جشن آبانگان یا آبان روز و هرآنچه باید درباره آن بدانید
همراهان همیشگی مجله اینترنتی تحلیلک، در این مطلب تاریخ دقیق جشن آبانگان یا آبان روز را به همراه هرآنچه باید درباره آن بدانید برای شما آورده ایم. با ما همراه باشید…
جشن آبانگان یا آبان روز
جشن آبانگان مصادف با ۱۰ آبان است.
جشن آبانگان ۱۴۰۱
جشن آبانگان ۱۴۰۱ یا آبان روز مصادف با سه شنبه ۱۰ آبان ۱۴۰۱، ۶ ربیع الثانی ۱۴۴۴ و ۱ نوامبر ۲۰۲۲ است.
ایرانیان قدیم گذشته از جشن‌هایی که به مناسبت‌های گوناگون برگزار می‌کردند، همنام شدن روز و ماه را هم در هر ماه جشن می‌گرفتند. همانند جشن دیگان در ماه‌های پیش، جشن تیرگان و جشن مهرگان را نیز داشتیم. اما ماه دی تفاوتی اساسی با ماه‌های دیگر دارد.
در تقویم زرتشتی هر ماه ۳۰ روز و هر روز نامی برای خود داشته است.
نام سایر روزهای ماه در تقویم زرتشتی به این صورت است: ۱- هرمزد ۲-بهمن ۳-اردیبهشت ۴- شهریور ۵- سپندارمزد (اسفند) ۶- خرداد ۷- امرداد ۸- دی به آذر ۹- آذر ۱۰- آبان ۱۱- خور ۱۲-ماه ۱۳- تیر ۱۴- گوش ۱۵- دی به مهر ۱۶- مهر ۱۷-سروش ۱۸- رشن ۱۹- فروردین ۲۰- بهرام ۲۱- رام ۲۲- باد -۲۳ دی به دین ۲۴- دین ۲۵- ارد ۲۶- اشتاد ۲۷- آسمان ۲۸- زامیاد ۲۹- ماراسپند ۳۰ انیران.
جشن آبانگان
جشن آبانگان
جشن آبانگان از جشن‌های دوازده‌گانه ایران باستان به شمار می‌آید که در روز دهم آبان (آبان روز از آبان ماه) برگزار می‌شود. این جشن در نکوداشت «آناهیتا» فرشته موکل بر آب پدید آمد که ایزدبانویی بسیار برجسته در فرهنگ پارسی بوده است و در اعتقاد پارسیان، برف و باران و تگرگ را به فرمان اهورا مزدا بر زمین فرو می‌بارد.
در آیین ایرانیان باستان، عناصر چهارگانه (آب، آتش، خاک و هوا) به‌عنوان پایه‌های نخستین زندگی، بسیار مقدس هستند و آلوده کردن آن‌ها گناهی بزرگ و نابخشودنی قلمداد می‌شود. ایرانیان ژرف‌اندیش پس از آتش، آب را مهم‌ترین عنصر حیات دانسته و حتی در آب روان، خود را شست‌وشو نمی‌دادند تا به ناپاکی آلوده‌اش نسازند.
جشن آبانگان نیز فرصتی برای یادآوری ارزش آب به‌عنوان مایه حیات و آبادانی و برکت است و سپس، شکرگزاری از این نعمت به درگاه آفریدگار، تا آب فراوان بفرستد و از آن نگهداری کند. این جشن در کنار جوی‌ها و نهرها و قنات‌ها برگزار می‌شود و چون دیگر آیین‌های ایرانیان، نیایش و ستایش پرودگار با گردهمایی مردم، شادی و تفریح و دستگیری از نیازمندان همراه است.
جشن آبانگان
جشن آبانگان
پارسیان و به‌ویژه زنان و دختران، در جشن آبانگان در کنار نهرها و رود‌ها و قنات‌ها گرد هم می‌آیند و ضمن گرامیداشت ایزدبانوی آب‌های روان، به ستایش اهورامزدا می‌پردازند و از وی طلب آب فراوان و نگهداری از آب‌های موجود را دارند. پس از نیایش و خواندن «اوستای آب‌زور» که به آب و آبان وابسته است، جشن و سرور و شادمانی آغاز می‌شود.
در ایران پیش از اسلام و آیین‌های دین زرتشت، آب را دومین آفریده از آفریدگان هفت‌گانه و در کنار آتش، خاک و هوا از پایه‌های نخست زندگی می‌دانستند. این عنصر گران‌بها و ارزشمند هستی را پس از آتش، مقدس‌ترین عنصر آفرینش نیز معرفی می‌کنند. بر این اساس، آب مظهر پاکی است که هرگز نباید به پلیدی‌ها آلوده گردد. در باور نیاکان ایران زمین، دو فرشته به نام‌های اپام نپات (Apam napat) و آناهیتا (Anahita) که در فارسی آناهید یا ناهید نیز نامیده می‌شود، وظیفه پاسداری از آب را بر عهده دارند.
جشن آبانگان
جشن آبانگان
آناهیتا ایزدی محبوب نزد ایرانیان بود و معابد بسیاری برای وی برپا می‌کردند که عمدتا در همسایگی آب روان قرار داشت. معابد همدان، شوش و کنگاور، از مجلل‌ترین معابد آناهیتا به شمار می‌آید که در این میان، معبد آناهیتا در کنگاور را دومین بنای سنگی باستانی ایران پس از تخت جمشید معرفی می‌کنند.
