درمان اختلال افسردگی اساسی (MDD)

اختلال افسردگی اساسی (اختلال خلقی) قسمت چهارم / Major Depressive Disorder (MDD)

اختلال افسردگی اساسی به دلایل مختلف رخ می دهد و جزو اختلال های خلقی به حساب می آید. خُلقِ پایین، یکی از اصلی ترین علایم افسردگی است. شایع ترین نوع افسردگی، افسردگی ماژور است که متاسفانه تعداد افراد مبتلا به آن هر روز در حال افزایش هستند. متاسفانه افسردگی آثار بدی بر فرد و در نهایت اجتماع جای می گذارد. رفتارهای فرد افسرده نامعقول و غیرعادی است و می تواند زمینه ساز بسیاری دیگر از بیماری های روحی و جسمی شود. از همین رو توجه به نشانه‌ها برای تشخیص نوع آن و درمان به موقع از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای درمان اختلال افسردگی روش های بسیاری وجود دارد که در ادامه به توضیح پر کاربردترین و مهم ترین آنها می پردازیم.

درمان اختلال افسردگی اساسی (MDD) — افسردگی اختلال مزمنی است که هرچه زودتر درمان آن آغاز شود، موثرتر است.

درمان افسردگی

اختلال افسردگی، حتی در شدیدترین موارد، اختلالی درمان‌پذیر است. هرچه درمان زودتر آغاز شود، موثرتر بوده و احتمال پیش‌گیری از عود بیماری بیشتر خواهد بود.

برای درمان مناسب افسردگی، روانپزشک کار خود را با معاینه‌ی فیزیکی آغاز می‌کند. تعدادی از داروها، برخی بیماری‌های جسمی، از جمله عفونت‌های ویروسی و اختلال تیروئید می‌توانند باعث علایم شبیه افسردگی شوند و باید احتمال وجودشان رد شود. زمانی که احتمال علل فیزیکی افسردگی رد شد، ارزیابی روانی توسط خود روانپزشک یا با ارجاع به روان شناس می‌تواند انجام شود.

این ارزیابی باید شامل پرسش دقیق در مورد سابقه و ماهیت علایم و اپیزودهای قبلی و مدیریت آن‌ها و سابقه‌ی خانوادگی افسردگی و درمان آن باشد. با استفاده از این اطلاعات، شدت علایم کنونی می‌تواند ارزیابی گردد. این اطلاعات به عنوان پایه‌ای برای سنجش میزان بهبود فرد در طول زمان عمل کرده و دوره‌ی درمان را هدایت می‌کنند.

برای درمان اختلال افسردگی راه های مختلفی وجود دارد و برای هر فرد ممکن است از روش متفاوتی استفاده شود، به همین خاطر انتخاب روش درمان تنها به عهده درمانگر است.

راه های درمان افسردگی:

۱) درمان های روانی_اجتماعی

پژوهش بالینگران حاکی از آن است که در بیمارانی که افسردگی خفیفی دارند، روان درمانی به تنهایی موثر است و استفاده از انواع روان درمانی، به تنهایی و یا با هم می توانند اختلال افسردگی را درمان کنند.

الف)شناخت درمانی

شناخت درمانی که به ابتکار «آرون بک» پیدا شده است، بر تحریفات شناختی‌ای تاکید می کند که وی معتقد است در اختلال افسردگی اساسی وجود دارد. این تحریفات عبارت است از توجه انتخابی به جنبه‌های منفی وقایع و پیامد هر چیز را با نتیجه گیری های غیر واقع بینانه ای بد و وخیم دانستن.

مثلاً بی احساسی و کمبود انرژی از انتظار شکستی ناشی شده که بیمار در همه زمینه ها دارد.

هدف شناخت درمانی آن است که با کمک به بیمار در شناسایی و آزمودن این شناخت های منفی، دوره‌های افسردگیش را تسکین و تخفیف دهد، از عود آنها پیشگیری کند، راه‌های دیگری برای اندیشیدن پیدا کند که انعطاف پذیر و مثبت باشند و سرانجام واکنش های جدید شناختی و رفتاری را تمرین کند. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که اثربخشی شناخت درمانی با دارو درمانی مساوی است، عوارض آن کمتر از دارو درمانی است و در پیگیری هم نتایجی بهتر از دارو درمانی داشته است.

