اوراق قرضه یکی از ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه است که با توجه به شرایط مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.
اوراق قرضه
پیش از هر چیز لازم است بدانید در ایران اوراق قرضه منتشر نمی‌شود، در مقابل اوراق با درآمد ثابت از قبیل اوراق مشارکت، اوراق خزانه، صکوک شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصنا و… که با قوانین بانکداری اسلامی تطابق دارد، منتشر می‌گردد.
اوراق قرضه اسنادی هستند که به‌موجب آن‌ها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و در زمان سر رسید نیز اصل مبلغ را بازپرداخت کند.
اوراق قرضه در کشورهای خارجی یک ابزار بدهی میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها بوده و با تعهدات مشخصی همراه است.
گاهی اوقات کسب و کارها نیز مانند افراد عادی برای تامین مالی فعالیت‌های خود از دیگران وام می‌گیرند. این تامین مالی معمولا برای ورود به یک بازار جدید، نوآوری و رشد در کسب و کار است که می‌تواند از طریق انتشار اوراق قرضه (اوراق بدهی) انجام شود.
شرکت با انتشار اوراق قرضه، از سرمایه‌گذاران مبالغی را جمع‌آوری میکند و سودی را نیز بابت سرمایه‌گذاری اشخاص، در بازه‌های زمانی مشخص پرداخت میکند.
بنابراین به عبارت دیگر اوراق قرضه یا Bond به نوعی از سرمایه‌گذاری گویند که در آن سرمایه‌گذار به شخص حقوقی یا نهادی (شرکتی یا دولتی) پول قرض داده و شرکت سرمایه‌پذیر (اعتبار گیرنده) متعهد می‌شود تا وجه یا اعتبار مورد نظر را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره ای ثابت بازپرداخت نماید.
دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آن‌ها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌کنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند.
این اوراق به طور عمده در بازار‌های خارج از بورس (OTC) داد و ستد می‌شوند. بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار است و عموما نوسانات آن تحت تأثیر نرخ بهره قرار دارد.
این اوراق دو ویژگی قابل‌توجه دارند؛ اول اینکه در بازار‌های بسیار بزرگ بدهی معامله می‌شوند و ثانیا حجم آن‌ها با سرعت بسیار زیادی در حال رشد است.
اوراق قرضه در دنیا برخلاف سهام، عمر محدود دو، پنج، ۱۰ و حتی ۳۰ ساله دارند و اعتبار آن‌ها در تاریخ تعیین شده که سررسید نام دارد، به پایان می‌رسد.
اگرچه ورقه قرضه تاریخ‌های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه (مبلغ اسمی ورقه قرضه) فقط در تاریخ سررسید بازپرداخت می‌شود.
دسته بندی اوراق بهادار
دسته بندی اوراق بهادار را می‌توان به این شکل تعریف کرد:
۱ – اوراق مبتنی بر بدهی
- اوراق قرضه
- اوراق مشارکت
- صکوک
۲ – اوراق حقوق صاحبان سهام
- سهام شرکت‌ها
۳ – ابزارهای مشتقه
- قراردادهای آتی
اختیار معامله
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه‌ی دولتی: برای تأمین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورت‌حساب‌ها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند.
اوراق قرضه‌ی کشورهای با ثباتی مثل آمریکا جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود، اما در طرف دیگر، اوراق قرضه‌ی کشورهای در حال توسعه دارای ریسک بالاتری هستند.
اوراق قرضه‌ی شهرداری: این اوراق توسط شهرها، کشورها و مناطق مختلف برای تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه‌ی پروژه‌ها صادر می‌شود.
اوراق قرضه‌ی شهرداری هزینه‌های ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و غیره را از نظر مالی تأمین میکند.
شهرداری‌ها معمولا زمانی به صدور اوراق قرضه اقدام می‌کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند.
اوراق قرضه‌ی شرکتی: اوراق قرضه‌ی شرکتی توسط کسب و کار و برای کمک به تأمین هزینه‌ی آن ها صادر می‌شود.
با وجود اینکه ریسک این اوراق بالاتر از اوراق قرضه‌ی دولتی است، اما گاهی اوقات سود بیشتری می‌توان از آن کسب کرد. همچنین تعداد گزینه‌ها برای انتخاب از میان اوراق قرضه‌ی شرکتی بیشتر است.
ویژگی‌های اوراق قرضه
- دارنده اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به‌عنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین شده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم – که به سهامداران پرداخت می‌شود – دریافت نمی‌کند.
- اوراق قرضه دارای سر رسید مشخص است. برخی از این اوراق در یک مقطع معین زمانی سر رسید می‌شوند و برخی دیگر به‌تدریج سر رسید می‌شوند.
- معمولاً اوراق قرضه دارای ارزش اسمی مشخص هستند.
- اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود، دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل و فرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند.
اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب اولویت آن‌ها در قراردادهای مربوط قید می‌شود.
- بعضی از شرکت‌ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می‌کنند؛ مثلاً ممکن است شرکت زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهند.
هر چند شرکت‌های مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه بدون وثیقه منتشر می‌کنند.
- به طور کلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم‌گیری شرکت حق رأی ندارند، هر چند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از این اوراق در مواردی از تصمیم‌گیری‌های شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه‌های دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکت‌های دیگر) حق رأی داشته باشند. البته اگر شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق مذکور می‌توانند بر بسیاری از فعالیت‌های شرکت اعمال قدرت کنند.
- اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرف‌های قرارداد هستند، ولی اگر اوراق قرضه به طور عمومی به تعداد زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص دیگری نیز به عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق مذکور بر اجرای تعهدات شرکت نظارت میکند.
مجله اینترنتی تحلیلک
