قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار خرید و فروش را به نوعی می توان بیمه برای معامله گران دانست.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

قرارداد اختیار معامله یا option قراردادی دو طرفه میان خریدار و فروشنده است که طبق آن خریدار قرارداد حق دارد که مقدار مشخصی از دارایی نوشته شده در قرارداد را با قیمت مشخص و در زمان معین خریداری کند و یا به فروش برساند.

درک اختیار معامله

اختیار معامله با اضافه کردن حرف ض به ابتدای بخشی از نماد شرکت درست می شود. مثلا ضخود (اختیار خودرو)، ضفملی، ضفولا و…

نمادها شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. مثلا اختیار خ خودرو-۳۰۰۰-۱۳۹۵/۱۱/۲۷ (ضخود۰۰۵) نشان دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ با قیمت ۳,۰۰۰ ریال است. قیمت ۳۰۰۰ ریال قیمت مورد پیش بینی شده در تابلوی معاملاتی روز ۲۷ بهمن ۹۵ است.

مزایای قرارداد اختیار معامله چیست؟

۱ – اهرم مالی

قراردادهای اختیار معامله فرصت را برای سرمایه گذاران درست می کند تا یک وضعیت با نقدینگی کمتر را مدیریت کنند. در واقع می توان گفت این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری (قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار و در واقع دریافت شده توسط فروشنده) چند برابر شود.

به مثال زیر توجه کنید:

فرض کنید سرمایه گذار با پرداخت ۵۰۰۰ ریال اختیار خرید ۱۰ هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی ۳۳۰۰ ریال با سررسید شش ماهه خریداری می کند.

با رشد گروه خودرویی قیمت هر سهم ایران خودرو در سررسید به ۴۰۰۰ ریال رسیده است.
در این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ ۷۰۰۰۰۰۰=(۱۰۰۰۰*(۳۳۰۰-۴۰۰۰) ریال سود در مقابل پرداخت ۵۰۰۰ ریال دریافت می کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ ۵۰۰۰ ریال متحمل زیان ۷۰۰۰۰۰۰ ریالی می شود.

۲ – کاهش ریسک

با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش پیدا می کند و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود.

در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد.

بیشتر بخوانید: نماد بورس چیست و چگونه نام گذاری می شود؟

۳ – کسب درآمد

سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.

فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است.

۴ – کسب سود از نوسان قیمت سهم

با استفاده از اختیار معامله، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه از نوسان قیمت آن منتفع شود.

۵ – استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی

معامله قراردادهای اختیار معامله به سرمایه گذار امکان می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید، تصمیم مناسب را بگیرد.

۶ – متنوع سازی سبد سرمایه گذاری

وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.

انواع اوراق اختیار از نظر نوع قرارداد

اوراق اختیار معامله به طور کلی به دو نوع اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم‌بندی می‌شود. هر یک از این اوراق می‌توانند خریداری یا فروخته شوند.

اوراق اختیار خرید (call option)

اوراق اختیار خرید را با یک مثال توضیح می دهیم. فرض کنید سهام یک شرکت الان با قیمت ۱۲۰۰ تومان معامله می شود. همین طور شما پیش بینی کرده اید که در ماه های آینده قیمت سهم افزایش پیدا می کند. پس در یک قرارداد اختیار خرید اروپایی توافق می کنید که تا ۳ ماه دیگر ۲۰۰۰ سهم از این شرکت را با قیمت هر سهم ۱۳۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار خرید هر سهم ۵۰ تومان پرداخت کنید.

در نتیجه شما یک قرارداد اختیار خرید با سررسید ۳ ماهه و قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید. در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت هر سهم افزایش پیدا کند و مثلا به ۱۴۰۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار خرید استفاده کنید و هر سهم را به قیمت توافق شده ۱۳۰۰ تومان خریده و به قیمت ۱۴۰۰ تومان در بازار بفروشید. در این‌جا شما به عنوان خریدار ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم سود کرده‌اید که اگر قیمت خرید اوراق اختیار خرید را از آن کم کنیم، سود خالص شما برای هر سهم  ۵۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت هر سهم کاهش پیدا کند، مثلا به ۱۰۰۰ تومان برسد، شما به عنوان خریدار می‌توانید از اختیار معامله خود صرف نظر کنید. چون منطقی نیست که سهم را با قمیت ۱۳۰۰ تومان بخرید و با قیمت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در اینجا ۱۰۰ هزار تومان پولی که بابت خرید اوراق اختیار خرید پرداخت کرده‌اید، ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

