باب سوم قابوس نامه عنصرالمعالی

در سه نوشته گذشته که کتاب قابوس نامه یا نصیحت نامه عنصرالمعالی را مورد بررسی قرار دادیم به معرفی کتاب، بررسی باب اول (در شناختن ایزد تعالی) و باب دوم (در آفرینش و ستایش پیغامبر علیه السلام) پرداختیم. در این مطلب نگاهی به باب سوم آن می اندازیم.

باب سوم / در سپاس داشتن از خداوند نعمت بر توان و ناگزیر

همانطور که از عنوان باب سوم کتاب معلوم است عنصرالمعالی در این مقال پیرامون شکرگزاری از پروردگار به اندازه توان سخن می گوید و کلام خود را اینگونه آغاز می کند:

بدان ای پسر که سپاس خداوندِ نعمت واجب است بر همه کس براندازه فرمان (۱) نه براندازه استحقاق (۲) که (۳) اگر کسی همگیِ خویش (۴) شکر سازد هنوز حق شکر یک جزو از هزار جزو نگزارده باشد جز که براندازه فرمان.

عنصرالمعالی می گوید شکرگزاری بنده از پروردگار واجب است و تنها به همان اندازه که او خود مقرر فرموده شکرگزارش باشیم زیرا اگر با همه وجود هم شکر او گوییم باز نمی توان از شکر کوچکترین موهبت او نیز برآمد.

اگر خداوندِ نعمت اندک شکر خواهد بسیار بود چنان که اندازه طاعت در دین اسلام پنج است: دو از او خاص منعمان (۵) راست، و سه از او عموم خلایق را، یکی از او اقرار به زبان و تصدیق به دل و دیگر نماز پنجگانه و سوم روزه سی روز.

اما شهادت دلیل نفی است بر حقیقت هرچه جز حق است و نماز صدق قول و اقرار بندگی است و روزه تصدیق قول و اقرار دادن به خدایی خداست.

اندازه عبادت و شکرگزاری از پروردگار در اسلام پنج مورد است که دو مورد از آنها (حج و زکات) مخصوص ثروتمندان است و سه تای دیگر آن که نماز و روزه و اقرار به زبان و شهادت است برای عموم خلق.

چون گفتی که من بنده ام در بندِ بندگی باید بود و چون گفتی که او خداوندست در زیرِ حکم (۶) خداوند باید بود و اگر خواهی که بنده تو تو را طاعت دارد تو از طاعت خداوند خویش مگریز و اگر بگریزی از بنده خویش طاعت چشم مدار (۷) که نیکی تو بر کهتر (۸) تو نه بیش از آن است که نیکی خداوند تو بر تو. و بنده بی طاعت (۹) مباش که بنده بی طاعت خداوندخوی(۱۰) بود و بنده خداوندخو زود هلاک شود.

وقتی که اقرار کردی که خداوند خالق است و تو بنده پس حال باید خود را به او سپرد و بندگی اش را کرد و اگر این توقع را داری که کسی که به واسطه تو روزی می خورد و برای تو کار میکند حق طاعت تو را به جای آورد اول تو طاعت خداوند را به جای آور که بدون شک لطف و نیکی تو کمتر از خداوند بوده است و همواره بندگی خداوند را بجای آور و از خوی سرکشی به دور باش.

۱-به همان اندازه که خداوند فرمان داده و گفته است

۲-سزاوار

۳-زیرا که

۴-با همه وجودش

۵-ثروتمندان

۶-مطیع بودن

۷-انتظار نداشته باش

۸-کوچکتر

۹-سرکش، اطاعت خدا را به جا نمی آورد

۱۰-دچارتکبر شده و خود را بزرگ و صاحب می دانند

مجله اینترنتی تحلیلک