقرار کنند.

رفتار درمانی اوتیسم/ روش گفتار درمانی (ST/Speech Therapy)

گفتار درمانی از پیشنهاد شده ترین روش های مداخلاتی برای درمان کودکان دارای اوتیسم است.

در این روش اگر یک متخصص خوب گفتاردرمان بتواند با کودک کار کند می تواند در کنار رفتاردرمانی کمک شایانی به بهبودی کودک داشته باشد.

این روش می تواند به فرد دارای اوتیسم کمک کند تا ارتباط کلامی و غیر کلامی و ارتباط اجتماعی خود را بهبود بخشد تا به روش های مفید تر و کاربردی تری در برقراری ارتباط دست پیدا کند.

بیشتر بخوانید: پرسشنامه تشخیص اوتیسم/ تست اوتیسم در کودکان

در کودکان دارای اوتیسم اصولا مشاهده می گردد که نیازمند مداخلات دهانی هستند و برای این منظور گفتاردرمان است که می تواند خانواده را در بهبود مهارت های خوردن بلعیدن و ارائه ماساژهای متناسب برای بهبود سیستم دهانی کودک همراهی کند.

رفتار درمانی اوتیسم/ روش کار درمانی (OT/Occupational Therapy)

کار درمانی به فرد دارای اوتیسم کمک می کند تا مهارت های شناختی، جسمی، اجتماعی و حرکتی اش ارتقا پیدا کند.

هدف از این روش بهبود مهارت های زندگی است که به فرد امکان زندگی مستقل را می دهد.

برنامه های کار درمانی برای کودک دارای اوتیسم بیشتر حول و حوش مهارت های بازی، استراتژی های یادگیری و موضوعات حسی و حرکتی متمرکز است.

علاوه بر بازی درمانی دو تکنیک رایج در کاردرمانی روش درک مجموعه حواس و روش داستان های اجتماعی است.

الف) روش داستان‌های اجتماعی

خانواده ها می توانند از طریق برخی داستان‌ ها به کودک آموزش دهند که چگونه احساسات، منظور و برنامه‌ های دیگران را درک کند. کودک از طریق گوش کردن به داستان می ‌فهمد که چه جواب یا عکس العمل مناسبی را باید از خود نشان دهد.

ب) روش درک مجموعه حواس

روش درک مجموعه حواس به کودک کمک می‌ کند تا بهتر از حواس پنجگانه‌ خود بهره ببرد.

مثلاً اگر کودک با حس لامسه‌ اش مشکل دارد از او خواسته می ‌شود تا اشیاء متفاوت با جنس ‌های مختلف را لمس کرده و با آن‌ ها کار کند.

رفتار درمانی اوتیسم/ روش درمان پاسخ محور (prt/Pivotal Response Training)

روش prt یا درمان پاسخ محور درمانی رفتاری و بر اساس اصول رویکرد ABA و بر پایه بازی انجام می شود.

از اهدافی که می توان در این رویکرد به آن دست یافت می توان به این موارد اشاره کرد.

۱-رشد مهارت های ارتباط اجتماعی و زبانی

۲-افزایش رفتارهای مثبت اجتماعی

۳-کاهش رفتارهای چالش برانگیز

در این روش، رفتاری هدف طلقی می گردد که در بهبود سایر رفتارها نقش دارد. در prt کودک وادار به اطاعت از مربی یا معلم نیست و او آزادی عمل کامل دارد به همین خاطر است که PRT را روشی کودک محور می دانند به این معنی که کودک شروع کننده رفتار است و مربی در طول کار به رفتار کودک آیتم هایی را می افزاید.

در این روش پاسخ کودک، محوری است برای آموزش های دیگر که موجب یادگیری طیف وسیعی از رفتارها می گردد. در PRT به جای تمرکز بر روی صدها رفتار بر روی چند رفتار محوری تمرکز می گردد.

این رفتارهای محوری از این قرارند:

۱-انگیزه

۲-پاسخ به نشانه های متعدد

۳-خود مدیریتی

۴-آغاز تعاملات اجتماعی

در این میان انگیزه استراتژی اصلی رویکرد PRT است.

