باب اول قابوس نامه عنصرالمعالی
در مطلب قبلی به معرفی خالق اثر، عنصرالمعالی و کتاب قابوس نامه یا نصیحت نامه پرداختیم. همانطور که در مطلب پیشین اشاره شد عنصرالمعالی این کتاب را برای پسر خود گیلانشاه نوشته است تا آن را برای سعادت و نام نیک در دو جهان به کار گیرد. در این نوشته نگاهی به باب اول کتاب می اندازیم.
باب اول/ در شناختن ایزد تعالی
آگاه باش ای پسر که هیچ نیست از بودنی و نابودنی و شاید بود (۱) که آن شناختهٔ مردم نگشت چنان که اوست، جز آفریدگار جلّ جلالَه (۲) که شناخت را در او راه نیست و جز او همه شناخت گشت.(۳)
پس در همه شناخته ای قبولِ شناس (۴) است و آفریدگار قابل نیست (۵) و تو بگمان (۶) درخود نگر در آفریدگار منگر و درساز (۷) نگر و سازنده را بشناس و نگر تا درنگ ساخته سازنده از دست تو نرباید (۸) که همه درنگی از زمان بُود (۹) و زمان (۱۰) گذرنده است و گذرنده را آغاز و انجام بُود.(۱۱)
و این جهان را که بسته همی بینی بند او خیره (۱۲) مدان و بی گمان باش (۱۳) که بند او ناگشاده نماند (۱۴) و در آلاء (۱۵) و نعمای آفریدگار اندیشه کن و در آفریدگار اندیشه مکن که بی راه تر (۱۶) کسی آن بُود که جایی که راه نبود راه جوید چنان که پیغامبر صلّی الله علیه و سلّم گفت: تَفَکَّروا فی آلاء اللهِ وَ نَعمائه ولا تَفَکَّروا فِی اللهِ.(۱۷)
اگر حقیقت توحید خواهی بدان که هرچه در تو محال است (۱۸) در ربوبیّت صدق است (۱۹) چون یکیی که هر یکی را بحقیقت بدانست از شرک بری (۲۰) گشت، یکی بر حقیقت خداست عزَوَجَلّ و جز او همه دواند.
همانطور که در متن بالا به طور خلاصه کلام و سخن عنصرالمعالی به گیلانشاه پیرامون شناخت خداوند مطرح شد، عنصرالمعالی به توحید و یگانگی خدا، ازلی بودن خدا و اینکه تنها خداوند است که ازلی و ابدی است، توجه به نعمت ها و موهبت های خداوند، اینکه با نگاه و تأمل در مخلوقات خداوند می توان به حضور و قدرت او پی برد و نباید در راه خداشناسی و در طی مسیر از او غفلت ورزید اشاره می کند.
۱-آنچه که وجودش امکان پذیر باشد، ممکن الوجود
۲-بزرگ است قدر و جلال او
۳-به جز خداوند همه چیز قابل درک و شناخت است
۴-قابل شناختن
۵-قابل شناسایی نیست
۶-شک و ابهام
۷-ساختگی کارها
۸-مواظب باش توجه به مخلوقات نظر تو را از خالق بازنگیرد
۹-و روزگار باعث توجه می شود
۱۰-روزگار، دنیا
۱۱-شروع و پایانی دارد
۱۲-نیکو، گزیده، خوب
۱۳-مطمئن باش
۱۴-به پایان می رسد
۱۵-نعمت ها، نیکویی ها
۱۶-گمراه، گمراه ترین
۱۷-در نعمت ها و نیکویی های خدا بیندیشید نه در ذات او
۱۸-غیرممکن است
۱۹-در پروردگار وجود دارد
۲۰-دور
مجله اینترنتی تحلیلک
