خصایص کلام خیام نیشابوری
- کلام خیام در نهایت فصاحت و بلاغت است. در سلامت و روانی مانند آب است. ساده و دور از تصنع و تکلف است و از ریا و تظاهر فرسنگ ها دور است. صنعت شاعری به خرج نمی دهد، تخیلات شاعرانه نمی جوید. همه متوجه معنایی است که منظور نظر اوست. در رباعیات او آنچه به صورت خیالات شاعری می نماید، در واقع تنبه و تذکر به نکات و دقایق است. سبزه می بیند و خود متنبه می شود که این سبزه از خاک رسته و آنچه امروز خاک است، دیروز تن و اندام مردمان بوده است. به کاخ و ایوان می نگرد و به یاد می آورد که در این کاخ پادشاهان می زیستند و امروز قرارگاه وحش است. آسمان و ستارگان را می بیند و به فکر فرو می رود که سرگردانی این اجرام از چیست و مدبر آنها کیست؟
- یکی دیگر از خصایص کلام خیام ذوق لطیف و حس شدید اوست با اینکه قصد شاعری ندارد، از دیدن مناظر زیبای طبیعت و گل و کیفیت شام و بامداد و ابر و باران، بی اختیار طبعش به اهتزاز در می آید.
- دیگر خصیصه شعر خیام سنگینی و متانت اوست. بذله گویی نمی کند. اهل مزاح نیست. معترض مردم نمی شود و با کسی کاری ندارد. سخن نمی گوید مگر برای اینکه نکته ای را که به خاطرش رسیده ابراز کند.
که یکی تذکر مرگ است:
می خور که به زیر گل بسی خواهی خفت
می مونس و بی رفیق و بی همدم و جفت
زنهار به کس مگو تو این راز نهفت
هر لاله که پژمرد، نخواهد بشکفت
و تاسف بر ناپایداری زندگانی:
امروز تو را دسترس فردا نیست
و اندیشه فردات بجز سودا نیست
ضایع مکن این دم ار دلت شیدا نیست
کاین باقی عمر را بها پیدا نیست
و بی اعتباری روزگار:
ای بس که نباشیم و جهان خواهد بود
نی نام ز ما و نی نشان خواهد بود
زین پیش نبودیم و نبد هیچ خلل
زین پس چو نباشیم همان خواهد بود
و خلاصه اینکه بی خبریم و هر چه جستیم نیافتیم و ندانستیم به کجا آمده ایم و چرا می رویم.
از آمدنم نبود گردون را سود
و ز رفتن من جلال و جاهش نفزود
و ز هیچ کسی نیز دو گوشم نشنود
کاین آمدن و رفتنم از بهر چه بود
مجله اینترنتی تحلیلک