بیشتر بخوانید: علائم بیماری اوتیسم در کودکان

برای نمونه اگر کودک یک عروسک را در طبقه اتاق می بیند و آن را مطالبه می کند. این مطالبه کردن و خواستن می تواند انگیزه ای باشد برای آموزش کلام و ارتباط گفتاری درباره این موضوع. زمانی که عروسک را در اختیار او قرار می دهید و یا با عروسک بازی می کنید، عروسک را می رقصانید و یا به جای آن حرف می زنید کودک دارای اوتیسم در این فرایند شاد و پر هیجان از شما بازی بیشتری مطالبه می کند. در این زمان می توان نام عروسک یا حتی کلمه عروسک را یاد داد.

رفتار درمانی اوتیسم/ روش درمان رفتارکلامی (VB/Verbal Behavior Therapy)

رفتار کلامی ارتباط و گفتار و زبان را به کودک دارای اوتیسم آموزش می دهد. این رویکرد نیز مبتنی بر اصول ای بی ای (ABA) و نظریه رفتار گرایانه بی اف اسکینر است.

این رویکرد فرد دارای اوتیسم را ترغیب می کند که با ارتباط واژه ها به اهداف، زبان را یاد بگیرد. کودک می آموزد که کلمه می تواند به آنها کمک کند تا اشیاء یا اهداف دلخواه خود را به دست آورند.

بر طبق مطالعات اسکینر رفتار کلامی به چهار الگوی کلامی تقسیم می گردد:

• پژواک: زمانی به کار برده می شود که یک گوینده چیزی می گوید و شنونده به طور دقیق چیزی که شنیده را تکرار می کند.
• درخواست ها: می تواند تصوری باشد به عنوان خواسته یا دستور, در زمانی که شخصی خواسته یا فرمانی صادر می کند. یک درخواست به طور معمول پیامدی برای گوینده در بر خواهد داشت.
• نامیدن ها: می تواند اشاره ای باشد از برچسب زدن به یک شی یا یک موضوع.
• درون کلامی: تشبیهی است برای یک گفتگو. یک سوال نخست پرسیده می شود و سپس یک پاسخ تولید می گردد.

درمان رفتار کلامی و ABA از تکنیک های مشابهی برای کار با کودکان استفاده می کنند.

رفتار درمانی اوتیسم/ روش مداخله رشد ارتباط (RDI/Relationship Development Intervention)

روش درمانی مداخله رشد در ارتباط، درمانی خانواده محور است و تمرکز آن بر ایجاد مهارت های اجتماعی و عاطفی است.

در اکثر برنامه های مداخله رشد والدین به عنوان درمانگر اصلی آموزش داده می شوند.

این روش به فرد دارای اوتیسم کمک می کند تا با تقویت ساختارهای ارتباطی، اجتماعی روابط شخصی درستی ایجاد کنند که می تواند شامل توانایی ایجاد پیوند عاطفی و به اشتراک گذاری تجربیات با دیگران باشد.

رفتار درمانی اوتیسم/ مدل دنور (ESDM/Early Start Denver Model)

مدل دنور یکی از پیگیری شده ترین روش های درمان اوتیسم در کشور امریکا است که توانسته نتایج درخشانی را به همراه داشته باشد.

این مدل رفتاری نیز از روش ABA برآمده است و توانسته نواقصی که در رویکرد ABA وجود دارد را بر طرف کند.

در این مدل والدین و درمانگران از بازی برای ایجاد روابط مثبت و سرگرم کننده استفاده می کنند و از این طریق است که کودک به تقویت مهارت های زبانی و شناختی و اجتماعی تحریک می شود.

در مدل دنور آموزش و درمان در حین فعالیت های روزمره اتفاق می افتد. یعنی این رویکرد در خانه، در کلینیک، در فروشگاه، در حمام و در همه جا مورد استفاده است. درگیر کردن خانواده ها با فرایند درمان و به عنوان جزو اصلی فرایند درمان از اصول مدل دنور است.

مجله اینترنتی تحلیلک