باب دوم قابوس نامه عنصرالمعالی

در سومین مطلب پیرامون قابوس نامه عنصرالمعالی یا نصیحت نامه نگاهی به باب دوم آن می اندازیم.

باب دوم / در آفرینش و ستایش پیغمبر علیه السلام

و بدان ای پسر که ایزد تعالی جهان را نه از بهر نیاز خویش آفرید و نه بر خیره (۱) آفرید چه برموجب (۲) عدل آفرید، بیافرید بر موجب عدل و بیاراست بر موجب حکمت.

چون دانست که هستی بِه (۳) که نیستی، کون (۴) بِه که فساد (۵)، زیادت (۶) بِه که نقصان (۷)، خوب بِه که زشت، و بر هر دو توانا بود و دانا بود آنچه بِه بود بکرد و خلاف دانش خود نکرد و بهنگام کرد.(۸)

عنصرالمعالی در ابتدای این باب به این نکته اشاره می کند که آفرینش از روی حکمت و عدالت خداوند بوده است نه از نیاز و انجام کار بیهوده و عبث. همچنین در ادامه پیرامون واسطه ها اینگونه می نویسد که خداوند می توانست بدون ابر باران را پدید آورد و بدون آفتاب و خورشید روشنایی دهد اما:

چون کار بر موجب حکمت بود بی واسطه هیچ پیدا نکرد (۹) و واسطه را سبب کون و فساد کرد زیرا که چون واسطه برخیزد (۱۰) شرف و منزلت ترتیب برخیزد و چون ترتیب و منزلت نبود نظام نبود و فعل را از نظام لابد بود (۱۱) پس واسطه نیز لابد بود و واسطه پدید کرد تا یکی قاهر (۱۲) بود و یکی مقهور (۱۳) و یکی روزی خوار بود و یکی روزی پرور و این دویی بر یکیی ایزد تعالی گواست.

عنصرالمعالی از پیامبران که خود واسطه میان خدا و مخلوقات هستند هم یاد میکند و درباره پیامبران و رسالتشان نیز می نویسد:

در میان مردم پیغامبران فرستاد تا ره داد و دانش و ترتیب روزی خوردن و شکر روزی ده گزاردن به مردم آموختند تا آفرینش جهان به عدل بود و تمامی عدل به حکمت، و اثر (۱۴) حکمت نعمت، و تمامی نعمت به روزی خوار، و تمامی روزی خوار به پیغامبر رهنمای که از این ترتیب هیچ کم نشاید که باشد (۱۵) تا بحقیقت پیغامبر راهنمای را بر روزی خوار خدای تعالی فضل آن است که روزی خوار را بر روزی.

پیامبران راه و رسم دانش و شکر نعمت و شکر روزی دهنده را به مردم آموختند و همه اینها از عدل و حکمت خداوند بود که خلق کرد و برایشان روزی فرستاد و بر اثر حکمت و دانش خود پیامبران را نیز برای مردم فرستاد.

۱-بیهوده

۲-به دلیل

۳-بهتر، نیکوتر

۴-هستی، بودن

۵-نیستی

۶-کمال

۷-نقص، کمی

۸-در جا و زمان خودش خلق کرد

۹-آشکارنشد، به وجود نیامد

۱۰-از میان برود

۱۱-هر عملی به نظم نیازمند است

۱۲-چیره

۱۳-قهرشده، مغلوب شده

۱۴-نشانه

۱۵-این نظم و ترتیب را نمی توان کم و زیاد کرد

مجله اینترنتی تحلیلک