«اختلال تیک در کودکان»

اختلال حرکتی مجموعه ای از بیماری‌ های دستگاه عصبی (نورولوژیک) در کودکان است که منشاء آن در مغز کودک پدید می‎ آید. این اختلال باعث می شود حرکات اندام های کودک بسیار زیاد یا خیلی آهسته باشد به طوری که تفاوت این حرکات با کودکان دیگر بسیار فاحش است.

اختلالات حرکتی به ۳ دسته کلی تقسیم می شوند که یکی از انواع آن اختلال تیک است. کودکان مبتلا به اختلال تیک دارای حرکات ناگهانی و غیر ارادی در عضلات خود هستند. این حرکات غیر ارادی با اینکه می توانند در سراسر اندام های بدن اتقاق بیفتند اما اغلب در صورت آن ها نمایان می شود.

اختلال تیک می تواند به صورت موقتی در زمان هایی که کودک اضطراب شدیدی را تجربه می کند، بروز پیدا کند. اما بروز دائمی آن می تواند تمام سطوح زندگی کودک و خانواده او را تحت تاثیر قرار دهد. از همین رو توجه به نشانه ها و علل بروز برای رفتار صحیح با کودک و درمان به موقع از اهمیت بسیاری برخوردار است.

با ما باشید؛ اختلال تیک در کودکان

اختلال تیک در کودکان

اختلال تیک نوعی اختلال حرکتی عصبی_رشدی در کودکان است که نشانه اصلی آن حرکات فیزیکی یا صوتی ناگهانی، سریع، مکرر و بدون ریتم است. این حرکات مکرر ناخواسته و غیر ارادی هستند و فرد توان کنترل کردن آن ها را ندارد و در صورت تداوم بسیار آزاردهنده هستند. حمله‌ های تیک می‌ تواند به صورت تک تک یا گروهی باشد. محل تیک ها نیز ممکن است به مرور زمان در قسمت های مختلف بدن تغییر کند و شدت آن نیز از خفیف تا شدید متغیر است.

بیشتر بخوانید: ۷ نشانه بیماری روانی در کودکان

انواع تیک

تیک ها اغلب به دو شکل صوتی و حرکات فیزیکی بروز پیدا می کنند.

تیک های حرکتی

تیک های حرکتی در اثر حرکت غیر ارادی ماهیچه ها به وجود می آیند و با فعل و رفتاری همراه هستند. تیک های حرکتی می توانند به صورت تیک های حرکتی ساده یا پیچیده بروز پیدا کنند.

شایع ترین تیک های حرکتی ساده عبارتند از: پلک زدن، بالا بردن ابرو، بالا انداختن شانه، چرخش و یا حرکات سریع سر و گردن.

شایع ترین تیک های حرکتی پیچیده شامل حرکات هدفمند هستند، مانند: شکلک در آوردن، ضربه زدن، راه رفتن در یک الگوی خاص یا راه رفتن دایره ای شکل، پریدن، لگد زدن و یا مشت زدن.

تیک های صوتی

تیک های صوتی عبارتند از اصوات غیر ارادی که به علت حرکت هوا از بینی، دهان یا گلو به وجود می آیند که می توانند به صورت تیک های صوتی ساده یا پیچیده بروز پیدا کنند.

تیک های صوتی ساده و متدوال عبارتند از: صاف کردن گلو، سرفه، خرناس و خمیازه کشیدن.

تیک های صوتی پیچیده عبارتند از: ایجاد صداهای پیچیده، تکرار هجاها، کلمات یا عبارات، پژواک گویی و به ندرت ناسزا گفتن.

انواع اختلال تیک

اختلال تیک به سه دسته کلی اختلال توره یا تورت، اختلال تیک حرکتی یا صوتی دائم (مزمن)، اختلال‌ تیک موقت یا گذرا تقسیم بندی می‌ شود. نشانه‌ های هر کدام از این اختلالات شامل موارد زیر است.

اختلال تیک توره یا تورت

یکی از معروف ترین و شایع ترین نوع اختلال تیک در کودکان اختلال تیک توره یا تورت است که تقریبا ۱ درصد کودکان را مبتلا می کند. کودکان مبتلا به اختلال تیک توره ترکیبی از تیک های حرکتی مزمن و تیک های آوایی را تجربه می کنند. شدت اختلال تیک توره در طی زمان متفاوت است و ممکن است با افزایش سن نشانه ها شدت پیدا کنند.

معیارهای اختلال تیک توره در DSM_5

برای تشخیص اختلال تیک توره کودک باید علائم زیر را داشته باشد.

A) در طول بیماری، هم یک یا چند تیک حرکتی و هم یک یا چند تیک صوتی که الزاما همزمان نیستند حضور دارند.
B) این تیک ها ممکن است از لحاظ فراوانی (تعداد موارد در یک واحد زمانی) کمتر یا بیشتر شوند، اما از زمان شروع اولین تیک بیشتر از ۱ سال ادامه یافته اند.
C) شروع این اختلال پیش از ۱۸ سالگی است.
D) این اختلال ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل کوکائین) یا بیماری جسمانی دیگر (مثل بیماری هانتینگتون، التهاب مغز پس از ویروس) نیست.

بیشتر بخوانید: تشخیص اوتیسم/ آیا اوتیسم در غربالگری مشخص می شود؟

اختلال تیک حرکتی یا صوتی دائم یا مزمن

بعد از تیک توره، تیک مزمن شایع ترین نوع اختلال تیک در کودکان است. در این نوع از تیک کودک فقط یک یا چند تیک حرکتی یا یک یا چند تیک صوتی را تجربه می کند. هرچه این نوع تیک در کودکان زودتر تشخیص داده شود درمان آن زودتر صورت می گیرد.

