غزل ۴۹۱ حافظ (به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی) به همراه شرح
شرح غزل ۴۹۱ حافظ / به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی
به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی
خیال سبزخطی نقش بسته ام جایی
امید هست که منشور عشقبازی من
از آن کمانچه ابرو رسد به طغرایی
سرم ز دست بشد چشم از انتظار بسوخت
در آرزوی سر و چشم مجلس آرایی
مکدر است دل آتش به خرقه خواهم زد
بیا ببین که که را می کند تماشایی
به روز واقعه تابوت ما ز سرو کنید
که می رویم به داغ بلندبالایی
زمام دل به کسی داده ام من درویش
که نیستش به کس از تاج و تخت پروایی
در آن مقام که خوبان ز غمزه تیغ زنند
عجب مدار سری اوفتاده در پایی
مرا که از رخ او ماه در شبستان است
کجا بود به فروغ ستاره پروایی
فراق و وصل چه باشد رضای دوست طلب
که حیف باشد از او غیر او تمنایی
درر ز شوق برآرند ماهیان به نثار
اگر سفینه حافظ رسد به دریایی
بیشتر بخوانید: زندگینامه حافظ شیرازی شاعر و حکیم قرن هشتم
شرح غزل ۴۹۱ حافظ (شرح غزل به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی)
به چشم کرده ام ابروی ماه سیمایی
خیال سبزخطی نقش بسته ام جایی
ابروی معشوق ماه رویی را نشان کرده ام و تصویر زیباروی جوانی را در دل نقش بسته ام.
به چشم کردن: کنایه از انتخاب کردن
نقش بستن: کنایه از تصور کردن
جا: کنایه از دل
امید هست که منشور عشقبازی من
از آن کمانچه ابرو رسد به طغرایی
امیدوارم که فرمان و حکم عشق بازی من با آن کمان ابروی تو تایید گردد و تو عشق بازی من را بپذیری.
منشور: فرمان
سرم ز دست بشد چشم از انتظار بسوخت
در آرزوی سر و چشم مجلس آرایی
در آرزوی دیدن سر و چشم معشوق زیباروی مجلس آرایی بی قرار و رنجور گشتم.
شدن: رفتن
بیشتر بخوانید: حافظ شیرازی شاعری بی همتا
مکدر است دل آتش به خرقه خواهم زد
بیا ببین که کرا می کند تماشایی
دلم از زهد ریایی گرفت و تیره شد. این خرقه تزویر را به آتش خواهم کشید؛ بیا و آتش زدن این خرقه را ببین که به یک بار نگاه کردن می ارزد.
کرا کردن: ارزش و لایق بودن
به روز واقعه تابوت ما ز سرو کنید
که می رویم به داغ بلندبالایی
در روز واقعه تابوت مرا از درخت سرو بسازید، زیرا که با داغ عشق معشوق بلندقامتی از این دنیا می رویم. به عبارت دیگر چون در این دنیا به وصال معشوق سروقامت خود نرسیدیم، دست کم به هنگام مرگ در تابوتی از سرو قرار می گیریم تا شاید حظی از قامت سروگون او ببریم.
زمام دل به کسی داده ام من درویش
که نیستش به کس از تاج و تخت پروایی
من بینوا و درویش اختیار دلم را به کسی داده ام که به جز تاج و تخت سلطنت به کس دیگر توجهی ندارد.
زمام: مهار و اختیار
پروا: میل و توجه
بیشتر بخوانید: حافظ انسان شناس بزرگ؛ نوشته ای از دکتر دینانی
در آن مقام که خوبان ز غمزه تیغ زنند
عجب مدار سری اوفتاده در پایی
در جایی که زیبارویان با ناز و غمزه خود بر عاشقان تیغ می زنند، تعجب نکن که سر عاشق زاری در زیر پایی افتاده باشد.
مرا که از رخ او ماه در شبستان است
کجا بود به فروغ ستاره پروایی
در حالی که از رخ زیبای معشوق ماه در شبستان دارم و به وصالش دست یافته ام، دیگر کجا به ستارگان میل و توجهی می کنم؟
شبستان: خوابگاه
بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار حافظ شیرازی
فراق و وصل چه باشد رضای دوست طلب
که حیف باشد از او غیر او تمنایی
جدایی و رسیدن به معشوق چیست؟ در پی رضا و خشنودی او باش زیرا که افسوس خواهی خورد اگر از او غیر از او را بطلبی.
درر ز شوق برآرند ماهیان به نثار
اگر سفینه حافظ رسد به دریایی
اگر دفتر شعر حافظ به دریایی برسد همه ماهی ها از شدت شوق و علاقه مرواریدها را نثار شعر زیبای او خواهند کرد.
دُرر: مرواریدها
سفینه: دفتر شعر
در این شرح غزل حافظ از کتاب های حافظ نامه و شاخ نبات حافظ نیز استفاده شده است.
حافظ نامه؛ که به مفاهیم کلیدی ابیات دشوار حافظ توسط بهاء الدین خرمشاهی پرداخته شده است.
شاخ نبات حافظ؛ شرح غزل حافظ است که توسط دکتر محمدرضا برزگر خالقی نوشته شده است.
مجله اینترنتی تحلیلک
