باب پنجم قابوس نامه
در مطالعه و بررسی قابوس نامه یا نصیحت نامه عنصرالمعالی سعی می شود به باب هایی که از نظر محتوایی بیشتر مد نظر ما هستند پرداخته شود. چنانکه از پرداختن به باب چهارم چشم پوشی می کنیم و باب پنجم که درباره حق پدر و مادر است می پردازیم.
باب پنجم / در شناختن حق مادر و پدر
در باب پنجم قابوس نامه عنصرالمعالی آمده است:
و بدان ای پسر که آفریدگار چون خواست که جهان آباد ماند اسباب نسل پدید کرد در شهوت جانور، و پدر و مادر را سبب کون (۱) فرزند کرد. پس همیدون (۲) از موجب خرد (۳) بر فرزند واجب بود پدر و مادر خود را حرمت داشتن، و اصل او پدر و مادرست.
عنصرالمعالی در قابوس نامه و در نوشتاری که برای فرزند خود گیلانشاه نوشته است می گوید: اصل و اساس هستی و به وجود آمدن فرزند پدر و مادر هستند پس فرزند اگر از روی عقل و خرد نگاه کند برخود واجب می داند که احترام آنها را حفظ کند.
وکمتر حرمت (۴) پدر و مادر آن است که هر دو واسطه اند میان تو و آفریدگار تو، پس چندان که آفریدگار خود و خود را حرمت داری واسطه را نیز در خور (۵) او بباید داشت.
همانطور که در نوشته های پیشتر بررسی قابوس نامه اشاره شد خداوند می توانست بدون واسطهٰ ابر باران را بر زمین سرازیر کند و یا بدون واسطهٰ خورشید آفتاب و روشنایی را پخش کند اما به خواست خود این واسطه ها را پدید آورد. در باب دوم که در آفرینش و ستایش پیغامبر بود نیز گفته شد که پیامبران هم از جمله واسطه ها هستند و در اینجا عنصرالمعالی پدر و مادر را واسطه فرزند با خداوند می داند و می گوید همانطور که حرمت خدا و خودت را حفظ میکنی حرمت پدر و مادر که واسطه میان تو و خداوند هستند را نیز باید نگه داری.
زینهار (۶) ای پسر که رنج مادر و پدر خوار (۷) نداری که آفریدگار به حق مادر و پدر بسیار همی گیرد.(۸)
در قرآن، نهج البلاغه و متون مختلف درباره حق پدر و مادر بر فرزند و برعکس آن صحبت شده است. برخی این امر به وجود آمدن فرزند را تنها پرداختن به میل جنسی و یک میل شهوانی می دانند و تمام سختی و محبت های پدر و مادر خود را سبک می شمارند که خداوند این امر را مورد موٰاخذه قرار می دهد.
از روی مردمی و خرد بنگر که (۹) پدر و مادر مَنبِت (۱۰) نیکی و اصل (۱۱) پرورش نفس تواند و چون در حق ایشان مقصر باشی (۱۲) چنان نماید که تو سزای (۱۳) هیچ نیکی نباشی که آن کس که حق شناسِ نیکی اصل (۱۴) نباشد نیکی فرع را هم حق نداند، و با ناسپاسان نیکی کردن از خیرگی (۱۵) بُوَد.
مَثَل آدمی چون میوه است و پدر و مادر چون درخت، هرچند درخت را تعهد (۱۶) بیش کنی میوه او نیکوتر و بهتر باشد، چون پدر و مادر را حرمت و آزرم (۱۷) بیش داری دعا و آفرین ایشان اندر تو مستجاب تر باشد و به خشنودی خدای تعالی نزدیکتر باشی.
۱-هستی، به وجود آمدن
۲-مخفف هم ایدون است به معنی همین دم، اکنون
۳-از روی خرد و عقل و دانایی
۴-کمترین احترام
۵-لایق، سزاوار
۶-آگاه باش
۷-سبک، ذلیل، زبون
۸-موٰاخذه می کند
۹-زیرا که
۱۰-محل رشد و رویش
۱۱-باعث
۱۲-کوتاهی کنی
۱۳-سزاوار
۱۴-اصلی، مهم
۱۵-بیهودگی، خودسری
۱۶-مراقبت، نگهداری
۱۷-شرم، ادب، نرمی
مجله اینترنتی تحلیلک
