اختلال چربی خون در کودکان و نوجوانان

چربی نقش های متفاوتی برای سلامتی دارد. به عنوان مثال: تامین انرژی بدن، شکل گیری سلول های عصبی، تولید هورمون ها، انتقال و ذخیره ویتامین های محلول در چربی و… اما وقتی اشکال در سوخت و ساز چربی ایجاد شود یا نوع و مقدار چربی مصرفی نامناسب باشد، تنظیم چربی های موجود در خون به هم می خورد و اختلال چربی خون به صورت افزایش چربی های مضر و کاهش چربی های مفید رخ می دهد.

اختلال چربی خون در کودکان و نوجوانان

اختلال چربی خون باعث عوارض متعدد از جمله گرفتگی رگ ها می شود که به آن تصلب شرائین یا آترواسکلروز (Atherosclerosis) گفته می شود. نکته مهم این است که روند این گرفتگی رگ ها از اوایل عمر و در ماه ها و سال های اول عمر شروع می شود تا کم کم در سنین بزرگسالی علائمی مانند سکته قلبی یا مغزی نشان می دهد.

هرچند مراقبت از سطح چربی خون برای همه کودکان و نوجوانان لازم است ولی در صورت وجود بیماری فامیلی کلسترول خیلی بالا باید در بدو تولد چربی خون بند ناف اندازه گیری شود و در کودکان و نوجوانان دارای هر کدام از موارد زیر باید بعد از سن دو سالگی چربی خون ناشتا آزمایش شود.

۱. کلسترول خون بالای ۲۴۰ میلی‌گرم در صد در پدر یا مادر

۲. وجود شرح حال سکته قلبی یا مغزی در سن کمتر از ۵۵ سالگی در پدر یا مادر یا پدربزرگ یا مادر بزرگ یا عمو با دایی یا عمه یا خاله

۳. وجود شرح حال گرفتگی شدید رگ ها با نیاز به گذاشتن استنت یا عمل جراحی در سن کمتر از ۵۵ سالگی در یکی از اقوام فوق

۴. وجود شرح حال مرگ ناگهانی در سن کمتر از ۵۵ سالگی در یکی از اقوام فوق

۵. وجود اضافه وزن و چاقی در کودک یا نوجوان

۶. وجود بیماری زمینه ای در کودک یا نوجوان مانند دیابت، مشکل تیروئید یا کبد یا کلیه

۷. مصرف دراز مدت برخی داروها

اختلال چربی خون در کودکان و نوجوانان

اختلال چربی خون در کودکان و نوجوانان

انواع چربی خون و وضعیت کودکان و نوجوانان ایرانی

“چربی خون” به طور کلی به تمامی انواع مواد چرب موجود در خون مانند کلسترول و تری‌گلیسرید گفته می‌شود.

انواع کلسترول در خون وجود دارد که در آزمایش چربی خون معمولا موارد زیر اندازه گیری و گزارش می شوند.

۱. کلسترول تام ( Total Cholesterol) در این تست، میزان کل کلسترول‌های موجود در ذرات لیپوپروتئین اندازه گیری می‌شود.

۲. لیپوپروتئین پرچگال یا کلسترول خوب (HDL-C) این نوع چربی مفید کلسترول‌های اضافی را جمع می‌کند و با انتقال به کبد باعث دفع أن ها از بدن می شود.

۳. لیپوپروتئین کم چگال یا کلسترول بد (LDL-C) این نوع چربی از اوایل عمر موجب تجمع و رسوب کلسترول در دیواره‌ی رگ‌ها می‌شود و به مرور زمان به تصلب شرایین و عوارض قلبی، مغزی، پرفشاری خون و عوارض کلیوی منجر می‌شود.

۴. تری گلیسرید (Triglycetides) بیشتر تری‌گلیسرید خون در لیپوپروتئین‌های بسیارکم چگال (VLDL) وجود دارد. این نوع چربی در واقع بیانگر وضعیت متابولیک و سوخت و ساز بدن است و علاوه بر عوارض قلبی با کبد چرب (Fatty liver ) و مراحل پیش دیابت ( Pre-diabetes ) هم ارتباط دارد.

میزان طبیعی چربی های فوق در کودکان و نوجوانان مقادیر زیر برحسب میلی‌گرم درصد است.

کلسترول تام: کمتر از ۲۰۰

ال دی ال: کمتر از ۱۳۰

تری گلیسرید: کمتر از ۱۵۰

و برای اچ دی ال مقادیر بالای ۴۰ طبیعی است.

در ایران هم در بالغین هم در کودکان و نوجوانان شایع ترین اختلال چربی خون به صورت بالا بودن تری گلیسرید و کم بودن اچ دی ال است. تقریبا از هر پنج کودک و نوجوان ایرانی، یک نفر نوعی از اختلال چربی خون را دارد و هر چند این اختلالات در افراد چاق یا دارای بیماری زمینه ای بیشتر وجود دارد ولی در افراد دیگر هم وجود دارد.

اختلال چربی خون در کودکان و نوجوانان

اختلال چربی خون در کودکان و نوجوانان

پیشگیری و کنترل اختلالات چربی خون

مهم ترین و موثرترین راه پیشگیری و کنترل سطح چربی های خون، پیروی از شیوه زندگی سالم از اوایل عمر است. موثرترین موارد در این راستا عبارتند از:

۱. تغذیه شیرخوار با شیر مادر که هم برای مادر هم فرزندش فواید طولانی مدت زیادی از جمله کنترل سطح چربی خون در بر دارد.

۲. پیشگیری از اضافه وزن غیر طبیعی در همه سنین به ویژه در سال اول عمر.

۳. استفاده مادر از روغن های مرغوب گیاهی در دوره بارداری و شیردهی که اولویت با روغن زیتون و سایر روغن های مایع گیاهی و سپس روغن جامد حیوانی است و نامناسب ترین نوع روغن هم روغن های جامد نباتی است.

۴. استفاده از روغن های مرغوب (ذکر شده در توصیه سوم) برای تهیه غذای کودک

۵. کنترل هرچه سریع تر چاقی در کودکان و نوجوانان

۶. افزایش مصرف سبزیجات و انواع مواد غذایی دارای فیبر

۷. افزایش مصرف غلات سبوس‌دار

۸. افزایش مصرف حبوبات

۹. عدم استفاده از غذاهای سرخ شده و انواع تنقلات چرب مانند چیپس سیب زمینی خانگی یا صنعتی

۱۰. رعایت تعادل و تنوع مصرف مواد غذایی بر اساس توصیه های بشقاب غذای سالم

۱۱. نوشیدن آب کافی

۱۲. فعالیت بدنی کافی

گاهی اختلال چربی خون در حدی است که علاوه بر توصیه های فوق، فرد به درمان دارویی هم نیاز پیدا می کند.

با تشکر از پروفسور رویا کلیشادی

مجله اینترنتی تحلیلک