جشن تیرگان به همراه تاریخچه و آیین و رسوم

همراهان گرانقدر مجله اینترنتی تحلیلک، در این مطلب جشن تیرگان را به همراه تاریخچه و آیین و رسوم برای شما آورده ایم. امیدواریم از مطالعه این مطلب بهره کافی ببرید. با ما همراه باشید.

جشن تیرگان

جشن تیرگان مصادف با ۱۳ تیر ماه هر سال است.

جشن تیرگان ۱۴۰۱

در سال ۱۴۰۱ نیز این روز در دوشنبه ۱۳ تیر، ۴ ذی الحجه ۱۴۴۳ و ۴ جولای ۲۰۲۲ قرار دارد.

روز سیزدهم هر ماه تیر نام دارد. جشن تیرگان در روز سیزدهم تیر ماه و به مناسبت همنام شدن روز و ماه برگزار می‌شود.

در تقویم زرتشتی هر ماه ۳۰ روز و هر روز نامی برای خود داشته است. نام سایر روزهای ماه در تقویم زرتشتی به این صورت است: ۱- هرمزد ۲-بهمن ۳-اردیبهشت ۴- شهریور ۵- سپندارمزد (اسفند) ۶- خرداد ۷- امرداد ۸- دی به آذر ۹- آذر ۱۰- آبان ۱۱- خور ۱۲-ماه ۱۳- تیر ۱۴- گوش ۱۵- دی به مهر ۱۶- مهر ۱۷-سروش ۱۸- رشن ۱۹- فروردین ۲۰- بهرام ۲۱- رام ۲۲- باد -۲۳ دی به دین ۲۴- دین ۲۵- ارد ۲۶- اشتاد ۲۷- آسمان ۲۸- زامیاد ۲۹- ماراسپند ۳۰ انیران.

بیشتر بخوانید: جشن خردادگان یا خردادروز و تاریخچه و آیین و رسوم آن

جشن تیرگان

جشن تیرگان

تاریخچه و زمان برگزاری جشن تیرگان

در مورد تاریخچه و علت برگزاری جشن تیرگان نظرات مختلفی داده شده است.

در برخی روایات آمده است که در این روز آرش کمانگیر از بالای کوه دماوند تیر معروف خود را پرتاب کرده و تیر پس از عبور از کوه‌ها و دشت‌ها در کنار رودخانه جیحون بر تنه درخت گردو نشسته است. از آن به بعد آن قسمت را مرز بین ایران و توران معرفی کردند و هر سال به یاد این اتفاق این روز را جشن می‌گیرند.

در کتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونی تیرگان روز بزرگداشت نویسندگان دوره باستان معرفی شده است.

طبق روایاتی دیگر از ابوریحان بیرونی روز تیرگان روزی است که شاه ایران (کی خسرو) پس از شستشوی خود در چشمه ناپدید می‌شود.

در روایتی دیگر از ابوریحان آمده است که دو تیرگان بزرگ و کوچک وجود دارد. تیرگان کوچک روز سیزدهم تیرماه است که تیر توسط آرش کمانگیر پرتاب می‌شود و تیرگان بزرگ روز چهاردهم و روزی است که تیر او به مقصد می‌رسد.

در برخی دیگر از این روایات آمده که این جشن مربوط به فرشته باران یا “تیشتر” و تقابل بین نیکی و بدی است. تیشتر در واقع فرشته باران بوده که در ۱۰ روز اول ماه در شکل جوانی ۱۵ ساله در می‌آید، ۱۰ روز دوم به شکل یک گاو نر و ۱۰ روز سوم به شکل اسب خواهد بود.

جشن تیرگان

جشن تیرگان

آیین ‌های مخصوص جشن تیرگان

برخی از آداب و رسوم جشن تیرگان به شرح زیر است:

پاشیدن آب بر یکدیگر: یکی از کار‌هایی که حتما در این روز انجام می‌شود؛ پاشیدن آب به یکدیگر برای از بین بردن گرمای هوای تیر ماه است. آب در این جشن از اهمیت زیادی برخوردار است، به همین دلیل معمولا جشن را در کنار یک چشمه یا رودخانه برگزار می‌کنند.

گرفتن فال کوزه: یک روز قبل از جشن دختری جوان یک کوزه سبز رنگ را از آب پر می‌کند و بین مردم می‌چرخاند. هر کسی که آرزویی در دل دارد یک نشانی از خود مانند سکه، انگشتر، سنجاق سر یا وسایلی از این قبیل را درون کوزه می‌اندازد. دختر کوزه را زیر درخت کاج می‌گذارد و روز جشن، پس از مراسم آب پاشی کوزه را به میان می‌آورد و پیران جمع شعری را می‌خوانند تا جوابی برای آرزوی هر کس باشد. سپس دخترک دستش را درون کوزه می‌برد و نشان هر کس را به او پس می‌دهد.

خورن مواد غذایی: به دلیل اینکه در گذشته مردم با کمبود خوراکی مواجه بودند، اکنون در روز تیرگان به یاد گذشته گندم پخته شده سرو می‌کنند.

دستبند تیر و باد (بستن ریسمانی از هفت رنگ پارچه): در ابتدای مراسم هر کس آرزویی دارد بندی بافته شده از هفت رنگ پارچه را بر دست خود می‌بندد و پس از ۹ روز آن بند را به دست باد می‌سپارد تا آرزوهای او را با خود ببرد. آن‌ها به این بند تیر و باد می‌گویند.

شکستن وسایل پخت و پز، پوشیدن لباس نو، خوردن شیرینی و… از دیگر آیین‌های فرعی این جشن باستانی است.

جشن تیرگان

جشن تیرگان

این جشن به‌طور معمول در کنار آب‌ها برگزار می‌شد و آب‌پاشی و خیس کردن دیگران، یکی از مراسم رایج در آن بود. مردم در این جشن با پاشیدن آب به یکدیگر، آرزوی باران و دوری از خشکسالی می‌کنند. همچنین، به‌دلیل وجود این رسم با نام‌هایی چون «آبریزگان» یا «آب پاشان» یا «سرشوران» نیز یاد شده است. جشن تیرگان در مازندران با نام «تیرماه سیزده شو» مشهور است.

این جشن هم اکنون نیز در میان بعضی مردمان برگزار می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مردم مازندران (مردم فیروزکوه، ساری، سنگسر و سوادکوه) که این جشن را با نام تیرماه، سیزده شو برگزار می‌کنند.
• مردم فراهان که آن را روز اول تیر ماه برگزار می‌کنند.
• مردم کاریزات (بخشی در۱۲۰ کیلومتری یزد) که آن را در روز اول تیرماه، با نام «آب، تیر، ماهی» برگزار می‌کنند.
• ارامنه اصفهان و بعضی نقاط جهان که آن را روز سیزدهم ژانویه برگزار می‌کنند.
• زرتشتیان کرمان که آن را با نام تیر و جشن و در دهه دوم تیرماه برگزار می‌کنند.

مجله اینترنتی تحلیلک