بررسی رزق و روزی از نگاه اوحدی مراغه ای و شیخ محمود شبستری

در تأملی دیگر به موضوع رزق و روزی از نگاه اوحدی مراغه ای و شیخ محمود شبستری در ادبیات فارسی می پردازیم.

رزق و روزی از نگاه اوحدی مراغه ای

اوحد الدین (یا رکن الدین) بن حسین مراغی شاعر و عارف مشهور قرن هفتم و هشتم است که با نام یا لقب اوحدی معروف است.

دیوان اوحدی بیش از هشت هزار بیت دارد و شامل قصیده، غزل، رباعی و .. است. از دیگر آثار او می توان به ده نامه یا منطق العشاق اشاره کرد. همچنین منظومه جام جم او بر وزن و روش حدیقه سنایی است که کتابی جامع در اخلاق و تصوف است.

در تذکره الشعرا و نفحات انس سخن اوحدی را به (پر حالی) و (غایت لطف و عذوبت) ستوده اند.

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در آثار سعدی شیرازی با نگاه ویژه به گلستان

رزق و روزی از نگاه اوحدی

در منظومه جام جم می گوید:

مکن از بهر این تفرج و فرج

رزق ده ساله را به زودی خرج

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در آثار عطار نیشابوری

بررسی رزق و روزی از نگاه اوحدی مراغه ای

در جایی دیگر از منظومه جام جم می گوید:

رزق بر اهل خانه تنگ مکن

روزی او می دهد، تو جنگ مکن

در کنار مفاهیمی چون تنگ نکردن و سخت نگرفتن بر اهل خانه و خانواده و خویشان نکته ای که پیشتر در مطالب قبل به آن اشاره شد را بازگو می کند و آن روزی رسانی خداوند است.

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار فردوسی و اسدی طوسی

بررسی رزق و روزی از نگاه اوحدی مراغه ای

خنک آن پیشه کار حاجتمند

به کم و بیش ازین جهان خرسند

گشته قانع به رزق و روزی خویش

دست در کار کرده، سر در پیش

در کنار مقسوم بودن روزی به مفاهیمی چون قناعت، خرسندی از آنچه که هست و نیست و دست از تلاش و کوشش برنداشتن اشاره می کند.

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی از نگاه حافظ شیرازی

رزق و روزی در آثار شیخ محمود شبستری

شیخ محمود شبستری از شاعران و عارفان مشهور قرن هشتم است. او در علوم منقول و معقول مرجعیت داشت.

از شیخ محمود شبستری چند اثر باقی مانده است. یکی سعادتنامه که در این منظومه به سفرهای طولانی و زیارت عالمان و مشایخ در حدود سه هزار بیت اشاره کرده است و دیگر کنز الحقایق است.

اما مهم ترین اثر شیخ محمود شبستری گلشن راز است که این منظومه را در جواب هفده سوال منظوم امیر حسینی سادات هروی از شیخ بهاالدین یعقوب سرود و بعد از آن بر بیت ها افزود تا منظومه گلشن راز به وجود آمد که شرح هایی هم بر آن نوشته شده و از جمله معروف ترین آنها می شود به شرح شاه نعمت الله ولی ( روضه اطهار ) اشاره کرد.

بیشتر بخوانید: بررسی رزق و روزی در اشعار مولانا

رزق و روزی از نگاه شیخ محمود شبستری

در کنز الحقایق و در قسمت (در تحقیق رزق) ابیات زیبایی آورده که آنها را به عنوان کلام آخر می آوریم:

یقین دان رزق جان از علم و دین است

نباشد جز به سعی انسان یقین است

تن از دنیا و رزق او طعام است

دل از عقبی طعام او کلام است

به رزق تن شدی عمری گرفتار

چو خواهی عمر رزق جان به دست آر

به جان از طالبان علم و دین شو

اگر اینجا نیست سوی شهر چنین شو

چنان کاین رزق تن از نان و آبست

حقیقت رزق جان از علم کتابست

به حکمت گر بخوانی آن کتابت

یقین آن بس بود روز حسابت

و ما من دابه فی الارض گفته است

نه بر من هست رزقت فرض گفتست

مگر باور نمی‌داری ز حق آن

که می‌سوزی به جان از بهر یک نان

مکن از بهر خوردن خلق‌سوزی

که با روز تو خواهد بود روزی

مرو چندان به دنبال نواله

طلب آن کن که با تو شد حواله

تو را گفته است رزق جان به دست آر

که رزق تن آید به خروار

تو را چون پادشا بر خوان نشاند

گرسنه بر در اسبت را نماند

توکل بر خدا باید همیشه

نه بر تیر و کمان و کار و پیشه

به صنعت هر کسی دارد امیدی

نباشد بر خداشان اعتمیدی

به خلاقیش جمله خلق دانند

ولی رزاقیش را در گمانند

هر آن کس را که باشد عقل داند

چو جانت داد بی روزی نماند

چو جانت داد بر تن کرد فیروز

معین کرد رزق تن همان روز

به تن می‌خور همیشه آب و نان را

به جان می‌جوی علم خاص جان را

چو بشناسی که‌ای و از کجائی

بدانی عاقبت سر خدائی

مرا زان شمه ای معلوم گشته است

سوی الله این دمم مفهوم گشته است

به هر جائی که هستم در شب و روز

همی گویم به آه گرم و دلسوز

خداوندا دلی بخش این گدا را

که اندر وی نبیند جز خدا را

بیشتر بخوانید:

بررسی رزق و روزی در اشعار عبید زاکانی و سلمان ساوجی

بررسی رزق و روزی در نگاه هجویری و رضی الدین آرتیمانی

بررسی رزق و روزی اشعار بیدل دهلوی

مجله اینترنتی تحلیلک