مطلب پایانی چهارمقاله نظامی عروضی …در مطالب گذشته به چهار مقالت مطرح شده از جانب نظامی عروضی تحت عنوان های مقالت اول؛ در ماهیت دبیری و کیفیت دبیر کامل و آنچه بدین تعلق دارد. مقالت دوم؛ در ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر. مقالت سوم؛ در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم. مقالت چهارم؛ در علم طب و هدایت طبیب پرداختیم.
حکایت چهارم مقالت چهارم طب و هدایت طبیب چهارمقاله … شیخ الاسلام عبدالله انصاری قَدَّسَ اللهُ روُحَه (۱) با این خواجه (۲) تعصب کردی و بارها قصد او کرد و کتب او بسوخت، و این تعصّبی بود دینی که هرویان درو اعتقاد کرده بودند که او مرده زنده میکند، و آن اعتقاد عوام را از زیان میداشت.
حکایت سوم مقالت در علم طب و هدایت طبیب از چهارمقاله …در عهد ملکشاه و بعضی از عهد سنجر (۱) فیلسوفی بود بهرات، او را ادیب اسماعیل گفتندی. مردی سخت بزرگ و فاضل و کامل، اما اسباب او و معاش او از دخل طبیبی بودی.
حکایت دوم مقالت چهارم طب و هدایت طبیب چهارمقاله …شیخ رئیس حجه الحق ابوعلی سینا حکایت کرد اندر کتاب مبدأ و معاد در آخر فصل امکان وُجودِ اُمُورٍ نادِرَهٍ عَن هذِه النَّفس همی گوید که بمن رسید و بشنودم که: حاضر شد طبیبی بمجلس یکی از ملوک سامان و قبول او در آنجا بدرجه ای رسید که در حرم شدی و نبض مُحرّمات (۱) و مُخدّرات (۲) بگرفتی.
حکایت اول مقالت چهارم چهارمقاله در علم طب و هدایت طبیب …بُختیشوع یکی از نصارای بغداد بود، طبیبی حاذق و مُشفقی (۱) صادق بود و مرتب بخدمت مامون، مگر از بنی هاشم از اقرباءِ (۲) مامون یکی را اسهال افتاد. مامون را بدان قریب دلبستگی تمام بود، بختیشوع را بفرستاد تا معالجت او بکند.
مقالت چهارم چهارمقاله در علم طب و هدایت طبیب …طب صناعتی است که بدان صناعت صَحت در بدن انسان نگاه دارند، و چون زایل شود باز آرند، و بیارایند او را بدرازی موی و پاکی روی و خوشی بوی و گشادگی.
حکایت چهارم از مقالت سوم در علم نجوم و غزارت منجم در آن چهارمقاله …در شهور سنه سبع و اربعین و خمسمائه میان سلطان عالم سنجربن ملکشاه و خداوند سلطان علاءالدنیا و الدین مصاف افتاد بدر اوبه و مصاف غور شکسته شد.
حکایت سوم مقالت سوم نجوم و غزارت منجم در آن علم …در زمستان سنه ثمان و خمسمایه بشهر مرو سلطان کس فرستاد بخواجه بزرگ صدرالدین محمدبن المظفّر رَحِمَهُ الله که خواجه امام عمر را بگوی تا اختیاری (۱) کند که بشکار رویم که اندر آن چند روز برف و باران نیاید.
حکایت دوم مقالت سوم در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم…در میان مجلس عشرت از حجه الحق عمر شنیدم که او گفت: گور من در موضعی باشد که هر بهاری شمال بر من گل اشفان می کند.
آورده اند که یمین الدّوله سلطان محمودبن ناصرالدّین بشهر غزنین بر بالای کوشکی در چهار دری نشسته بود بباغ هزار درخت، روی بابوریحان کرد و گفت: «من ازین چهار در از کدام در بیرون خواهم رفت؟ حکم کن و اختیار آن بر پاره کاغذ نویس و در زیر نهالی من نه!» و این چهار در، راه گذر داشت.