معیارهای اختلال تیک مزمن در DSM_5

برای تشخیص اختلال تیک مزمن، کودک باید علائم زیر را داشته باشد.

A) در طول بیماری، هم یک یا چند تیک حرکتی یا هم یک یا چند تیک صوتی حضور دارند. اما هم تیک حرکتی و هم تیک صوتی هرگز به طور همزمان وجود ندارند.
B) این تیک ها ممکن است از لحاظ فراوانی (تعداد موارد در یک واحد زمانی) کمتر یا بیشتر شوند، اما از زمان شروع اولین تیک بیشتر از ۱ سال ادامه یافته اند.
C) شروع این اختلال پیش از ۱۸ سالگی است.
D) این اختلال ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل کوکائین) یا بیماری جسمانی دیگر (مثل بیماری هانتینگتون، التهاب مغز پس از ویروس) نیست.
E) معیارهای اختلال تیک توره هرگز وجود نداشته اند.

اختلال تیک موقت یا گذرا

برای تشخیص اختلال تیک موقت، کودک باید علائم زیر را داشته باشد.

A) در طول بیماری یک یا چند تیک حرکتی و یا تیک صوتی حضور دارند.
B) تیک ها به مدت حداقل ۱ سال از شروع اولین تیک وجود داشته اند.
C) شروع این اختلال پیش از ۱۸ سالگی است.
D) این اختلال ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی مواد (مثل کوکائین) یا بیماری جسمانی دیگر (مثل بیماری هانتینگتون، التهاب مغز پس از ویروس) نیست.
E) معیارهای اختلال تیک توره یا مزمن هرگز وجود نداشته اند.

اختلال تیک در کودکان

علل بروز اختلال تیک در کودکان

هیچ علت واحد و شناخته شده ای برای بروز اختلال تیک در کودکان وجود ندارد. با این حال عواملی متعددی وجود دارند که می توانند به تنهایی یا با تعامل هم در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

از جمله این عوامل می توان به مسائل ارثی، عوامل محیطی، حالات اضطرابی، فشار روانی زیاد، افزایش نوروترنسمیتری به نام دوپامین، نابهنجاری هایی در مخچه و عقده های قاعده ای مغز، عوارض زایمان، نرسیدن اکسیژن به نوزاد، زایمان زودرس و مصرف سیگار و الکل توسط مادر در دوران بارداری اشاره کرد.

* در موارد اندکی اختلال تیک می تواند توسط صدمات مغزی، سکته، عفونت‌ ها، سموم، جراحی و جراحات بروز پیدا کند.

بیشتر بخوانید: اختلال سلوک (علائم و انواع آن) Conduct disorder

میزان شیوع اختلال تیک

اختلال تیک، یک اختلال شایع در کودکان است و تقریبا از هر ۱۰۰۰ کودک ۳ تا ۸ نفر به اختلال تیک مبتلا هستند. در بیشتر اوقات در ۴ تا ۶ سالگی آغاز شده و ۱۰ تا ۱۲ سالگی به اوج خود می رسد و با بالا رفتن سن علائم کاهش پیدا می کند و میزان بروز آن در پسران ۲ تا ۴ برابر دختران است.

عوامل موثر بر شدت اختلال تیک

• تمرکز بیش از حد بر روی تیک باعث شدت گیری آن می شود.
• تجربه هیجانات مثبت و منفی
• اضطراب و استرس، ترس
• حمله های عصبی
• سرکوب خودسرانه تیک
• به تاخیر انداختن تیک
• سفت نگه داشتن عضلات تمام بدن
• مشاهده تیک در شخص دیگر
• خستگی و بی خوابی
• مجازات و تنبیه

درمان اختلال تیک در کودکان

درمان اختلال تیک در کودکان

با اینکه درمان اختلال تیک بسته به نوع و شدت آن متفاوت است اما اغلب درمانگران برای درمان اختلال تیک به دنبال عوامل و موقعیت هایی هستند که منجر به تیک می شود. با پیدا کردن این عوامل و موقعیت ها و پیدا کردن راهکاری مناسب برای مقابله با آن ها می توان تیک ها را کنترل و این اختلال را درمان کرد.

با این حال درمانگران برای درمان اختلال تیک از روش های مختلفی بهره می برند.

بیشتر بخوانید: راه های جلوگیری از ناخن جویدن در کودکان

روش های درمان اختلال تیک در کودکان

درمان دارویی اختلال تیک در کودکان

درمان دارویی به تنهایی روش درمانی کاملی برای درمان اختلال تیک نیست اما درمانگران با تجویز برخی داروها می توانند شدت برخی علائم را کاهش دهند. از آن جایی که میزان دوپامین می تواند بر بروز تیک موثر باشد تجویز برخی از داروهای آنتی سایکوتیک مانند «هالوپریدول» یا «پیموزاید» می تواند گیرنده های دوپامین در مغز را مسدود کرده و میزان آن را کاهش دهد.

علاوه بر این داروها ممکن است داروهای ضد افسردگی برای کاهش میزان اضطراب و افکار وسواسی در این افراد موثر باشد.

رفتار درمانی شناختی اختلال تیک در کودکان

اغلب تیک ها پس از اضطراب، هیجانات مثبت و منفی، حمله های عصبی و… رخ می دهند. در این نوع درمان به فرد کمک می شود تا با کنترل احساسات، رفتارها و افکار خود، از اعمال خود مخرب خودداری کند و رفتار دیگری را جایگزین تیک قرار دهد.

مراقبت عضلانی و ریلکسیشن در این نوع روش درمانی سرعت بهبود فرد را بیشتر می کند.

مجله اینترنتی تحلیلک