ب) درمان بین فردی

درمان بین فردی که «جرالد کلرمن» مبدع آن بود، بر یکی دو مشکل بین فردی فعلی بیمار تاکید می‌کند. اختلال افسردگی بر دو فرض مبتنی است. اولاً مشکلات بین فردی فعلی بیمار احتمالاً ریشه در کژکاری های روابط دوران کودکی او دارند، ثانیا این مشکلات احتمالاً در تسریع و دوام علایم افسردگی فعلی بیمار نیز نقشی دارند.

براساس این روش درمانی، افسردگی صرف نظر از صفات شخصیت یا آسیب پذیری زیستی، در بستر روانی اجتماعی یا بین فردی اتفاق می افتد. بنابراین آنچه که برای بهبود بخشیدن افسردگی ضروری است، بررسی بستر شروع افسردگی است. تکیه اصلی این روش هم بر روی بهبود کیفیت روابط بین فردی است.

ج) رفتار درمانی

رفتار درمانی بر این فرضیه مبتنی است که الگوهای غیر انطباقی رفتار باعث این می شود که فرد از اجتماع بازخورد مثبت چندانی نگیرد و حتی صریحا طرد شود. در حین درمان با پرداختن به رفتارهای غیر انطباقی بیمار، او یاد می گیرد که در جهان به گونه ای عمل کند که از تقویت مثبت برخوردار شود. رفتار درمانی به حل این مشکلات کمک می کند، تا رفتارهای آسیب زننده که در ایجاد افسردگی تاثیر دارند، اصلاح شوند. با اینکه مطالعات زیادی در این حوزه وجود ندارد اما داده های فعلی حاکی از آن است که رفتار درمانی، اسلوب موثری در درمان افسردگی است.

د)درمان مبتنی بر روانکاوی

رویکرد روانکاوانه به اختلال افسردگی، مبتنی بر نظریه های روانکاوانه ای است که در مورد اختلالات خلقی وجود دارد. در روانکاوی افسردگی موقعیت نیست، بلکه در روانکاوی باور بر این است که افسردگی یک شکل دیدن زندگی است. یک فرد افسرده در یک موقعیت خاص افسرده نشده است، بلکه از کودکی افسردگی را با خود به همراه دارد.

در واقع فرد افسرده کسی است که نمی‌تواند معنایی برای زندگی خود بیابد. این معنا چیزی نیست که در بیرون از خود به دنبال آن باشیم. معنا چیزی است که در طول رشد و در کودکی آدم‌های مهم زندگی‌مان به ما می‌بخشند.

رویکرد روانکاوانه برای درمان اختلال افسردگی بر خود شخص متمرکز است و هدف آن تغییر منش یا ساختار شخصیت بیمار است نه فقط تسکین و تخفیف علایم.

خانواده درمانی افسردگی — کمک های اعضای خانواده تاثیر زیادی در کاهش علائم افسردگی فرد بیمار دارد.

ه) خانواده درمانی

خانواده درمانی را در کل، درمانی اصلی برای اختلال افسردگی نمی دانند، اما شواهد روز افزون حاکی از آن است که اگر به بیمار دچار اختلالات خلقی کمک شود که استرس هایش را کم کند و بتواند با آن ها مدارا کند، شاید کمتر عود کند.

خانواده درمانی زمانی قابل توصیه است که اختلال افسردگی اساسی، کارکرد خانواده بیمار را به خطر انداخته باشد و یا موقعیت خانواده به گونه ای است که به ایجاد اختلال خلقی یا ادامه یافتن آن کمک می کند. در خانواده درمانی نقش بیمار مبتلا به اختلال افسردگی اساسی در سلامت روانی کل خانواده و نیز نقش کل خانواده در تداوم یافتن علایم بیمار قابل بررسی است. پس از بررسی های انجام شده اعضای خانواده برای کاهش علایم به فرد بیمار کمک می کنند.

ی) درمان شناختی_رفتاری (CBT)

درمان شناختی_رفتاری ترکیبی از درمان شناختی و رفتاری است.

درمانگر در مرحله اول سعی بر آن دارد که پس از فهم طرز تفکر بیمار نسبت به خود، پیرامون، اطراف و دیگران، شناخت های تحریف شده او را اصلاح کند. چرا که اگر نوع نگاه به زندگی و اتفاقات پیرامون فرد تغییر پیدا کند می توان بر هیجانات منفی و افسردگی چیره شد.