از سویی دیگر، تندیس‌های باروری که به الهه مادر موسوم‌اند و در ناحیه شوش و تپه سراب کرمانشاه به دست آمده، تجسمی از این ایزدبانوی برجسته است. نقش آناهیتا در آغاز سلسله ساسانی بسیار مهم بوده و ظروفی منقش به تصویر وی وجود دارد که می‌تواند دلیلی بر این مدعا باشد. سکه‌هایی با نقش این الهه محبوب نیز از عصر اشکانیان به یادگار مانده که تمام این آثار مکشوفه، از اهمیت ایزدبانوی آب‌ها در میان ایرانیان عهد قدیم سخن می‌گویند.
واژه آبان به‌معنای «آب‌ها» و در واقع جمع کلمه آب است که در اوستا و در زبان پهلوی «آپ»، در زبان سانسکریت «آپه» و در فارسی هخامنشی «آپی» تلفظ می‌شد. این واژه مقدس، در جای‌جای اوستا ستوده شده و «اردویسور آناهیتا» به‌عنوان ایزد نگهبان آب‌ها ستایش می‌شود. پنجمین یشت و یکی از طولانی‌ترین و قدیمی‌ترین یشت‌ها «آبان یشت» نیز به ستایش آناهید اختصاص دارد.
ایزدبانویی مقدس که چون بیشتر خدایان، پس از زرتشت، جایگاه ایزدی یافت و «جان افزا» لقب گرفت و او را فزاینده ثروت، مملکت، برکت و نعمت می‌دانند. ناهید نیایشگا‌ه‌های ویژه خود را داشت که بنا به ماهیت این الهه، در نزدیکی رودخانه یا چشمه‌ای ساخته می‌شد. می‌گویند زیارتگاه‌هایی که اکنون با اسامی زنانه یا بی‌بی شناخته می‌شوند و معمولا در کنار آن‌ها آبی جاری است، می‌توانند بازمانده همان نیایشگا‌ه‌های آناهید باشند که در روزگار گذشته این سرزمین وجود داشت.
جشن آبانگان
فارغ از اهمیت آب و ستایش آناهید در پیدایش جشن آبانگان، روایت‌های دیگری نیز در تاریخچه این آیین وجود دارد. از جمله نقل است که به‌دنبال جنگ‌های طولانی که بین ایران و توران در گرفت، افراسیاب دستور به ویرانی نهرها و کاریزها داد و پس از پایان جنگ «زَو» پسر طهماسب، به لایروبی مجدد این نهرها امر کرد. پس از آن، آب در کاریزها جاری شد و مردم این نعمت دوباره را جشن گرفتند.
بنا به متون و منابع تاریخی موجود، شکل برگزاری جشن‌های کهن ایران باستان در طول زمان، بعضا دست‌خوش تغییرات شده و نحوه فعلی و رایج با شکل تاریخی برگزاری آن جشن تفاوت دارد. حال چه جشن‌های زنده‌ای چون نوروز که همچنان رایج است و چه جشن‌هایی که در گذر زمان به دست فراموشی سپرده شده‌اند.
ازاین‌رو، گفته می‌شود که جشن آبانگان نیز با تفاصیل و آیین‌های ویژه‌ای همراه بوده که به مرور زمان از خاطر رفته و امروزه اثری از یادکرد آن در میان نیست. آنچه از این جشن چون دیگر آیین‌های کهن باقی مانده، خوانش سرودهایی از اوستا و دعای آفرینامه و چیدمان سفره‌ای مقدس با حضور نمادهای امشاسپندان و ایزدبانوی آناهیتا است. برخی اعتقاد دارند که سفره‌های نذری تحت عنوان «بی بی» چون «سفره بی بی سه‌شنبه» که همچنان گاهی برگزار می‌شوند نیز می‌تواند بازمانده آیین‌های مرتبط با آناهیتا باشد.
جشن آبانگان
در جشن آبانگان، پارسیان چون دیگر آیین‌ها ابتدا به آدریان‌ها (آتشکده یا عبادتگاه) می روند و سپس در کنار جوی‌ها و نهرها و قنات‌ها به ستایش پرودگار و دعا و نیایش می‌پردازند و در نهایت به برپایی جشن و سرور و شادمانی مشغول می‌شوند.
از دیگر آیین‌های مخصوص جشن آبانگان اختصاص این روز به مردان یا زنان بود. اگر در این روز باران می‌بارید، آبانگان به مردان تعلق می‌گرفت و آن‌ها تن و جانشان را در آب شست‌وشو می‌دادند. چنانچه این روز بدون بارش باران طی می‌شد، آبانگان را زنانه می‌دانستند و آن‌ها درون آب می‌رفتند.
بیشتر بخوانید:
- جشن خردادگان یا خردادروز و تاریخچه و آیین و رسوم آن
- جشن تیرگان به همراه تاریخچه و آیین و رسوم
- جشن مردادگان یا مردادروز/ همه چیز درباره این جشن
- جشن شهریورگان یا آذر جشن / به همراه تاریخچه و هرآنچه که باید بدانید
- جشن سپندارمذگان یا اسفندگان / به همراه نکات مفید و خواندنی
- جشن دیگان و هرآنچه باید درباره آن بدانید
- جشن آذرگان یا آذر روز و هرآنچه باید درباره آن بدانید
مجله اینترنتی تحلیلک