اوراق اختیار فروش (put option)

اوراق اختیار فروش نیز عملکردی مانند اوراق اختیار خرید دارند. فرض کنید سهمی در حال حاضر با قیمت ۹۰۰ تومان در حال معامله بوده و پیش‌بینی شما برای این سهم، کاهش قیمت آن طی ۶ ماه آینده است. بنابراین در یک قرارداد اختیار فروش اروپایی با سررسید ۶ ماهه، توافق می‌کنید که ۲۰۰۰ سهم این شرکت را با قیمت هر سهم ۱۰۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار فروش هر سهم ۴۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهم کاهش یابد، مثلا به ۸۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید ۲۰۰۰ سهم این شرکت را به قیمت ۸۵۰ تومان بخرید و بر اساس اختیار فروش خود، به قیمت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در نتیجه هر سهم ۱۵۰ تومان سود برای شما دارد که با کسر مبلغ اختیار فروش، سود خالص شما برای هر سهم ۱۱۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم، ۲۲۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۰۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار فروش خود صرف نظر کنید. زیرا خرید سهم با قیمت ۱۰۵۰ تومان و فروش در قیمت ۱۰۰۰ تومان عاقلانه نیست. در این‌جا ۸۰ هزار تومانی که برای خرید اوراق اختیار فروش پرداخت کرده‌اید ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

بیشتر بخوانید: صندوق های سرمایه گذاری و مزایای آن ها

معامله‌ قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش

داشتن قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خرید در بازار می‌دهد؛ بنابراین فروشنده‌ قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروش را دارد.

قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد.

فهمیدن این چهار نکته خیلی اهمیت دارد، چون به چهار چیزی مربوط می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله انجام بدهید؛ خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

افرادی که اختیار معامله را می‌خرند خریدار (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده (Writer) نام دارند.

تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است؛ خریداران حق خرید و خریداران حق فروش اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آن‌ها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند.

این ریسک خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌ صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آن‌ها باشد، از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است؛ اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش (فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند.

به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرت اختیار ‌معامله را از دست بدهد.

انواع قرارداد اختیار معامله برحسب تاریخ اعمال

قراردادهای ا‌ختیار معامله در دو نوع کلی اروپایی و آمریکایی است.

• اختیار معامله اروپایی: دارنده اختیار تنها می‌تواند از حق خود مبنی بر خرید یا فروش دارایی موضوع قرارداد در تاریخ انقضای قرارداد استفاده کند.
• اختیار معامله آمریکایی: دارنده اختیار می‌تواند در هر زمانی تا تاریخ انقضاء از حق خود استفاده نماید.
• ا‌ختیار معامله برمودایی: نوعی دیگر از ا‌‌ختیار معامله است که ممکن است در تاریخ‌های مشخص شده از قبل یا قبل از سررسید اعمال شود. (ترکیبی از آمریکایی و اروپایی)

خروج از قرارداد اختیار معامله

دارنده موقعیت ا‌‌ختیار معامله می‌تواند به یکی از سه روش زیر از قرارداد خارج شود:

• موقعیت خود را ببندد: خریدار قرارداد اختیار چون قبلا یک قرارداد را خریده پس می‌تواند با فروش عین آن قرارداد به شخص دیگر، موقعیت باز خود را بسته و از بازار خارج می‌شود.
• از حق خود استفاده کند: خریدار قرارداد اختیار می‌تواند از حق خود برای فروش یا خرید کالا استفاده نماید و قرارداد را اعمال کند.
• از حق خود استفاده نکند: خریدار قرارداد اختیار در صورتی که استفاده از حق اختیار به سودش نباشد در تاریخ سررسید از حق خود استفاده نخواهد کرد و خود به خود قرارداد باطل خواهد شد.

مجله اینترنتی تحلیلک