در مرحله دوم سعی می کند رفتارهایی که موجب تولید اختلال در فرد گردیده است را پیدا کرده و آن ها را اصلاح و تجربیات مثبت و جدیدی را برای او ایجاد کند تا با استفاده از این تجربیات بتواند زندگی جدیدی را آغاز کند.

درمان شناختی_رفتاری یکی از مؤثرترین روش های درمانی برای افسردگی های متوسط و شدید است. همچنین درمان شناختی_رفتاری می تواند به اندازه داروهای ضد افسردگی برای درمان فرد افسرده مؤثر باشد.

۲) دارو درمانی:

درمان دارویی یکی از بهترین راه های درمان افسردگی است، ولی به این معنی نیست که کارآمدترین راه نیز است. افسردگی تنها به معنی عدم توازن شیمیایی در مغز نیست. دارو می‌تواند برخی از نشانه‌های افسردگی خفیف و شدید را کاهش دهد، ولی مشکل اصلی را حل نمی‌کند و معمولاً راهکار طولانی‌ مدت نیست. داروهای ضد افسردگی می‌توانند عوارض جانبی و نگرانی‌های ایمنی داشته باشند و ترک آنها نیز می‌تواند سخت باشد. هدف درمان دارویی رفع علایم است و نه صرفا کاهش آن ها.

اثرگذاری دارو درمانی بر روی فرد افسرده زمانی بیشتر است که همراه با یکی از درمان های روانی_اجتماعی باشد.

۳) محرومیت از خواب:

یکی از مشخصه های اختلالات خلقی آشفتگی خواب است. طبق مطالعات جدید محرومیت از خواب به صورت کنترل شده در حالت بستری می‌تواند بر علایم فرد افسرده تاثیر قابل توجهی بگذارد.

بر اساس اولین تحلیل شناختی روی این موضوع که حدود ۳۰ سال پیش محققان دانشگاه پنسیلوانیا انجام دادند، محرومیت از خواب که به طور معمول در حالت بستری کنترل شده، به سرعت علایم افسردگی را در تقریباً نیمی از بیماران افسرده کاهش می دهد. به نظر می رسد محروم ماندن از خواب با تقویت پیام رسان های مغزی مانند «سروتونین» همانند داروهای ضد افسردگی عمل می کند.

اما در عین حال مشخص شده است که این بهبود ناپایدار و کوتاه مدت است. اثرگذاری این روش زمانی بیشتر است که همراه با دارو درمانی باشد.

تحریک مغناطیسی ترا جمجمه ای یکی از جدیدترین و موثر ترین روش های درمان افسردگی است.

۴) تحرک مغناطیسی ترا جمجمه ای(TMS):

تحریک مغناطیسی تراجمجمه ای از نظر درمان افسردگی نوید بخش بوده است. در این روش از تکانه های بسیار کوتاه انرژی مغناطیسی برای تحریک سلول های عصبی در مغز استفاده شده است. به خصوص در درمان افسردگی بزرگسالانی کاربرد دارد که با داروهای ضد افسردگی بهبود رضایت بخشی برای آنها حاصل نشده است.

در این روش، یک یا دو سیم به سر فرد وصل شده که جریان مغناطیسی به آن وارد می‌کند تا جریان به بافت‌های عمیق مغز که منشا بروز افسردگی است، برسد. نوع و قدرت جریان الکتریکی در این روش اغلب همان است که در ام‌ آر آی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش تشنج ایجاد نمی شود، نیازی به بی هوشی نیست و عوارض جانبی چندانی ندارد و با عوارض شناختی همراه نیست و تحریک مغز طی چند جلسه در مطب دکتر قابل انجام است. تقریبا ۶۰ درصد از افرادی که به داروهای ضد افسردگی واکنش نشان نمی دهند، با TMS به طرز قابل توجهی بهبود می‌یابند یا کاملا خوب خواهند شد. شایع ترین عارضه درد یا ناراحتی پوست جمجمه است.

این روش، جدیدترین روش درمان افسردگی و به نوعی بهترین درمان افسردگی و اضطراب است.

این درمان در بیماران افسرده که دارای اشیای فلزی غیر قابل خارج کردن در سر هستند، ممنوع است.